Autor: –

Sygnatura: III RN 129/00

Hasła tematyczne: akcja, zwolnienie z opłaty skarbowej, opłata skarbowa, podatek od towarów i usług, obrót papierami wartościowymi, sprzedaż akcji, papier wartościowy

Kategoria:

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego wniósł rewizję nadzwyczajną od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie Ośrodka Zamiejscowego w Poznaniu z dnia 18 listopada 1999 r. sygn. akt I SA/Po 362/99, oddalającego skargę Wiesławy S. na decyzję Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia (…) Nr (…) w przedmiocie wymiaru opłaty skarbowej od umowy kupna – sprzedaży akcji oraz od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie Ośrodka Zamiejscowego w Poznaniu z dnia 18 listopada 1999 r. sygn. akt I SA/Po 1507/98 oddalającego skargę PPF "A." w L. na tę sama decyzję Izby Skarbowej w Poznaniu. Temu wyrokowi zarzucił rażące naruszenie:

1. art. 3 ust. 1 pkt 5 lit. a ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. Nr 4, poz. 23 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym od dnia 5 lipca 1993 r., nazwanej dalej ustawą o opłacie skarbowej, w związku z art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 ze zm.) w związku z poz. 13 załącznika nr 2 do ustawy o VAT w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 kwietnia 1995 r., w związku z art. 5 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług w szczególności wobec braku dostatecznych podstaw do ustalenia, że określona umowa kupna – sprzedaży akcji nie mogła być zawarta w ramach świadczenia usług pośrednictwa finansowego w rozumieniu klasyfikacji usług wydanej na podstawie przepisów o statystyce państwowej, która stanowi podkategorię oznaczoną symbolem PKWiU 65.23.10,
2. art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług w związku z art. 5 ust. 1 tej ustawy wobec uwarunkowania możliwości korzystania ze zwolnienia od podatku VAT, a zarazem – w tym przypadku – od opłaty skarbowej od okoliczności nie przewidzianych w tych przepisach prawa, a mianowicie od tego, czy świadczenie danego rodzaju usług przez podatnika VAT mieściło się w zakresie działalności gospodarczej danego podatnika, a zarazem było działalnością maklerską, a nie od tego, czy podatnik będąc osoba prawną, jednostką organizacyjną nie mającą osobowości prawnej lub osobą fizyczną majacą siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, świadczył określone usługi, w tym przypadku usługi pośrednictwa finansowego, "w okolicznościach wskazujacych na zamiar ich wykonywania w sposób częstotliwy, nawet jeżeli zostały wykonane jednorazowo, a także wówczas, gdy czynności te polegały na jednorazowej sprzedaży rzeczy w tym celu nabytej",
3. art. 7, 11 i 77 § 1, 80 kpa oraz art. 328 § 2 kpc w związku z art. 59 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz. U. Nr 74 poz. 368 ze zm.), nazwanej dalej ustawa o NSA, w szczególności wobec bezpodstawnego ustalenia, iż dokonana w dniu 17 sierpnia 1995 r. sprzedaż papierów wartościowych mogła być zwolniona od opłaty skarbowej tylko wówczas, gdyby była udziałem podmiotu prowadzacego przedsiębiorstwa maklerskie, a w konsekwencji także:
4. art. 27 ust. 1 tej ostatniej ustawy wobec oddalenia skargi mimo braku dostatecznego wyjaśnienia wszystkich innych okoliczności sprawy.

Pierwszy Prezes wniósł o uchylenie zaskarżonych wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie Ośrodka Zamiejscowego w Poznaniu i przekazanie temu Sądowi spraw do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest zasadna.

Art. 3 ust. 1 pkt 5 lit. a ustawy o opłacie skarbowej stanowi, że nie podlegają opłacie skarbowej: po pierwsze – umowy sprzedaży, dzierżawy, poddzierżawy, najmu i podnajmu zawierane przez podatników podatku od towarów i usług, o których mowa jest w art. 5 ustawy o podatku od towarów i usług; po drugie – inne tego rodzaju umowy zawierane przez podatników podatku od towarów i usług, a objęte zwolnieniami na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 1 i pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług; oraz po trzecie – umowy sprzedaży zawierane przez podatników podatku od towarów i usług, o których mowa jest w art. 14 ustawy o podatku od towarów i usług, w zakresie czynności zwolnionych od tego podatku. Równocześnie ustawa o podatku od towarów i usług stanowi, że podatnikami tego podatku są osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, które mają siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli dokonują one sprzedaży towarów lub świadczenia usług (art. 2 ust. 1 tej ustawy) we własnym imieniu i na własny rachunek i to "w okolicznościach wskazujących na zamiar ich wykonywania w sposób częstotliwy, nawet jeżeli zostały wykonane jednorazowo, a także wówczas, gdy czynności te polegają na jednorazowej sprzedaży rzeczy w tym celu nabytej" (art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług).

W rozpoznawanej sprawie przedmiotem umowy sprzedaży były akcje, czyli wierzytelności, które Przedsiębiorstwo Przemysłu Fermentacyjnego "A." w L., będące podatnikiem podatku od towarów i usług, sprzedało Wiesławie S., przy czym żadna ze stron tej umowy nie posiadała zezwolenia na prowadzenie przedsiębiorstwa maklerskiego (art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 22 marca 1991 r. – Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych – Dz. U. Nr 35, poz. 155 ze zm.). W świetle powołanych wyżej przepisów prawnych oznacza to, że zawarta przez Przedsiębiorstwo Przemysłu Fermentacyjnego "A." w L. umowa sprzedaży akcji (wierzytelności) na rzecz Wiesławy S. – zgodnie z dyspozycja art. 3 ust. 1 pkt 5 lit. a ustawy o opłacie skarbowej – nie powinna podlegać opłacie skarbowej i równocześnie powinna korzystać ze zwolnienia od podatku od towarów i usług jedynie wówczas, gdy mogłaby zostać zaliczona do kategorii innych umów zawieranych przez podatników podatku od towarów i usług, które objęte zostały zwolnieniami od tego podatku na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 1 i pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług (por. także: uchwałę składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 maja 1997 r., FPS 4/97 – ONSA z 1997 r. Nr 3 poz. 107).

Na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług zwolnione od tego podatku są wyłącznie czynności dotyczące towarów wymienionych w załączniku nr 2 do tej ustawy i dlatego zwolnienie to nie obejmuje sprzedaży akcji, które nie są towarem, lecz wierzytelnościami. Natomiast na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług zwolnione zostało od tego podatku świadczenie usług wskazanych w załączniku nr 2 do tej ustawy, w tym również świadczenie wymienionych pod poz. 13 usług określonych w sposób generalny jako usługi "pośrednictwa finansowego", co oznacza, że obejmują one także obrót wierzytelnościami, a więc i akcjami (por. także: uchwałę składu siedmiu sędziów Naczelnego Sadu Administracyjnego z dnia 19 maja 1997 r., FPS 4/97 – ONSA z 1997 r. Nr 3 poz. 107 oraz wyrok Sadu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2000 r., III RN 124/99 – OSNAPiUS z 2000 r. Nr 20, poz.738). Należy przy tym zaznaczyć, że zwolnienie powyższe ma charakter przedmiotowy i dlatego nie jest w danym wypadku istotne, która ze stron umowy sprzedaży wierzytelności (akcji) z niego korzysta. W konsekwencji prowadzi to do wniosku, że umowa sprzedaży akcji nie podlega opłacie skarbowej, jeżeli choćby jedna ze stron tej umowy świadczy usługi w zakresie pośrednictwa finansowego w rozumieniu art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług w związku z poz. 13 załącznika nr 2 do tej ustawy.

Dlatego podniesione w rewizji nadzwyczajnej zarzuty rażącego naruszenia prawa (art. 3 ust. 1 pkt 5 lit. a ustawy o opłacie skarbowej w związku z art. 7 ust. 1 pkt 2 oraz art. 2 ust. 1 i art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, a także art. 7, art. 11, art. 77 § 1 i art. 80 kpa w związku z art. 328 § 2 kpc i art. 59 ustawy o NSA) okazały się trafne, bowiem Naczelny Sąd Administracyjny podejmując rozstrzygnięcie w rozpoznawanej sprawie, przyjął odmienna interpretację obowiązujących w tym zakresie przepisów prawnych, a w rezultacie nie rozważył, czy przedmiotowa umowa sprzedaży akcji w danym wypadku mogła być uznana za mieszczącą się w zakresie usług pośrednictwa finansowego przynajmniej jednej ze stron tej umowy.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 393¹³ § 1 kpc w związku z art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej – Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy o kosztach sadowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 43, poz. 189 ze zm.) orzekł jak w sentencji.