Sygnatura:
6180 Wywłaszczenie nieruchomości i odszkodowanie, w tym wywłaszczenie gruntów pod autostradę
Hasła tematyczne:
Wywłaszczanie nieruchomości
Skarżony organ:
Wojewoda
Data:
2009-08-14
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie
Treść wyniku:
oddalono skargę
Sędziowie:
Krystyna Daniel /przewodniczący/
Mariusz Kotulski /sprawozdawca/
Renata Czeluśniak

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Krystyna Daniel Sędziowie: WSA Renata Czeluśniak WSA Mariusz Kotulski (spr.) Protokolant: Joanna Mitis po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 listopada 2009 r. sprawy ze skargi J.S. na decyzję Wojewody z dnia 29 maja 2009 r. nr […] w przedmiocie ustalenia odszkodowania skargę oddala
Uzasadnienie: J.S. pismem z dnia […..] .2007r. wniósł wypłatę odszkodowania za grunt stanowiący jego własność, a obecnie zajęty pod linię kolejową.
Decyzją z dnia 23 stycznia 2009r., nr […..] Starosta T. orzekł o odszkodowaniu za nieruchomość oznaczoną jako dz. nr […..] oraz nr […..] obr. […..] o łącznej pow. 0,0655 ha, zajętą pod fragment linii kolejowej "[…..]." Do wypłaty odszkodowania zobowiązano Polskie Koleje Państwowe S.A.
Jako materielanoprawną podstawę rozstrzygnięcia powołano art. 37a ustawy z dnia 8 września 2000r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe" (Dz. U. z 2000r. nr 84 poz. 948) wskazując, iż odszkodowanie za grunty wchodzące w skład linii kolejowych, które z dniem 1 czerwca 2003r. stały się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa, jest ustalane i wypłacane według zasad i trybu określonych w przepisach o odszkodowaniach za wywłaszczone nieruchomości – na wniosek dotychczasowego właściciela gruntu, złożony w okresie od 1 czerwca 2003r. do 31 grudnia 2007r.
W ocenie Starosty T. w przedmiotowej sprawie spełnione zostały przesłanki do wypłaty odszkodowania zawarte w wyżej powołanym przepisie. Wnioskodawca J.S. zachował określony w ustawie termin do złożenia wniosku o ustalenie i wypłatę odszkodowania. Spełniony również został warunek nabycia przez Skarb Państwa własności działek nr […..] oraz nr […..] , wchodzących w skład linii kolejowych, bowiem decyzją z dnia 13 listopada 2007r., znak: […..] Wojewoda […..] orzekł, że z dniem 1 czerwca 2003r. Skarb Państwa nabył z mocy prawa własność, a Polskie Koleje Państwowe S.A. prawo użytkowania wieczystego w/w działek – zajętych pod fragment linii kolejowej "[…..] ".
Odnosząc się do określonej w wyżej cytowanym przepisie negatywnej przesłanki roszczenia o odszkodowanie organ I instancji podniósł, iż PKP S.A. nie przedłożyły dowodów pozwalających ustalić, czy przedmiotowe działki pozostawały w posiadaniu PKP na dzień 31 maja 2003r. przez okres 30 lat.
Podstawą ustalenia wysokości odszkodowania był operat szacunkowy sporządzony w dniu 20 listopada 2008 r., przez rzeczoznawcę majątkowego mgr inż.A.W. , określający wartość rynkową w/w nieruchomości na kwotę […..] zł.
Odwołanie od w/w decyzji złożyło PKP S.A. w W. Oddział Gospodarowania Nieruchomościami w K. , podnosząc, m. in. iż postępowanie administracyjne przeprowadzone zostało z naruszeniem prawa, tj. art. 10 § 1 kpa, bowiem uniemożliwiono stronie wypowiedzenie się przed wydaniem decyzji, odnośnie zebranego w sprawie materiału dowodowego.
Ponadto zarzucono naruszenie art. 8 i 107 § 3 kpa., gdyż organ administracyjny nie ustosunkował się w żaden sposób do podnoszonych przez stronę odwołującą żądań i twierdzeń.
Kolejne zarzuty dotyczyły operatu. Strona wskazała m.in. na nieodpowiedni wybór działek porównawczych (pominięcie najniższych cen transakcyjnych), co miało wpływ na "sfałszowanie wyników" opinii. Zdaniem strony odwołującej "ocena operatu biegłego nie została przez organ przeprowadzona, gdyż treść uzasadnienia decyzji, że opinia odpowiada wymogom prawa, oraz że biegły zastosował metodę porównawczą nie dowodzi, że operat był analizowany".
Wojewoda […..] decyzją z dnia 29 maja 2009r., nr […..] , na podstawie art. 9a ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 261 poz. 2603 ze zm.),oraz art. 138 § 2 k.p.a. ( t.j. Dz. U. z 2000 r., Nr 98, poz. 1071 ze zm.) uchylił zaskarżoną decyzję starosty T. z dnia 23 stycznia 2009r. w całości przekazując sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji.
Zdaniem organu odwoławczego kwestia okresu samoistnego posiadania przedmiotowej nieruchomości przez PKP S.A., jako przesłanki negatywnej dla ustalenia odszkodowania w przedmiotowej sprawie, nie została wyjaśniona. Organ l instancji w uzasadnieniu swej decyzji wskazał, iż Polskie Koleje Państwowe S.A. nie przedłożyły dowodów pozwalających na stwierdzenie, czy działki ewidencyjne nr […..] oraz […..] obr. […..] pozostawały w posiadaniu PKP na dzień 31 maja 2003r. przez okres 30 lat i dłużej.
Zdaniem organu odwoławczego fakt nie przedstawienia przez PKP dokumentu stwierdzającego, iż na dzień 31 maja 2003r. przedmiotowy grunt pozostawał w posiadaniu samoistnym PKP. S.A. lub jego poprzedników prawnych nieprzerwanie przez okres co najmniej 30 lat, nie zwalniał organ I instancji od obowiązku przeprowadzenia z urzędu postępowania wyjaśniającego w tym zakresie. Według organu II instancji nie można zaakceptować biernej postawy organu administracji publicznej polegającej na przerzucaniu na stronę obowiązków z art. 7 i 77 k.p.a.
Starosta T. nie odnosząc się do wskazanych przez PKP S.A. wniosków dowodowych (wniosło m.in. o ustalenie okoliczności związanych z objęciem w posiadanie przedmiotowej nieruchomości poprzez przesłuchanie świadków), naruszył art. 78 § 1 k.p.a.
Ponadto Wojewoda […..] zwrócił uwagę na fakt, iż zawiadomienie o zgromadzeniu całości materiału dowodowego i możliwości zapoznania się z nim w terminie 7 dni od jego otrzymania, zostało odebrane przez strony w dniach 19 i 22 stycznia 2009r. Zatem ostateczny termin do zapoznania się z zebranym w sprawie materiałem dowodowym upłynął stronom odpowiednio 26 i 29 stycznia, przy czym decyzja organu I instancji została wydana w dniu 23 stycznia 2009r.
Z powyższego wynika, iż doszło do naruszenia prawa stron do czynnego udziału w postępowaniu.
Organ odwoławczy stwierdził także, iż przyjęty przez Starostę T. sposób ustalenia właściciela nieruchomości, która z mocy prawa z dniem 1 czerwca 2003r. przeszła na własność Skarbu Państwa, w oparciu o jedyny dowód – tj. decyzję Wojewody […..] z dnia 13 listopada 2007r. jest nieprawidłowy. W ponownie toczącym się postępowaniu administracyjnym, w sytuacji potwierdzenia braku negatywnej przesłanki w postaci samoistnego posiadania PKP S.A. lub jej poprzedników prawnych przedmiotowej nieruchomości przez okres co najmniej 30 lat, organ I instancji powinien ustalić na podstawie odpisu księgi wieczystej osobę uprawnioną do otrzymania stosownego odszkodowania za w/w działki.
Wskazano również na konieczność odniesienia się przez organ l instancji w ponownie prowadzonym postępowaniu do wszystkich zarzutów przedstawionych przez strony niniejszego postępowania. Organ II instancji zobowiązał Starostę T. do rzetelnej i pełnej analizy całego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego (w tym sporządzonego w razie konieczności operatu szacunkowego).
J.S. (zwany dalej skarżącym) wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie na w/w decyzję Wojewody […..] .
Skarżący wskazał, iż do dnia 12.02.2008r. był samoistnym posiadaczem działek nr […..] i dz. nr […..]. Skarżący zarzucił bierność PKP S.A., które wykorzystując "kruczki administracyjne" naruszyło jego prawo własności chronione ustawę zasadniczą i konwencję z 1950r. o Ochronie praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Nadto skarżący podkreślił, iż na rozprawie administracyjnej, która odbyła się w dniu […..] .02.2009r. PKP S.A. nie była obecna.
W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy podtrzymał swoje wcześniejsze stanowisko w sprawie i wniósł o oddalenie skargi.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył, co następuje:
Podstawowa zasada polskiego sądownictwa administracyjnego została określona w art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. nr 153, póz. 1269), zgodnie z którym sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę legalności działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej. Zasada, iż sądy administracyjne dokonują kontroli działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie, została również wyartykułowana w art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Z istoty kontroli wynika, że zasadność zaskarżonej decyzji podlega ocenie przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w dacie podejmowania zaskarżonego rozstrzygnięcia.
Podkreślić należy, że w świetle art. 134 § 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, sąd nie ma obowiązku, nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, do badania tych zarzutów i wniosków, które nie mają znaczenia dla oceny legalności zaskarżonego aktu (tak NSA w wyroku z dnia 11 października 2005 r., sygn. akt: FSK 2326/04).
Skarga nie jest zasadna.
Materialnoprawną podstawą rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie był art. 37a ustawy z dnia 8 września 2000r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe" (Dz. U. z 2000r. nr 84 poz. 948). Zgodnie z tym przepisem grunty wchodzące w skład linii kolejowych pozostające w dniu 28 lutego 2003r. we władaniu PKP S.A., nie stanowiące własności Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub PKP S.A., stają się z dniem 1 czerwca 2003r. z mocy prawa własnością Skarbu Państwa za odszkodowaniem. Do powyższych gruntów PKP S.A. przysługuje z mocy prawa z dniem 1 czerwca 2003r. prawo użytkowania wieczystego i prawo własności budynków, lokali i innych urządzeń znajdujących się na tych gruntach.
Przytoczony przepis ma charakter wywłaszczeniowy i dotyczy sytuacji, gdy w dniu 28 lutego 2003r. prawo własności było uregulowane na rzecz innych podmiotów prawnych niż Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub PKP S.A., przy jednoczesnym istnieniu władania PKP S.A. nieruchomością. Ma on na celu uporządkowanie stosunków własnościowych gruntów będących częścią składową linii kolejowych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 marca 2003r. – o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2007 r. nr 16, poz. 94). Linią kolejową zaś w myśl art. 4 pkt 2 – ustawy o transporcie kolejowym są tory kolejowe wraz z zajętymi pod nie gruntami oraz przyległy pas gruntu, a także budynki, budowle i urządzenia przeznaczone do prowadzenia ruchu kolejowego, wraz z zajętymi pod nie gruntami. Artykuł 37a ustawy z dnia 8 września 2000r. określa przesłanki, których łączne wystąpienie powoduje skutek w postaci przejścia prawa własności gruntu stanowiącego element linii kolejowej.
Przedmiotem kontroli Sądu jest w niniejszej sprawie decyzja organu II instancji uchylająca zaskarżoną przez PKP S.A. decyzję Starosty T. ustalającą odszkodowanie na rzecz skarżącego.
Będący podstawą zaskarżonej decyzji przepis art. 138 § 2 k.p.a., upoważnia organ odwoławczy do wydania decyzji kasacyjnej tylko wówczas, gdy rozstrzygniecie sprawy wymaga uprzedniego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości lub w znacznej części. Należy zgodzić się ze stanowiskiem Wojewody […..] , iż taka sytuacja zachodzi w rozpoznawanej sprawie, skoro organ I instancji – wskazując "iż PKP S.A. nie przedłożyły dowodów pozwalających na stwierdzenie, czy dz. ewid. […..] i […..] obr. B. pozostawały w posiadaniu PKP na dzień 31 maja 2003r. przez okres 30 lat i dłużej" – zaniechał wyjaśnienia, czy zachodzi negatywna przesłanka do uwzględnienia roszczenia odszkodowawczego skarżącego, określona w art. 37a ust. 7 zd. 2 w/w ustawy.
Skoro PKP S.A., broniąc się przed wypłatą odszkodowania, powoływała się na negatywną przesłankę uwzględnienia roszczenia odszkodowawczego wnioskodawcy przewidzianą w art. 37a ust. 7 zd. 2 omawianej ustawy, to obowiązkiem organu orzekającego w I instancji o odszkodowaniu było sprawdzenie, czy zarzut ten jest zasadny, a także umożliwienie stronom i świadkom złożenie wyjaśnień i zeznań, a także przeprowadzenie dowodów (art. 75 k.p.a.) w celu wyjaśnienia czy przesłanka negatywna występuje.
Zgodnie bowiem z omawianym przepisem, roszczenie o odszkodowanie nie przysługuje w przypadku, gdy grunt, będący przedmiotem wniosku, pozostawał do dnia 31 maja 2003r. w posiadaniu samoistnym PKP S.A. lub jej poprzedników prawnych nieprzerwanie przez okres co najmniej 30 lat.
Sąd popiera rozważania organu odwoławczego, że decyzja z dnia 13 listopada 2007r. wydana w oparciu o przepis art. 37a ust. 1, 2 i 4 powołanej ustawy, deklaratoryjnie stwierdzająca nabycie przez Skarb Państwa, z mocy prawa, z dniem 1 czerwca 2003 r. własności działki nr […..] i działki nr […..] obr. B. o łącznej powierzchni 0,0655 ha i nabycie z tą datą przez Polskie Koleje Państwowe S.A. prawa użytkowania wieczystego tego gruntu oraz prawa własności urządzeń znajdujących się na tym gruncie – nie może być jedynym i wyłącznym dowodem, w oparciu o który organ administracyjny ustali odszkodowanie i właściciela nieruchomości, któremu ono przysługuje.
Wojewoda w decyzji tej bowiem jedynie potwierdza nabycie przez Skarb Państwa i PKP S.A. tych praw (art. 37a ust. 4 omawianej ustawy), a nie ma uprawnień do orzekania o należnym poprzednim właścicielom odszkodowaniu.
Organ II instancji nie mógł zastąpić Starosty T. w dokonaniu tych ustaleń, ponieważ z mocy art. 136 k.p.a. jest uprawniony do przeprowadzenia jedynie uzupełniającego postępowania dowodowego. Natomiast gdy – jak w niniejszej sprawie – istnieje konieczność przeprowadzenia postępowania w znacznej części, organ odwoławczy powinien uchylić decyzję organu I instancji i przekazać sprawę temu organowi do ponownego rozpatrzenia (art. 138 § 2 k.p.a.). Takie właśnie rozstrzygnięcie zawarł Wojewoda […..] w zaskarżonej decyzji.
Zasadnie również organ odwoławczy wytknął Staroście T. naruszenie przepisów procedury administracyjnej, tj. art. 7, 10 § 1 i 77 k.p.a. Sąd stwierdza z urzędu także naruszenie art. 107 § 3 k.p.a.
Organ I instancji w swym rozstrzygnięciu lakonicznie odniósł się do zawartych w piśmie z dnia […..] .2009r. uwag PKP S.A. odnośnie sporządzonego operatu szacunkowego, stwierdzając tylko, że stanowi ono polemikę z operatem wyceny nieruchomości, nie dostarczając żadnych nowych, istotnych dowodów.
W sprawie naruszono również naczelną zasadę procedury administracyjnej, wyrażoną w art. 10 § 1 k.p.a., dotycząca zapewnienia stronie czynnego udziału w postępowaniu. Pismem z dnia […..] 2009r., doręczonym PKP S.A. w dniu 22 stycznia 2009r. i skarżącemu w dniu 19 stycznia 2009r., organ I instancji zawiadomił strony o zebraniu materiału dowodowego, informując o możliwości zapoznania się z nim oraz zgłoszenia żądań w terminie siedmiu dniu od daty otrzymania zawiadomienia (tzn. odpowiednio do dnia 26 i 29 stycznia 2009r.) Decyzję w przedmiotowej sprawie wydano w dniu 23 stycznia 2009r., czyli przed upływem wyznaczonego stronom terminu. W ten sposób organ I instancji praktycznie uniemożliwił stronom pełną realizację gwarantowanego im prawa czynnego udziału w postępowaniu, co mogło mieć wpływ na wynik sprawy.
Dokując ponownego rozpatrzenia sprawy organ I instancji winien mieć na względzie, że jego obowiązkiem jest zebranie w sposób wyczerpujący i rozpatrzenie całego materiału dowodowego (art. 77 § 1 k.p.a.). Organ albo czyni to z własnej inicjatywy, jeżeli uzna to za konieczne do prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy, albo gromadzi w aktach sprawy dowody wskazane lub dostarczone przez strony, jeżeli mają one znaczenie w sprawie.
Dla obrony przed roszczeniem odszkodowawczym byłych właścicieli PKP Spółka Akcyjna powinna wykazać, że grunt o powierzchni 0,0655 ha, stanowiący działkę nr […..] i działkę nr […..] , pozostawał od 31 maja 1973 r. do 31 maja 2003 r. w samoistnym posiadaniu PKP S.A. lub jej poprzedników prawnych – i to nieprzerwanie.
Z kolei rzeczą poprzednich właścicieli tego gruntu będzie naprowadzenie dowodów wskazujących na niesamoistny charakter tego posiadania i brak przesłanki nieprzerwanego posiadania gruntu przez PKP S.A. lub jej poprzedników prawnych przez 30 lat (do końca maja 2003 r.).
Jak już wyżej wyjaśniono, nie wyłącza to obowiązku wyjaśnienia przez organ okoliczności sprawy. Należy też pamiętać o tym, że wyciąganie dla strony negatywnych skutków, w razie nie przedstawienia przez nią określonych dowodów, jest możliwe po uprzednim zakreśleniu stronie terminu do dostarczenia tych dowodów (por. wyrok NSA z 1.08.2007 r. sygn. I OSK 1516/06 – Lex nr 360142).
Pomocne w tym zakresie mogą okazać się między innymi zapisy w księdze wieczystej dotyczące w/w działek. Księgi wieczyste są jawne, co oznacza, że każdy jego uprawniony do przeglądania akt i otrzymywania z nich odpisów (art. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tj. Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.). Przy każdej księdze wieczystej prowadzi się akta księgi wieczystej. Do akt tych składa się dokumenty i pisma dotyczące nieruchomości (art. 28 tej ustawy).
Organ odwoławczy w uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia (na 1 stronie) podał błędną datę przytoczonej ustawy o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe" (28.03.2003r. zamiast 8.09.2000r.). Z dnia 28 marca 2003r. pochodzi ustawa o zmianie ustawy o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe" oraz o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. nr 80, poz.720 z dnia 10 maja 2003r.), która w art.1 pkt 20 dodawała art.37a do treści ustawy o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe"
Zdaniem Sądu traktować to należy jako zwykłą omyłkę pisarską nie mającą wpływu na wynik sprawy.
Skoro zaskarżonej decyzji nie można postawić zarzutu naruszenia prawa procesowego ani materialnego – skarga podlega oddaleniu (art. 151 p.p.s.a.).

Uzasadnienie wyroku