II SA/Bd 757/08 – Wyrok WSA w Bydgoszczy


Sygnatura:
6191 Żołnierze zawodowi
Hasła tematyczne:
Żołnierze zawodowi
Skarżony organ:
Dowódca Jednostki Wojskowej
Data:
2008-09-19
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy
Treść wyniku:
Uchylono decyzję I i II instancji
Sędziowie:
Grażyna Malinowska-Wasik
Grzegorz Saniewski /sprawozdawca/
Renata Owczarzak /przewodniczący/

Sentencja

Dnia 9 grudnia 2008 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Renata Owczarzak Sędziowie: sędzia WSA Grażyna Malinowska – Wasik sędzia WSA Grzegorz Saniewski (spr.) Protokolant: Krzysztof Cisewski po rozpoznaniu w II Wydziale na rozprawie w dniu 9 grudnia 2008 roku sprawy ze skargi G. R. na decyzję Dowódcy […] Okręgu Wojskowego w […] z dnia […] r., nr […] w przedmiocie świadczenia związanego z przywróceniem do zawodowej służby wojskowej 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję Szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w […] z dnia […] r., nr […], 2. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu, 3. zasądza od Dowódcy […] Okręgu Wojskowego w […] na rzecz skarżącego kwotę […] zł ([…]00/100) tytułem kosztów zastępstwa procesowego, 4. zarządza zwrot ze Skarbu Państwa (Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy kwoty […] zł ([…] 00/100) tytułem zwrotu nienależnie uiszczonego wpisu sądowego.
Uzasadnienie: Decyzją z dnia […] lipca 2008 r. Nr […] Dowódca […] Okręgu Wojskowego (w skrócie: Dowódca […]) utrzymał w mocy decyzję Szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego (w skrócie: Szefa WSzW) w Sz. z dnia […] czerwca 2008 r. Nr […] odmawiającą skarżącemu G. R. wypłacenia odsetek ustawowych od uposażeń i innych należności pieniężnych za okres od […] listopada 2003 r. do […] kwietnia 2006 r. oraz orzekającą o braku obowiązku wyrównania uposażenia za okres od […] listopada 2003 r. do […] kwietnia 2006 r. o zaliczoną na poczet tego uposażenia kwotę odprawy w wysokości […] zł.
Zaskarżona decyzja zapadła w następującym stanie faktycznym:
Decyzją z dnia […] grudnia 2002 r. (nr […]) Dowódca POW wypowiedział skarżącemu stosunek służbowy zawodowej służby wojskowej, wskutek czego skarżący został zwolniony ze służby w dniu […] października 2003 r. W dniu […] marca 2006 r. Dowódca Wojsk Lądowych decyzją Nr […]., stwierdził nieważność decyzji Dowódcy POW z dnia […] grudnia 2002 r. W następstwie tej decyzji oraz rozkazu Dowódcy POW z dnia […] kwietnia 2006 r. (Nr […]) Wojskowy Komendant Uzupełnień w Sz. rozkazem dziennym z dnia […] maja 2006 r. przyjął skarżącego na stan ewidencyjny Wojskowej Komendy Uzupełnień w Sz. z dniem przybycia, tj. z dniem […] czerwca 2006 r. oraz nakazał przyjąć skarżącego "na wszelkiego rodzaju zaopatrzenie finansowe (…) z dniem przywrócenia do zawodowej służby wojskowej tj. z dniem […] listopada 2003 r.".
W dniu […] maja 2006 r. Wojewódzki Sztab Wojskowy w Szczecinie wypłacił skarżącemu uposażenia za okres od […] listopada 2003 r. do […] kwietnia 2006 r., natomiast inne należności pieniężne za powyższy okres ww. Sztab wypłacił w dniach […] i […] maja 2006 r. Z wypłaconych kwot potrącono sumę […] zł tytułem odprawy, którą otrzymał skarżący przy wcześniejszym zwolnieniu ze służby wojskowej (pismo Szefa WSzW z […] maja 2006 r. – k. […] akt administracyjnych).
W dniu […] czerwca 2008 r. (pismo z dnia […] maja 2008 r. – k. […] akt administracyjnych) skarżący wniósł o wszczęcie postępowania administracyjnego celem wydania decyzji administracyjnej w przedmiocie przyznania na jego rzecz:
części uposażenia zasadniczego wraz z dodatkami o charakterze stałym za okres od […] listopada 2003 r. do […] kwietnia 2006 r. w wysokości […] zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia potrącenia tejże kwoty do dnia zapłaty oraz,
odsetek od poszczególnych kwot należności wypłaconych wnioskodawcy za okres od […] listopada 2003 r. od […] kwietnia 2006 r. tytułem wynagrodzenia w związku z przywróceniem do służby, liczonych od dnia ich wymagalności, zgodnie z art. 81 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, do dnia zapłaty.
Po rozpatrzeniu wniosku Szef WSzW w Sz. decyzją z dnia […] czerwca 2008 r. Nr […]:
odmówił wypłacenia odsetek od uposażeń i innych należności pieniężnych za okres od […] listopada 2003 r. do […] kwietnia 2006 r.,
orzekł o braku obowiązku wyrównania uposażenia za okres od […] listopada 2003 r. do […] kwietnia 2006 r. o zaliczoną na poczet tego uposażenia kwotę odprawy w wysokości […] zł.
W uzasadnieniu organ wskazał, iż stosownie do art. 75 ust. 3 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r., Nr 141, poz. 892; zwanej dalej "ustawą pragmatyczną") przesłanką wypłaty odsetek ustawowych jest zwłoka w wypłacie uposażenia. By można mówić o zwłoce w wypłacie uposażenia musi wystąpić skuteczność roszczenia o jego wypłatę, która zachodzi w chwili, gdy żołnierz może dochodzić swoich praw od jednostki wojskowej, na której zaopatrzeniu finansowym się znajduje. Oznacza to, że roszczenie o wypłatę uposażenia przez WSzW w Sz. stało się wymagalne w dniu przystąpienia przez skarżącego do wykonywania obowiązków służbowych po wcześniejszym uprawomocnieniu się decyzji Dowódcy Wojsk Lądowych Nr […] z […] marca 2006 r., stwierdzającej nieważność decyzji Dowódcy POW w B. Wcześniej WSzW w Sz. jako płatnik uposażeń, nie był uprawniony ani zobowiązany do ich wypłacania. Obowiązek ten powstał po przywróceniu skarżącego do służby i przystąpieniu przez niego do obowiązków służbowych. Dopiero po doręczeniu rozkazu Wojskowego Komendanta Uzupełnień w Sz. z dnia […] maja 2006 r. WSzW w Sz., mógł on przystąpić do wypłaty uposażenia za okres wsteczny. Wobec tego roszczenie odsetkowe jest nieuzasadnione.
Odnośnie zaś żądania zwrotu kwoty […] zł Szef WSzW podniósł, że skarżący nie został zwolniony z zawodowej służby wojskowej w dniu […] października 2003 r. i dlatego odprawa, którą otrzymał, okazała się świadczeniem nienależnym. Wyrównanie mu uposażenia za okres od […] listopada 2003 r. do [….] kwietnia 2006 r. odbyło się z uwzględnieniem świadczenia wypłaconego w związku z nieskutecznym zwolnieniem ze służby.
Po rozpatrzenia odwołania skarżącego Dowódca POW w B. wskazaną na wstępnie decyzją z dnia […] lipca 2008 r. utrzymał w mocy decyzję Szefa WSzW w Sz. z dnia […] czerwca 2008 r.
Organ odwoławczy powtórzył stanowisko organu pierwszej instancji, iż skarżący mógłby żądać odsetek od wypłaconych uposażeń, gdyby WSzW znalazł się w zwłoce w ich wypłacie. Zwłoka natomiast mogłaby dotyczyć okresu dopiero po wymagalności ww. uposażeń, co nastąpiło z dniem podjęcia przez skarżącego służby.
Organ odwoławczy podkreślił przy tym, że skapitalizowane odsetki od uposażeń uzyskały w terminie ich wypłaty byt niezależny i jako świadczenie o charakterze okresowym przedawniają się z upływem trzech lat od ich powstania. Bieg terminu przedawnienia został przerwany dopiero w dniu doręczenia wniosku o wszczęcie postępowania tj. […] czerwca 2008 r. Jeżeliby zatem skarżącemu przysługiwałyby odsetki, to tylko za okres nie przedawniony,
To samo dotyczy odsetek od innych należności pieniężnych, z tym że trzyletni okres ich przedawnienia, o którym mowa w art. 75 ust. 1 ustawy pragmatycznej, ze względu na akcesoryjność roszczeń o odsetki wobec świadczeń głównych upływa najpóźniej z chwilą przedawnienia się roszczeń głównych.
Dowódca POW powtórzył także stanowisko organu pierwszej instancji, iż wypłacając uposażenie za okres od […] listopada 2003 r. do […] kwietnia 2006 r. należało "uwzględnić" świadczenie z tytułu zwolnienia z zawodowej służby wojskowej, jako świadczenie nienależne. Dowódca POW podkreślił, że skoro organy wymienione w art. 104 ustawy pragmatycznej, posiadają kompetencje do decydowania w sprawie uposażenia i innych należności określonych w rozdziale 5 tej ustawy, a więc mogą orzekać o przyznaniu lub odmowie przyznania wymienionych świadczeń, to są również uprawnione do żądania ich zwrotu z powodu nieważności decyzji, na mocy której je przyznano. Ponadto skoro przepisy prawa cywilnego wskazują przesłanki upoważniające do dokonania potrącania wzajemnych wierzytelności, to organ uprawniony do działania w imieniu wierzyciela mógł dokonać tej czynności na podstawie zasad ogólnych, ponieważ wierzytelność skarżącego i Skarbu Państwa mają charakter wierzytelności cywilno – prawnej i przy istnieniu tożsamości wierzycieli i dłużnika nadawały się do potrącenia.
W skardze do sądu administracyjnego G. R. wniósł o uchylenie decyzji Dowódcy POW z […] lipca 2008 r. oraz poprzedzającej ją decyzji Szefa WSzW w Sz.
Skarżący zarzucił decyzji Dowódcy POW naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 75 ust. 3, art. 103 oraz art. 104 ustawy pragmatycznej.
W uzasadnieniu skarżący podniósł, że decyzja nieważna nie wywołuje skutków prawnych z mocy prawa od początku, czyli od daty jej wydania. Rozkaz o zwolnieniu skarżącego został wycofany z obrotu prawnego wskutek stwierdzenia jego nieważności. W obrocie prawnym nie istniała zatem decyzja uzasadniająca brak wypłaty skarżącemu uposażeń i innych należności w okresie od […] listopada 2003 r. do […] kwietnia 2006 r., a co za tym idzie stały się one wymagalne w terminach określonych w art. 81 ustawy pragmatycznej, co z kolei powoduje powstanie po stronie skarżącego uprawnienia do żądania wypłaty odsetek za czas zwłoki w wypłacie przedmiotowych należności.
Zdaniem skarżącego opóźnienie w wypłacie ww. uposażenia było zawinione przez organ wojskowy, gdyż wydał on decyzję z rażącym naruszeniem prawa.
Skarżący zauważył, że to stanowisko zostało wyrażone w wyrokach sądów powszechnych w sprawach obejmujących roszczenia o odsetki ustawowe od wypłaconego zaległego uposażenia (m.in. wyrok Sąd Okręgowego w Sz. Wydział II Cywilny Odwoławczy z dnia [….] marca 2007 r., sygn. akt […]). Sąd Okręgowy we wskazanym wyroku stwierdził ponadto, w nawiązaniu do zarzutu organu wojskowego, iż nie ma znaczenia fakt, że w związku ze zwolnieniem ze służby żołnierz otrzymał inne świadczenie wypłacone przez Wojewódzki Sztab Wojskowy oraz Wojskowe Biuro Emerytalne, których wartość przekroczyła wysokość należnego uposażenia, gdyż świadczenia te miały inną podstawę – nie były uposażeniem.
Niezasadnie organ podnosi zarzut przedawnienia roszczenia o odsetki. Skarżący do dnia wydania decyzji stwierdzającej nieważność decyzji o wypowiedzeniu stosunku służbowego pozostawał w uzasadnionym przeświadczeniu, że nie jest już żołnierzem służby zawodowej, a w związku z tym nie mógł dochodzić swoich roszczeń, choć były one wymagalne.
Organ błędnie także przyjął, iż art. 104 ustawy pragmatycznej może być podstawą żądania zwrotu należności stanowiącej odprawę z tytułu wypowiedzenia stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej. Przepis ten jest jedynie postawą właściwości określonych organów w sprawach związanych z wypłatą uposażeń i innych należności pieniężnych przysługujących na podstawie wskazanej ustawy.
Podstawą obowiązku zwrotu należności wypłaconych w związku ze zwolnieniem ze służby, a także do orzekania o ich nienależności nie może być również wyrażony przez organ pogląd, iż żaden przepis nie przewiduje prawa do zachowania przez żołnierza zawodowego otrzymanych wcześniej świadczeń z tytułu zwolnienia z zawodowej służby wojskowej w razie późniejszego stwierdzenia nieważności decyzji o zwolnieniu. Kwestia ta, bowiem została uregulowana w art. 77 ustawy pragmatycznej, zgodnie z którym uposażenie i inne należności, o których mowa w art. 73 ustawy, pobrane przez żołnierza zawodowego, przysługujące mu według zasad obowiązujących w dniu wypłaty, nie podlegają zwrotowi, jeżeli dalsze przepisy ustawy nie stanowią inaczej. W dniu wypłacenia świadczenia związanego ze zwolnieniem ze służby wojskowej było ono należne. Do dnia bowiem stwierdzenia nieważności decyzja o wypowiedzeniu stosunku służbowego korzystała z domniemania swej prawidłowości. Ponadto decyzja ta, mimo że skuteczność stwierdzenia jej nieważności nastąpiła z mocą wsteczną (ex tunc), doprowadziła do ukształtowania określonej sytuacji prawnej i do czasu jej wyeliminowania z obrotu prawnego wywoływała określone skutki w sferze prawa materialnego.
Odnośnie zwrotu należności skarżący podniósł także, że żaden przepis powszechnie obowiązującego prawa, który mógłby mieć zastosowanie w sprawie, nie pozbawia żołnierza zawodowego w przedmiotowej sytuacji prawa zachowania wskazanych przez organ świadczeń.
Skarżący zarzucił także, że przy wydaniu zaskarżonej decyzji organ nie uwzględnił treści art. 103 ustawy pragmatycznej, zgodnie z którym potrąceń z uposażenia żołnierza zawodowego dokonuje się w granicach i na zasadach określonych w przepisach o wynagrodzeniu za pracę, czyli w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy. Przepis art. 87 § 1 pkt 2 K.p. w celu potrącenia z wynagrodzenia sum egzekwowanych na pokrycie innych należności niż świadczenia alimentacyjne wymaga posiadania tytułu wykonawczego, o ile pracownik nie wyrazi pisemnej zgody (art. 91 § 1 K.p.)
W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, podtrzymując swoje stanowisko.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy zważył, co następuje:
Skarga jest zasadna.
Zdaniem Sądu dla rozstrzygnięcia sporu odnośnie wypłaty odsetek istotne jest przede wszystkim określenie skutków prawnych stwierdzenia nieważności decyzji Dowódcy POW w B. z dnia […] grudnia 2002 r. nr […] wypowiadającej skarżącemu stosunek służbowy zawodowej służby wojskowej, wskutek czego nastąpiło jego zwolnienie ze służby.
Niezasadne jest stanowisko Dowódcy POW, iż w sytuacji, gdy stwierdzono nieważność ww. decyzji z […] grudnia 2002 r., uposażenia wraz z dodatkami za okres od […] listopada 2003 r. do […] kwietnia 2006 r., stały się wymagalne dopiero po faktycznym przywróceniu skarżącego do służby w roku 2006.
Argumentacja organu byłaby prawidłowa, gdyby doszło do uchylenia (np. w następstwie wznowienia postępowania), a nie stwierdzenia nieważności decyzji skutkującej zwolnieniem skarżącego ze służby. Decyzja uchylająca decyzję o wypowiedzeniu, prowadząca do uchylenia rozkazu o zwolnieniu, powodowałoby w konsekwencji reaktywowanie stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej z dniem, w którym uchylenie pkt 68 rozkazu personalnego nr Z-6 Dowódcy POW z dnia […] lutego 2003 r. (por. k. 8 odw. akt administracyjnych) stałoby się rozstrzygnięciem ostatecznym. Od dnia ponownego przystąpienia do wykonywania obowiązków, służyłoby żołnierzowi zawodowemu prawo do uposażenia i innych należności. Decyzja uchylająca bowiem wywiera skutki " ex nunc", czyli na przyszłość.
Odmienne są natomiast skutki decyzji stwierdzającej nieważność wydanego rozstrzygnięcia organu administracji. Stwierdzając nieważność decyzji organ wskazuje na ciężką wadliwość decyzji obarczającą ją z mocy prawa od dnia wydania tejże decyzji, to jest ze skutkiem " ex tunc". Decyzja dotknięta wadliwością, o której mowa w art. 156 § 1 k.p.a. korzysta z domniemania prawidłowości i ma moc obowiązującą, dopóki nie zostanie usunięta z obrotu prawnego przez stwierdzenie jej nieważności. Stwierdzenie to (o charakterze deklaratoryjnym) ma moc wsteczną, co oznacza, że eliminuje skutki prawne wadliwej decyzji, tak jakby w ogóle nie została podjęta. Takie rozumienie konsekwencji stwierdzenia nieważności decyzji znajduje odzwierciedlenie zarówno w orzecznictwie sądów administracyjnych i Sądu Najwyższego, jak i w doktrynie.
W świetle powyższego stwierdzenie nieważności decyzji wypowiadającej skarżącemu stosunek służbowy zawodowej służby wojskowej oznacza, że wypowiedzenie nie było skuteczne, a więc skutecznie nie został zwolniony, co jest równoznaczne z pełnieniem przez niego po dniu […] października 2003 r. przez cały czas służby. Aktualne stało się także prawo do uposażenia zasadniczego z dodatkami i pozostałymi należnościami przysługujące skarżącemu na dzień zwolnienia (prawo to nie wygasło). W związku z tym prawidłowo Wojskowy Komendant Uzupełnień w Szczecinie w rozkazie dziennym z dnia […] maja 2006 r. nakazał przyjąć skarżącego "na wszelkiego rodzaju zaopatrzenie finansowe (…) z dniem przywrócenia do zawodowej służby wojskowej tj. z dniem […] listopada 2003 r."
Powyższe w ocenie Sądu prowadzi do wniosku, że uposażenie skarżącego oraz dodatki do niego były wymagalne w spornym okresie w poszczególnych miesiącach począwszy od listopada 2003 r. (w dniach wynikających z art. 81 ustawy pragmatycznej).
Data wymagalności świadczenia pieniężnego ma zasadnicze znaczenie dla ustalenia, czy nastąpiło opóźnienie w jego spełnieniu, a w konsekwencji, czy należne są odsetki z tytułu zwłoki w wypłacie. Odsetki mają charakter należności ubocznej, akcesoryjnej. Zasadne jest w tym miejscu przytoczenie fragmentu uzasadnienia uchwały Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 1992 r. nr III AZP 27/92, w którym stwierdza się, iż "odsetki za opóźnienie świadczenia pieniężnego mają charakter należności ubocznej, akcesoryjnej. Z tego wynika, że obowiązek płacenia odsetek nie może powstać bez obowiązku zapłaty sumy głównej, a gdy obowiązek ten już powstanie, to wówczas następstwem tego akcesoryjnego charakteru jest ścisłe powiązanie obowiązku płacenia odsetek z głównym obowiązkiem. Odsetki zawsze dzielą los tego obowiązku, jeśli coś innego nie wynika z umowy lub z przepisu ustawy. Jeżeli jednak należność już powstanie, odsetki uzyskują niezależny byt od długu głównego i mogą nawet istnieć po wygaśnięciu długu głównego, w razie jego zaspokojenia bez odsetek. Wówczas mogą być one dochodzone osobno przed sądem." Jeśli zatem zaległe uposażenie wraz z dodatkami wypłacono w efekcie bezskutecznej, wadliwej z winy organu od momentu wydania, decyzji administracyjnej, to stosownie do art. 75 ust 3 ustawy pragmatycznej – winien on otrzymać odsetki ustawowe za czas od listopada 2003 r. liczone od momentów wymagalności poszczególnych należności, stosownie do art. 81 ustawy pragmatycznej.
W kwestii żądania zwrotu równowartości odprawy, którą to kwotę organ potrącił skarżącemu przy wpłacie należności za okres od […] listopada 2003 r. do […] kwietnia 2006 r. zasadny jest zdaniem Sądu podniesiony przez skarżącego zarzut naruszenia art. 103 ustawy pragmatycznej. Stosownie do treści tego przepisu potrąceń z uposażenia żołnierza zawodowego dokonuje się w granicach i na zasadach określonych w przepisach o wynagrodzeniu za pracę, czyli w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r., Nr 21, poz. 94 ze zm.) zaś przepis art. 87 § 1 pkt 2 tego Kodeksu wymaga posiadania tytułu wykonawczego w celu potrącenia z wynagrodzenia sum egzekwowanych na pokrycie innych należności niż świadczenia alimentacyjne, o ile pracownik nie wyrazi pisemnej zgody na potrącenie (art. 91 § 1 Kodeksu pracy). Przepisy ustawy pragmatycznej nie dają natomiast podstawy, aby organy administracji wojskowej mogły dokonywać potrąceń z należnego żołnierzowi uposażenia w oparciu o przepisy Kodeksu cywilnego. Tym samym, skoro Wojskowy Komendant Uzupełnień bezprawnie, bo jak wynika z akt sprawy – nie dysponując zgodą skarżącego ani tytułem wykonawczym, dokonał potrącenia kwoty odprawy, zasadnie obecnie skarżący żąda wypłaty owej kwoty.
Ze względu na powyższe, uznając, że zaskarżona i poprzedzająca ją decyzja wydane zostały z naruszeniem prawa materialnego mającym wpływ na wynik sprawy, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. "a" ustawy z dnia 30 sierpnia Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz.1270; z późn. zm.; zwanej w skrócie "p.p.s.a.") orzekł jak w pkt 1 sentencji.
Rozstrzygnięcie zawarte w pkt 2 wyroku podjęto zgodnie z treścią art. 152 p.p.s.a.
O zwrocie kosztów Sąd orzekł stosownie do art. 200 p.p.s.a. oraz § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349; z późn. zm.), biorąc pod uwagę wysokość nie kwestionowanej przez organ wartości przedmiotu sporu oraz wysokość opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.
Sąd zarządził ponadto zwrot uiszczonego przez skarżącego wpisu mając na względzie, iż przedmiotowej sprawie skarżący kwestionował działanie organu w sprawie ze stosunku służbowego, a tym samym zgodnie z art. 239 pkt 1 lit. d) p.p.s.a. nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych.

Uzasadnienie wyroku