Sygnatura:
6329 Inne o symbolu podstawowym 632
Hasła tematyczne:
Inne
Sygn. powiązane: II SA/Kr 1335/06
Skarżony organ:
Samorządowe Kolegium Odwoławcze
Data:
2009-01-19
Sąd:
Naczelny Sąd Administracyjny
Treść wyniku:
Uchylono zaskarżony wyrok oraz decyzję I i II instancji
Sędziowie:
Barbara Adamiak
Jolanta Rajewska /przewodniczący/
Zygmunt Zgierski /sprawozdawca/

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Jolanta Rajewska Sędziowie NSA Barbara Adamiak NSA Zygmunt Zgierski(spr.) Protokolant Edyta Pawlak po rozpoznaniu w dniu 8 września 2009 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej A. P. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 29 listopada 2007 r. sygn. akt II SA/Kr 1335/06 w sprawie ze skargi A. P. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Nowym Sączu z dnia […] czerwca 2006 r. nr […] w przedmiocie świadczenie pielęgnacyjnego w związku z opieką nad dzieckiem uchyla zaskarżony wyrok oraz decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Nowym Sączu z dnia […] czerwca 2006 r. nr […] i poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta Nowego Sącza z dnia […] lutego 2006 r. znak: […].
Uzasadnienie: Wyrokiem z dnia 29 listopada 2007 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie oddalił skargę A. P. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Nowym Sączu z dnia […] czerwca 2006 r. w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego.
W uzasadnieniu wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie przytoczył następujące okoliczności faktyczne i prawne:
Decyzją z dnia […] lutego 2006 r. Prezydent Miasta Nowego Sącza nie przyznał A. P. świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad dzieckiem J. P. z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy w związku z opieką nad dzieckiem. W uzasadnieniu wskazał, że J. P. przebywa w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci […] w K. Jest to placówka zapewniająca całodobową opiekę przez 5 dni w tygodniu, a zatem świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, co wynika z treści art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. b) ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. Nr 228, poz. 2255).
W odwołaniu od ww. decyzji A. P. podniosła, że jest osobą samotnie wychowującą dziecko i ponosi pełną odpłatność za całodzienne wyżywienie dziecka oraz dojazdy do domu. Żaden z pracodawców nie przyjmie jej do pracy na 3 dni w tygodniu, resztę czasu poświęca bowiem córce.
Decyzją z dnia […] czerwca 2006 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Nowym Sączu utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. W uzasadnieniu decyzji organ odwoławczy podniósł, że Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci […] w K. nie jest instytucją zapewniającą całodobowe utrzymanie w rozumieniu art. 3 pkt 7 ustawy o świadczeniach rodzinnych, ale ma możliwość zapewnienia opieki całodobowej przez co najmniej 5 dni w tygodniu. J. P. przebywa w tym ośrodku od poniedziałku do piątku, a skarżąca opłaca częściowe koszty pobytu córki w ośrodku.
Na decyzję ostateczną skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie złożyła A. P. Powtórzyła w niej argumentację zawartą w odwołaniu. Dodatkowo wyjaśniła, ze przywozi córkę do ośrodka w poniedziałki i odbiera w piątki. Co dwa tygodnie w weekendy internat nie działa. Ferie, wakacje i święta córka spędza w domu. Jest też zabierana do domu, gdy choruje.
Oddalając skargę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie stwierdził, że w art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych określono ogólne warunki, jakie należy spełnić, by otrzymać świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności. W ustępie 5 tego przepisu wskazano, że świadczenie to nie przysługuje, gdy osoba wymagająca opieki została umieszczona w placówce zapewniającej całodobową opiekę przez co najmniej 5 dni w tygodniu (pkt 2 lit. b).
Sąd I instancji stwierdził, że w przepisie tym chodzi o zapewnienie sprawowania opieki, niezależnie od tego, kto ponosi jej koszty. Nie chodzi w nim bowiem o zapewnienie utrzymania rodzica i dziecka niepełnosprawnego, lecz o finansową rekompensatę dla rodzica, który z tego tytułu, że sam opiekuje się dzieckiem, nie może podjąć zatrudnienia. Dlatego ustawodawca przewidział, że jeżeli dziecko zostanie umieszczone w placówce, która świadczy opiekę całodobowo przez co najmniej 5 dni w tygodniu, nie ma podstaw do tego, by rodzic rezygnował z zatrudnienia i wtedy świadczenie mu nie przysługuje. Istotne jest zatem to, czy skarżąca ma możliwość pozostawienia dziecka w tej placówce przez co najmniej 5 dni w tygodniu (po to, by móc w tym czasie podjąć zatrudnienie), niezależnie od tego, kto z tego tytułu ponosi opłaty.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie stwierdził następnie, że placówka, w której została umieszczona J. P., jest placówką, o jakiej mowa w art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. b) ustawy o świadczeniach rodzinnych. Wynika to wyraźnie z wydanego przez tę placówkę zaświadczenia z dnia […] maja 2006 r. Taki charakter ośrodka potwierdziła także, w ocenie Sądu I instancji, sama skarżąca, która w toku postępowania administracyjnego oraz w skardze, a następnie na rozprawie przed Sądem w dniu 29 listopada 2007 r., stwierdziła, że placówka, w której córka przebywa, umożliwia pozostawienie w niej dziecka całodobowo przez co najmniej przez 5 dni w tygodniu. Zatem w ocenie Sądu I instancji organy administracyjne prawidłowo odmówiły przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.
Od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 29 listopada 2007 r. skargę kasacyjną złożyła A. P. Zaskarżając wyrok w całości, zarzuciła mu naruszenie prawa materialnego, tj. art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. b) ustawy o świadczeniach rodzinnych, poprzez błędną jego wykładnię, polegającą na przyjęciu przez Sąd I instancji, że wymóg zapewnienia całodobowej opieki przez co najmniej 5 dni w tygodniu jest spełniony w przypadku opieki zapewnianej od poniedziałku do piątku i nie w ciągu całego roku kalendarzowego.
Wskazując na powyższe naruszenie skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej jej autorka podniosła, że Sąd I instancji wadliwie przyjął, że Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci […] w K. jest placówką zapewniającą opiekę przez 5 dni w tygodniu, pomimo że okoliczność ta była negowana przez samą skarżącą w skardze oraz nie wynika to z treści zaświadczenia wydanego przez tę placówkę w dniu […] października 2005 r. Zaświadczenie to potwierdza jedynie, że dzieci są przywożone w poniedziałek, a zabierane w piątek po lekcjach, jak również nie przebywają w ośrodku w okresach wolnych od nauki. Sąd I instancji pominął wykładnię użytego przez ustawodawcę określenia "5 dni w tygodniu" i automatycznie uznał, że pobyt od poniedziałku do piątku jest tożsamy z możliwością zapewnienia przez placówkę takiej opieki przez okres 5 dni. Taka wykładnia nie może być, w ocenie skarżącej, uznana za trafną. Skarżąca powołała się na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 grudnia 2007 r., I OSK 330/07, który wskazał, że wykładając użyty w normie prawnej termin "5 dni w tygodniu" należy mieć na uwadze, iż zgodnie z art. 111 § 1 kodeksu cywilnego termin oznaczony w dniach liczy się od północy do północy. Z kolei określenie "całodobowy" zgodnie ze znaczeniem podanym w Słowniku języka polskiego (Wyd.. PWN, Warszawa 1978, str. 222) oznacza "trwający całą dobę".
Tym samym placówka, aby zostać uznaną za spełniającą wymóg art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. b) ustawy o świadczeniach rodzinnych, winna umożliwić pozostawienie w niej dziecka faktycznie już w niedzielę, a odbiór nie po zakończeniu zajęć w piątek, ale o dowolnej porze dogodnej dla rodzica, najpóźniej o godzinie 24, tak aby zapewnić mu możliwość pracy zawodowej. Ponadto ustawodawca nie wprowadził wyjątku, że zapewnienie opieki przez 5 dni w tygodniu traktuje się za spełnione nawet w przypadku zamykania obiektu w dni wolne od pracy, wakacje, czy ferie. Tymczasem przedmiotowa placówka nie pracuje we wszystkie weekendy oraz wakacje i ferie, co wynika z twierdzeń skarżącej, złożonych w toku postępowania.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.
Zgodnie z treścią art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), dalej p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. W niniejszej sprawie nie występują, enumeratywnie wyliczone w art. 183 § 2 ustawy, przesłanki nieważności postępowania sądowoadministracyjnego. Dlatego też, przy rozpoznawaniu sprawy, Naczelny Sąd Administracyjny związany był granicami skargi kasacyjnej.
Biorąc po uwagę tak uregulowany zakres kontroli instancyjnej sprawowanej przez Naczelny Sąd Administracyjny, stwierdzić należy, że skarga kasacyjna zasługuje na uwzględnienie W ocenie Sądu trafny jest zarzut naruszenia prawa materialnego, polegający na niewłaściwym zastosowaniu art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. b) ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. Nr .228, poz. 2255 ze zm.), choć we wniesionym środku odwoławczym kasator mylnie zarzucił błędną wykładnię tego przepisu.
Stosownie do jego treści świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeśli osoba wymagająca opieki została umieszczona (…) w placówce zapewniającej całodobową opiekę przez co najmniej 5 dni w tygodniu (…).
Oceniając zasadność zarzutu naruszenia ww. przepisu Naczelny Sąd Administracyjny stwierdza, że w przyjętym przez Sąd I instancji stanie faktycznym brak było podstaw do uznania, że dziecko skarżącej zostało umieszczone w placówce zapewniającej całodobową opiekę przez co najmniej 5 dni w tygodniu. Nie wystąpiły tym samym przesłanki do odmowy przyznania skarżącej świadczenia pielęgnacyjnego.
Należy w tym miejscu podkreślić, że istotą świadczenia pielęgnacyjnego jest pomoc matce lub ojcu dziecka, jeżeli nie podejmuje lub rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności. W sytuacji, gdy dziecko korzysta z opieki odpowiedniej instytucji zapewniającej całodobową opiekę co najmniej 5 dni w tygodniu, nie zachodzi – co do zasady – konieczność rezygnacji z pracy zarobkowej w celu sprawowania osobistej opieki nad tym dzieckiem (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 lipca 2003 r., sygn. akt III RN 131/02, OSP 2004/9/110).
Przepis art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. b) ustawy o świadczeniach rodzinnych uzasadnia odmowę przyznania świadczenia pielęgnacyjnego w przypadku, gdy placówka, w której przebywa dziecko, zapewnia opiekę przez co najmniej 5 dni tygodniu, przy czym całodobowej opieki nie sposób rozumieć inaczej, jak opieki przez całą dobę – tj. przez 24 godziny. O uprawnieniach do świadczenia pielęgnacyjnego decyduje przy tym możliwość (gotowość) zapewnienia opieki przez placówkę przez taki okres, a nie faktyczna liczba dni przebywania dziecka w ciągu tygodnia w placówce, czy też liczba godzin w poszczególnych dniach.
W ocenie Sądu I instancji, aprobującemu ustalenia organów rozpatrujących przedmiotową sprawę, decydujące w sprawie było zaświadczenie Dyrektora Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego dla Dzieci […] im. […] w K. z dnia […] maja 2006 r., w którym Dyrektor stwierdził, że Ośrodek ma możliwość zapewnienia dzieciom całodobowej opieki przez co najmniej 5 dni w tygodniu. Tymczasem stwierdzenie takie nie oznacza, iż możliwość taka rzeczywiście została zapewniona. Z zaświadczenia wynika przecież, że rodzice przywożą dzieci w poniedziałek rano i zabierają w piątek po lekcjach. Oczywiste jest zatem, że nie jest spełniony warunek pięciodniowej całodobowej opieki. Wykładając bowiem użyty w normie prawnej termin "5 dni w tygodniu" należy mieć na uwadze, iż zgodnie z art. 111 § 1 kodeksu cywilnego termin oznaczony w dniach liczy się od północy do północy. Z kolei termin "całodobowy" oznacza "trwający całą dobę". Aby został zatem spełniony warunek wykluczający przyznanie świadczenia Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci […] w K. winien zapewnić opiekę dzieciom od północy w poniedziałek do północy w piątek (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 grudnia 2007 r., I OSK 330/07). W żaden sposób nie można zatem przyjąć, że ustalenia Sądu I instancji pozwalały na uznanie, że ośrodek zapewnia opiekę w wymaganym prawem zakresie. Ponadto strona podnosiła w trakcie postępowania administracyjnego, że w co drugi weekend oraz w ferie i w wakacje internat jest zamknięty (karta 27 akt adm. – protokół z przesłuchania strony i karta 28 – organizacja roku szkolnego w ośrodku), a podczas choroby dziecko przebywa w domu pod jej opieką. Już chociażby tylko te okoliczności nie pozwalają przyjąć, że w sprawie mamy do czynienia z placówką zapewniającą całodobową opiekę przez 5 dni w tygodniu.
Zarzucane zatem w skardze kasacyjnej naruszenie prawa materialnego stanowi właściwie powołaną podstawę kasacyjną, pozostaje bowiem w bezpośrednim związku z wynikiem sprawy.
W świetle wyżej przeprowadzonych wywodów uznać należało, że norma prawna zawarta w treści art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. b) ustawy o świadczeniach rodzinnych nie jest w niniejszej sprawie spełniona. W świetle dokonanych przez Sąd I instancji ustaleń nie można było bowiem przyjąć, że Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci […] w K. zapewnia całodobową opiekę przez co najmniej 5 dni w tygodniu, jeśli zebrane w aktach sprawy dowody tego nie potwierdzają.
Wątpliwości mógłby rozwiać statut ośrodka, regulujący jego organizację, ale dokumentu takiego brak w aktach, organy uznały go za niepotrzebny, a Sąd I instancji również nie stwierdził, by był konieczny. Tymczasem treść statutu wyjaśniałaby w sposób najpełniejszy, czy ośrodek zapewnia całodobową opiekę przez co najmniej 5 dni w tygodniu.
W tym stanie rzeczy należało uznać, że doszło do naruszenia przez Sąd I instancji prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. b) ustawy o świadczeniach rodzinnych, ponieważ ustalony stan faktyczny nie pozwalał na przyjęcie, że córka skarżącej korzysta z usług placówki zapewniającej całodobową opiekę przez 5 dni w tygodniu. Tym samym nie ulega wątpliwości, że skargę kasacyjną oparto na usprawiedliwionej podstawie (art. 174 pkt 1 p.p.s.a.).
Wobec powyższego Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 188 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji.
Naczelny Sąd Administracyjny nie orzekł o przyznaniu pełnomocnikowi z urzędu – adwokatowi T. Z., wynagrodzenia na zasadzie prawa pomocy, gdyż przepisy art. 209 i 210 p.p.s.a. mają zastosowanie tylko do kosztów postępowania między stronami. Natomiast wynagrodzenie dla pełnomocnika ustanowionego z urzędu za wykonaną pomoc prawną, należne do Skarbu Państwa (art. 250 p.p.s.a.), przyznawane jest przez wojewódzki sąd administracyjny w postępowaniu określonym w przepisach art. 258 – 261 p.p.s.a.
Stosownie do § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.) pełnomocnik skarżącej powinien złożyć wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu stosowne oświadczenie, o jakim mowa w tym przepisie.

Uzasadnienie wyroku