Sygnatura:
6200 Choroby zawodowe
Hasła tematyczne:
Inspekcja pracy
Skarżony organ:
Wojewódzki Inspektor Sanitarny
Data:
2009-06-05
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach
Treść wyniku:
Uchylono decyzję I i II instancji
Sędziowie:
Adam Mikusiński /przewodniczący/
Małgorzata Walentek /sprawozdawca/
Tadeusz Michalik

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym : Przewodniczący Sędzia NSA Adam Mikusiński Sędziowie Sędzia NSA Tadeusz Michalik Sędzia WSA Małgorzata Walentek (spr.) Protokolant st. ref. Ewa Pasiek po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 listopada 2009 r. sprawy ze skargi G.P. na decyzję Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w K. z dnia […] r. nr […] w przedmiocie choroby zawodowej uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w T. z dnia […] r. nr […].
Uzasadnienie: Decyzją z dnia […] r., nr […] Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w T. nie stwierdził u G. P. choroby zawodowej – przewlekłych chorób obwodowego układu nerwowego wywołanych sposobem wykonywania pracy: zespołu cieśni w obrębie nadgarstka, zespołu rowka nerwu łokciowego, wymienionych w poz. 20 wykazu chorób zawodowych określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz. U. Nr 132, poz. 1115), zwanego dalej rozporządzeniem w sprawie wykazu chorób zawodowych.
W uzasadnieniu orzeczenia podano, że G. P. była zatrudniona w latach 1975-1994 i 1994-2005 w Zakładach A w B. na stanowiskach operatora pras, samodzielnej księgowej, samodzielnego referenta i specjalisty. Nadto stwierdzono, że choroba zawodowa w postaci przewlekłych chorób obwodowego układu nerwowego wywołanych sposobem wykonania pracy nie została rozpozna przez uprawnione do tego placówki medyczne, tj. Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy Poradnię Chorób Zawodowych w S. (orzeczenie z dnia […] r. Nr […]) oraz Szpital Instytutu Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w S. (orzeczenie z dnia […] r. Nr […]). Wskazano, że przy wydawaniu orzeczeń znane były wyniki dochodzenia epidemiologicznego z dnia […] r., zgodnie z którym praca jaką wykonywała G. P. obejmowała zróżnicowane czynności manualne i nie łączyła się z istotną monotypią ruchów w zakresie nadgarstków, ani też z długotrwałym uciskiem w obrębie stawów nadgarstkowych.
W odwołaniu od tej decyzji G. P. wniosła o jej uchylenie w związku z naruszeniem art. 10 oraz art. 77 k.p.a. poprzez niewyjaśnienie związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy okresem narażenia zawodowego od 1975 r. a datą zabiegu operacyjnego wykonanego w kwietniu 2005 r. , wydanie opinii bez uprzedniego ustalenia daty początkowej choroby oraz przyczyny jej powstania, odniesienie schorzenia wyłącznie do zabiegu operacyjnego, jako skutku tj. likwidacji choroby, wskazanie możliwych przyczyn schorzenia (okres okołomenopauzalny, otyłość i inne zaburzenia) bez dokładnej analizy dokumentów medycznych, niewysłuchanie strony na okoliczność warunków pracy.
Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w K. decyzją z dnia […] r. nr […], działając na podstawie art. 138 § 2 k.p.a., uchylił w całości zaskarżoną decyzję i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania organowi I instancji. Organ stwierdził, iż w sprawie nie wyjaśniono wszystkich istotnych okoliczności faktycznych. Za konieczne uznał ustalenie, jakie schorzenie jest przedmiotem postępowania oraz wydanie decyzji odrębnie dla każdej z rozpoznawanych chorób, uzupełnienie dochodzenia epidemiologicznego, dokonanie oceny narażenia zawodowego w całym okresie aktywności zawodowej strony, wystąpienie do placówki orzeczniczej I stopnia celem wydania uzupełniającego orzeczenia lekarskiego uwzględniającego nowe ustalenia, oraz zapoznanie strony z materiałem dowodowym w sprawie przed wydaniem decyzji.
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w T., decyzją z dnia […] r. Nr […], działając na podstawie art. 104 § 1 i 2 k.p.a., art. 5 pkt 4a ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2006 r., Nr 122, poz. 851 ze zm.) nie stwierdził u G. P. choroby zawodowej – przewlekłej choroby obwodowego układu nerwowego wywołanej sposobem wykonywania pracy pod postacią zespołu cieśni w obrębie nadgarstka, wymienionej w poz. 20/1 wykazu chorób zawodowych określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych (…).
W uzasadnieniu organ przytoczył dotychczasowy tok postępowania, a następnie podał, że w wyniku wykonania wskazań uzupełnił materiał dowodowy poprzez przesłuchanie strony i ustalenie chronometrażu wykonywanych prac, sporządzenie karty oceny narażenia zawodowego oraz przesłał całość dokumentacji jednostce orzeczniczej I stopnia celem wydania opinii uzupełniającej. Orzeczeniem uzupełniającym Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w S. z dnia […] r. nie rozpoznał u G. P. choroby zawodowej. Rozpoznano u ww. stan po uwolnieniu nerwu pośrodkowego prawego w dniu […] r. i lewego w dniu […] r. Biorąc pod uwage wynik badania EMG z dnia […] r. nie stwierdzono elektrofizjograficznych cech zespołu cieśni nadgarstka. Również Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w orzeczeniu z dnia […] r. na podstawie całokształtu przeprowadzonych badań, w tym specjalistycznej konsultacji ortopedycznej i neurologicznej oraz analizy dokumentacji medycznej nie znalazł podstaw do rozpoznania choroby zawodowej. Podkreślił, że przy wydawaniu orzeczeń jednostki dysponowały uzupełnionym materiałem dowodowym obejmujacycm dochodzenie epidemiologiczne oraz ocenę narażenia zawodowego, w tym opis prac podany przez stronę, z których wynika, że praca jaką wykonywała obejmowała zróżnicowane czynności manualne i nie łączyła się z istotną monotypią ruchów w zakresie nadgarstków (wykonywaniem z dużą częstotliwością ruchów zginania i prostowania lub nawracania). Organ wskazał również, że przebieg i warunki pracy G. P. były dokumentowane kilkakrotnie, zaś z dokumentacji tej wynika, że pracę powtarzalną w zakresie kończyn górnych wykonywała w latach 1975-1977 jako operator pras. W pozostałym okresie zatrudnienia czynności te nie miały charakteru monotypii. Zdaniem organu zabrany materiał dowodowy, a w szczególności ustalenia kliniczne dotyczące choroby zawarte w orzeczeniach lekarskich nie dają podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej.
W odwołaniu od tej decyzji G. P. domagała się jej uchylenia. Zarzuciła wydanie rozstrzygnięcia z naruszeniem art. 7 i 77 k.p.a. poprzez niewykonanie zaleceń organu II instancji, za wyjątkiem wydania w sprawie dwóch odrębnych decyzji. Z tego powodu oraz ze względu na przewlekłość postępowania za nieaktualne uznała ustalenia poczynione na podstawie dowodów zebranych w latach 2006/07 wskazując na brak aktualnych badań i wyników.
Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w K. odwołania nie uwzględnił i decyzją z dnia […] r., nr […], działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a., orzekł o utrzymaniu w mocy zaskarżonej decyzji.
W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia organ odwoławczy wyjaśnił, że dla stwierdzenia choroby zawodowej niezbędnym jest orzeczenie przez placówkę służby zdrowia istnienia występującego schorzenia jako choroby zawodowej zakwalifikowanego przez orzeczników do odpowiedniej pozycji wykazu chorób zawodowych oraz ustalenie związku przyczynowego między środowiskiem pracy a rozpoznana chorobą.
Następnie stwierdził, że przeprowadzone dochodzenie epidemiologiczne wykazało, że G. P. w latach 1975-2005 pracowała w Zakładach A S.A. (obecnie B S.A. w B.) jako operator pras, samodzielna księgowa, samodzielny referent, specjalista, gdzie sposób wykonywania czynności nie był wyłącznie związany z wykonywaniem ruchów monotypowych lecz przeważały czynności wymagające zróżnicowanych prac manualnych. Sposób wykonywania pracy obejmował zróżnicowane czynności manualne i nie łączył się z istotną monotypią ruchów w zakresie nadgarstków (nie był związany z wykonywaniem z dużą częstotliwością ruchów zginania i prostowania lub nawracania w stawach nadgarstkowych). Zdaniem organu odwoławczego postępowanie wykazało, że G. P. nie pracowała w warunkach ryzyka powstania przewlekłej choroby zawodowej obwodowego układu nerwowego pod postacią zespołu cieśni nadgarstka. Ponadto lekarze specjaliści dwóch kompetentnych jednostek diagnostycznych na podstawie przeprowadzonych badań, specjalistycznych konsultacji ortopedycznych i neurologicznych oraz analizy dokumentacji medycznej – w konkluzjach orzeczeń uznali brak podstaw diagnostyczno-orzeczniczych do rozpoznania choroby zawodowej – zespołu cieśni nadgarstka wywołanej sposobem wykonywania pracy. Wobec braku narażenia na czynnik szkodliwy w środowisku pracy oraz braku rozpoznania choroby zawodowej nie było więc podstaw do uwzględnienia odwołania.
W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach G. P. wniosła o uchylenie obu zapadłych w sprawie decyzji oraz zwrot sprawy do ponownego rozpoznania lub rozstrzygnięcie co do istoty sprawy. Skarżąca podniosła zarzut naruszenia art. 7 i 77 k.p.a. oraz przewlekłość postępowania, a także naruszenie przepisów prawa materialnego w zakresie przyjęcia, że tylko w latach 1975-1977 pracując jako operator pras wykonywała prace monotypowe. Wskazała na pominięcie w latach 1998-2005 czynności monotypowych jakie wykonywała pracując jako kierowca i zaopatrzeniowiec, w szczególności co do częstotliwości i rodzajów wykonywanych czynności załadunkowych i rozładunkowych, wielkości i ciężaru podnoszonych przedmiotów i materiałów oraz odległości ich przemieszczania, ładowności samochodu, braku posiadania wspomagania kierownicy. Podkreśliła natomiast, że z orzeczeń lekarzy specjalistów wynika, że rozpoznano u niej zespół cieśni w obrębie nadgarstka.
W odpowiedzi na skargę Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w K. wniósł o jej oddalenie nie znajdując podstaw do zmiany zajętego w sprawie stanowiska.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył co następuje:
Zgodnie z art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) – zwanej dalej w skrócie P.p.s.a., sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie. Kryterium kontroli wykonywanej przez te sądy określa art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), który stanowi, że kontrola ta jest sprawowana pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Zatem kontrola sądów administracyjnych polega na zbadaniu, czy kwestionowana decyzja nie uchybia przepisom prawa materialnego lub procesowego w stopniu dającym podstawę do wznowienia postępowania bądź mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Sądy badają również, czy organ administracji publicznej nie dopuścił się uchybień skutkujących nieważnością decyzji (art. 145 § 1 P.p.s.a.).
Jednocześnie w oparciu o art. 134 § 1 P.p.s.a. sąd dokonuje z urzędu kontroli rozstrzygnięć administracji publicznej pod względem ich zgodności z prawem i nie jest związany w tym zakresie zarzutami, podstawą prawną i wnioskami sformułowanymi w skardze.
Skarga zasługuje na uwzględnienie choć zasadniczo z innych przyczyn niż w niej podniesione, a które Sąd zgodnie z powołanym wyżej art. 134 § 1 P.p.s.a. wziął pod uwagę z urzędu.
Przeprowadzając ocenę legalności decyzji administracyjnej Wojewódzki Sąd Administracyjny zasadniczo bierze pod rozwagę stan faktyczny i prawny istniejący w dacie jej wydawania. W pewnych jednak sytuacjach nie może przejść do porządku nad okolicznościami zaszłymi po tej dacie. Są nimi między innymi zmiany prawne, które Sąd obowiązany jest uwzględniać z urzędu zwłaszcza, gdy mogą stanowić podstawę wznowienia postępowania. Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie.
Trzeba bowiem stwierdzić, że w zakresie rozpoznanej sprawy organy zastosowały rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz. U. Nr 132, poz.1115), dalej jako rozporządzenie w sprawie wykazu chorób zawodowych. Tymczasem wyrokiem z dnia 19 czerwca 2008 r. w sprawie o sygn. akt P 23/07 (Dz. U. z 2008 r. Nr 116, poz. 740) Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż zarówno art. 237 § 1 pkt 2 i 3 Kodeksu pracy (w zakresie w jakim nie określa wytycznych dotyczących treści rozporządzenia), jak i rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, są niezgodne z art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Równocześnie Trybunał orzekł, iż przepisy te tracą moc obowiązującą z upływem 12 miesięcy od dnia ogłoszenia orzeczenia w Dzienniku Ustaw. Wyrok Trybunału w sprawie o sygn. akt P 23/07 został ogłoszony w dniu 2 lipca 2008 r. i z tym dniem wszedł on w życie. Od dnia 2 lipca 2008 r. rozpoczął zatem bieg dwunastomiesięczny termin, po upływie którego utraci moc art. 237 § 1 pkt 2 i 3 Kodeksu pracy oraz przepisów rozporządzenia w sprawie wykazu chorób zawodowych. Utrata mocy obowiązującej wymienionych przepisów nastąpiła zatem w dniu 3 lipca 2009 r. Z tą też chwilą, w opinii Sądu, orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją aktu normatywnego, na podstawie którego została wydana ostateczna decyzja administracyjna, stanowi podstawę do wznowienia postępowania w sprawie.
Powyższe znajduje uzasadnienia w treści art. 190 ust. 4 Konstytucji RP, który statuuje zasadę wzruszenia ostatecznych rozstrzygnięć, jakie zapadły na podstawie przepisów uznanych przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodne z Konstytucją. Oznacza to, że w nowym stanie prawnym ukształtowanym w następstwie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, rozpatrzenie sprawy jest nie tylko dopuszczalne, ale możliwość taka jest ujęta jako podmiotowe konstytucyjne prawo uprawnionego.
Zgodnie zatem z treścią art. 145a § 1 k.p.a. w sytuacji, gdy decyzja została wydana na podstawie aktu normatywnego, który został uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją RP, umową międzynarodową lub ustawą strona może żądać wznowienia postępowania administracyjnego. Natomiast stosownie do art. 145 § 1 pkt 1b ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Sąd uchyla decyzję, jeżeli stwierdzi naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niekonstytucyjności przepisów, które stanowiły podstawę prawną decyzji administracyjnych, w postępowaniu sądowoadministracyjnym powinno zatem przesądzać o uznaniu "naruszenia prawa" w samej decyzji administracyjnej.
W tej sytuacji sprawa wymaga ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia w oparciu o nowy stan prawny, ukształtowany w następstwie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, a zatem w oparciu o znowelizowane przepisy Kodeksu pracy, wprowadzone ustawą z dnia 22 maja 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 99, poz. 825), oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. Nr 105, poz. 869).
W tym stanie rzeczy Wojewódzki Sąd Administracyjny, na mocy art. 145 § 1 pkt 1b ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzekł jak w sentencji niniejszego wyroku. W rozpoznawanej sprawie Sąd nie znalazł podstaw do zastosowania art. 152 P.p.s.a.

Uzasadnienie wyroku