Autor: Naczelny Sąd Administracyjny
Sygnatura: II FSK 1910/07
Hasła tematyczne: doręczanie
Kategoria: Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi –> Postępowanie przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym –> Doręczenia –> W razie niemożności doręczenia pisma w sposób przewidziany w artykułach poprzedzających, pismo składa się na ok
Uzasadnienie
Postanowieniem z 27 września 2007 r., sygn. akt I SA/Sz 525/07, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie odrzucił skargę Aldony K na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Szczecinie w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych za 2005r. od dochodu nieznajdującego pokrycia w ujawnionych źródłach przychodu lub pochodzącego ze źródeł nieujawnionych.
Pismem z 25 lipca 2007 r. skarżąca została wezwana do usunięcia braków formalnych skargi, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego pisma, przez uiszczenie wpisu w kwocie 2000,00 zł, pod rygorem odrzucenia skargi.
Pomimo podwójnego awizowania ww. pisma w dniach 30 lipca 2007 r. i 7 sierpnia 2007 r. Aldona K nie podjęła kierowanej do niej korespondencji, co zdaniem Sądu pierwszej instancji, w myśl art. 73 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.) – zwanej dalej p.p.s.a., stanowiło skuteczne doręczenie pisma. Wobec nie uiszczenia wpisu, Sąd ten, na podstawie art. 220 § 3 p.p.s.a., odrzucił skargę.
Od postanowienia pełnomocnik skarżącej wniósł skargę kasacyjną z wnioskiem o jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów postępowania. Postanowieniu zarzucił naruszenie przepisów postępowania – art. 73 w zw. z art. 220 § 3 p.p.s.a. przez uznanie, że w sprawie nastąpiło skuteczne doręczenie skarżącej wezwania do usunięcia braków formalnych skargi, art. 72 p.p.s.a. przez jego pominięcie w rozważaniach i brak jego zastosowania w sprawie oraz art. 82 p.p.s.a. przez uznanie, że rozpoczął się bieg terminu do uiszczenia przez skarżącą wpisu wskazując, że uchybienia te miały istotny wpływ na wynik sprawy.
W wywodach skargi kasacyjnej podniósł, że Wojewódzki Sąd Administracyjny niewłaściwie zastosował do stanu faktycznego art. 73 w zw. z art. 220 § 3 p.p.s.a., gdyż skarżąca, w okresie między 24 lipca 2007 r. a 15 sierpnia 2007 r., nie mogła odebrać wezwania, przebywając w tym czasie poza terytorium Polski (w okresie od 24 lipca 2007 r., do 6 sierpnia 2007 r. skarżąca była w B, natomiast od 6 sierpnia 2007 r. do 20 sierpnia 2007 r. przebywała w L).
Skarżąca nie została pouczona zarówno przez organy podatkowe, jak też przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie o konieczności powiadamiania o zmianie (choćby tymczasowej) adresu dla doręczeń.
Wskazano również, że doręczyciel nie podjął żadnych czynności w celu doręczenia zastępczego tj. dorosłemu domownikowi albo też dozorcy lub administracji, a od razu „zaawizował" przesyłkę. Sąd pierwszej instancji winien rozważyć w takiej sytuacji zastosowanie przepisu art. 72 p.p.s.a. zamiast art. 73 p.p.s.a. Z powyższych względów, w ocenie skarżącej, nie rozpoczął bieg terminu do uiszczenia wpisu sądowego od skargi (art. 82 p.p.s.a.).
W skardze kasacyjnej wskazano również, że Wojewódzki Sąd Administracyjny nieprawidłowo podał kwotę ustalonego skarżącej przez organ podatkowy podatku dochodowego od osób fizycznych za 2005 r. tj. 141.230,00 zł zamiast 140.076,00 zł.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw. Wobec braku przyczyn nieważności postępowania w granicach skargi kasacyjnej jej rozpoznanie nastąpiło w oparciu o podane w niej podstawy (art. 183 § 1 w zw. z art. 174 pkt 2 i 176 p.p.s.a.).
Doręczenie pisma sądowego, wywołuje określone ustawą, relewantne dla przebiegu postępowania sądowadministracyjnego skutki. Choć czynność doręczania ma charakter materialno-techniczny uchybienia popełnione przy jej dokonywaniu mogą prowadzić do konsekwencji prawnych ograniczających lub pozbawiających stronę postępowania w prawie do sądu. Stąd też regulację procesową cechuje daleko posunięty formalizm.
Istota kontroli instancyjnej w sprawach dotyczących skutków doręczenia pism sądowych sprowadza się zatem do zbadania zachowania jego rygorów przez Wojewódzki Sąd Administracyjny, z tym jednak zastrzeżeniem, iż przebiega ona w ramach związania granicami środka zaskarżenia.
Z tej perspektywy na problem przedstawiony w skardze kasacyjnej składają się dwa zagadnienia. Jedno dotyczy legalności zastosowania doręczenia zastępczego pisma sądowego zawierającego wezwanie do uiszczenia wpisu od skargi do uiszczenia (art. 73 p.p.s.a.), następne jego skuteczności przy przyjęciu, że skarżąca przebywała czasowo poza miejscem zamieszkania, a doręczenie pisma było pierwszym, w rozumieniu art. 70 § 2 zd. drugie p.p.s.a.
Jeśli chodzi o kwestię pierwszą niemożność doręczenia występuje wówczas, gdy nie ma podmiotu, któremu doręczenie właściwe lub zastępcze mogłoby być dokonane. Niewątpliwie doręczenie właściwe nie było w sprawie możliwe. Odnosząc się do doręczenia, o którym mowa w art. 72 p.p.s.a. stan faktyczny, który został przez Wojewódzki Sąd Administracyjny przyjęty za podstawę doręczenia zastępczego z art. 73 p.p.s.a., nie został w skardze kasacyjnej zaskarżony i skutecznie zakwestionowany. W szczególności nie zostało obalone domniemanie, że doręczenie zastępcze w sposób przewidziany w art. 72 p.p.s.a. było w ogóle możliwie, gdyż nie zostały powołane, nie mówiąc o uprawdopodobnieniu, okoliczności dotyczące obecności dorosłych domowników, dozorcy lub przedstawicieli administracji w czasie dokonywania doręczenia.
Natomiast dla skuteczności doręczenia w trybie art. 73 p.p.s.a. konieczne jest zaznaczenie przez doręczyciela na potwierdzeniu odbioru, gdzie umieścił on zawiadomienie o przesyłce dla adresata: w skrzynce na korespondencję, na drzwiach mieszkania, w miejscu wskazanym jako adres do doręczeń czy na drzwiach biura lub innego pomieszczenia. Domniemanie faktyczne wynikające z art. 73 może być obalone wówczas, gdy adresat pisma wykaże, iż dane wynikające z dowodu doręczenia nie są zgodne z rzeczywistością. Treść skargi kasacyjnej i dowody do niej załączone nie obalają domniemania zgodności doręczenia zastępczego dokonanego w trybie art. 73 p.p.s.a. Odpowiednie adnotacje o pozostawieniu pisma na dwa następujące po sobie okresy siedmiu dni zostały na potwierdzeniu odbioru przesyłki umieszczone. Okresy te zostały zachowane, a adresat powiadomiony o miejscu pozostawienia przesyłki.
W istocie kwestią sporną pozostaje więc drugie zagadnienie. Regułą jest, że strony i ich przedstawiciele mają obowiązek zawiadamiać sąd o każdej zmianie swego miejsca zamieszkania, adresu do doręczeń lub siedziby (art. 70 § 1 p.p.s.a.). Przy wykładni art. 70 § 2 zd. drugie p.p.s.a. powstaje wątpliwość, czy pouczenie, o jakim mowa w tym przepisie powinno nastąpić bezpośrednio do rąk adresata, czy też dopuszczalny jest tryb doręczenia zastępczego.
Wybór pierwszego rozwiązania, choć uzasadniony ważkimi racjami aksjologicznymi dokonany bezwarunkowo może prowadzić do trwałego „sparaliżowania" postępowania sądowego. Wybór zaś drugiego nie może obyć się bez refleksji, iż funkcją doręczenia zastępczego jest zapewnienie sprawności postępowania i kontradyktoryjnego charakteru sporu sądowego, nie zaś ograniczanie dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Dlatego w tej sytuacji wykluczone jest przyjęcie skuteczności doręczenia przy powzięciu informacji o innym, znanym sądowi miejscu zamieszkania strony lub gdy miejsce zamieszkania adresata okazuje się nieznane, odnotowywane zwyczajowo na potwierdzeniu doręczenia jako „adresat nieznany" lub „adresat wyprowadził się").
Przy rozważaniu sposobu doręczenia i domniemania objętego art. 73 p.p.s.a. nie sposób jest składających się na jego treści czynności konwencjonalnych abstrahować od innych, którym przyporządkowana jest kulturowa funkcja racjonalnego i sformalizowanego (pisemnego) przekazu aktów woli. Zainicjowanie w sposób pisemny określonego trybu postępowania przez wyraźnie oznaczony, co do tożsamości i miejsca pobytu podmiot, któremu można przypisać świadome zachowanie zawiera w sobie zarówno wolę dotarcia przekazu do adresata, jak również oczekiwanie odpowiedzi wyrażonej w tej samej formie.
Strona składająca skargę, pouczona o trybie i formie zaskarżenia aktu administracyjnego do sądu, winna spodziewać się odpowiedzi od tego adresata, niezależnie od tego, czy znane są jej reguły procesowe i ich wymogi formalne. Skoro w sposób planowany opuszcza jedynie czasowo miejsce zamieszkania, które pozostaje niezmienione, jej staraniom należy pozostawić dbałość o uniknięcie negatywnych skutków nieobecności. Staranność ta nie ma charakteru rygorystycznego, gdyż wystarczające jest choćby powiadomienie adresata lub doręczyciela lub też wskazanie adresu dla doręczeń.
Dlatego, na tle przedmiotowego stanu faktycznego, należy opowiedzieć się za poglądem, że doręczenie pisma sądowego stanowiącego wezwanie strony do uiszczenia wpisu od skargi w sposób zastępczy, określony w art. 73 p.p.s.a. było skuteczne (por. H. Knysiak-Molczyk
Dodać należy, iż uniknięciu procesowych konsekwencji niedokonania czynności w terminie służy instytucja przywrócenia terminu (art. 85 -89 p.p.s.a.), w ramach której następuje indywidualizacja i uprawdopodobnienie przesłanek, które doprowadziły do negatywnego dla strony skutku. Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego daje przykłady jej wykorzystania w sytuacjach podobnych do niniejszej sprawy (por. postanowienie NSA z 28 marca 2007 r., II OZ 219/07).
Kwestia wartości przedmiotu zaskarżenia, choć artykułowana w uzasadnieniu skargi kasacyjnej nie została objęta jej podstawami, co czyni jej rozważanie zbytecznym.
Z tych względów, na podstawie art. 184 p.p.s.a. w zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a. orzeczono jak w sentencji postanowienia.