Sygnatura:
6110 Podatek od towarów i usług
Hasła tematyczne:
Prawo pomocy
Sygn. powiązane: I SA/Lu 222/09
Skarżony organ:
Dyrektor Izby Skarbowej
Data:
2009-08-10
Sąd:
Naczelny Sąd Administracyjny
Treść wyniku:
Oddalono zażalenie
Sędziowie:
Barbara Wasilewska /przewodniczący sprawozdawca/

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący : Sędzia NSA Barbara Wasilewska po rozpoznaniu w dniu 10 września 2009 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia J. G. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 24 czerwca 2009 r. sygn. akt I SA/Lu 222/09 w kwestii odmowy przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym w postaci zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie ze skargi J. G. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w L. z dnia 5 marca 2009 r. nr […] w przedmiocie podatku od towarów i usług za miesiąc styczeń 2006 r. postanawia oddalić zażalenie.
Uzasadnienie: Przedmiotem zażalenia jest postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 24 czerwca 2009 r., sygn. akt I SA/Lu 222/09, mocą którego oddalono wniosek J. G. o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.
W motywach orzeczenia Sąd wskazał, że wpis w tej sprawie wynosi 500 zł. Z wniosku strony wynika, że ma na utrzymaniu troje dzieci, musi też spłacać kredyt mieszkaniowy z ratą miesięczną około 1500 zł. Skarżący wraz z żoną uzyskuje dochód z tytułu umów o pracę w kwocie 3 276 zł oraz dochód roczny około 30 000 zł z tytułu dzierżawy nieruchomości. Skarżący wraz z żoną są właścicielami domu o powierzchni około 270 m2, mieszkania o powierzchni 44 m2 i nieruchomości rolnej o powierzchni 5 ha oraz nieruchomości przy ul. […], która jest wydzierżawiana, z czego małżonkowie uzyskują dochód.
Powoławszy się na treść art. 246 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) – zwana dalej P.p.s.a. – Sąd uznał, że skarżący nie spełnia przesłanek przyznania prawa pomocy. Sąd podkreślił, że po odliczeniu kosztów kredytu skarżącym pozostaje do dyspozycji stały dochód z umów o pracę i 1000 zł z dzierżawy nieruchomości. Uwzględniając koszty utrzymania (których wysokości strona nie podała) Sąd doszedł do wniosku, że skarżący jest w stanie ponieść koszty niniejszego postępowania. Sąd podkreślił, że oprócz domu skarżący posiada mieszkanie, które może stanowić dodatkowe źródło dochodu oraz nieruchomość rolną. Sąd dodał, że jego rozstrzygnięcia nie może zmienić fakt, że łączna kwota wpisów w sprawach skarżącego zawisłych przed tym Sądem wynosi 2000 zł.
W zażaleniu na przedmiotowe postanowienie skarżący wniósł o uwzględnienie jego wniosku. Skarżący ponownie powołał się na fakt utrzymywania dzieci oraz konieczność spłacania kredytu. Dodał, że koszty utrzymania domu są wysokie, a mieszkanie nie przynosi dochodu, lecz jego utrzymanie wiąże się z nakładami. Skarżący posiada nieruchomość rolną, jednak nie ma potrzebnych maszyn do jej uprawy. Zdaniem strony przyznanie prawa pomocy nie jest pomocą państwa, lecz wiąże się z zapewnieniem dostępu do sądu. W przypadku niniejszej sprawy zaś koszty te są na tyle duże, że mogą być traktowane jako ograniczenie prawa do sądu. Skarżący dodał także, że Sąd zaniechał wyjaśnienia wszystkich okoliczności dotyczących jego sytuacji finansowej.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zażalenie nie jest zasadne.
Stosownie do art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a. sąd przyzna osobie fizycznej prawo pomocy w zakresie częściowym, jeżeli ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Przez uszczerbek utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, o którym mowa w przywołanym przepisie, należy rozumieć zachwianie sytuacji materialnej i bytowej strony skarżącej w taki sposób, iż nie jest ona w stanie zapewnić sobie minimum warunków socjalnych. Ciężar dowodu powyższych okoliczności spoczywa na stronie, która ubiega się o przyznanie prawa pomocy. Świadczy o tym użycie w przepisie art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a. zwrotu "gdy wykaże". Do Sądu kierującego się wskazaniami logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego i dostępnej wiedzy należy natomiast ocena, czy takie okoliczności zachodzą. Naczelny Sąd Administracyjny podkreśla, że cytowany przepis stanowi odstępstwo od zasady ustanowionej w art. 199 P.p.s.a., zgodnie z którym strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Udzielenie prawa pomocy jest bowiem formą dofinansowania strony z budżetu państwa i powinno mieć miejsce jedynie w tych sytuacjach, w których zdobycie środków finansowych na udział w postępowaniu sądowym jest obiektywnie niemożliwe. Przytoczone we wniosku okoliczności, jak również przedstawione dokumenty, powinny zatem uzasadniać wyjątkowe traktowanie, o jakim mowa w powołanym wyżej przepisie.
W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego Sąd pierwszej instancji rzetelnie przeanalizował sytuację materialną strony, w efekcie czego doszedł do właściwych wniosków, tj. uznał, że ta jest w stanie ponieść koszty sądowe związane z niniejszym postępowaniem.
Skarżący wraz z żoną uzyskuje stały dochód w wysokości 3 276 zł, a ponadto dochód z wydzierżawiania nieruchomości. Już sam ten fakt powoduje, że wniosek skarżącego, nawet przy uwzględnieniu wysokości wszystkich należnych wpisów w sprawach zawisłych przed Sądem pierwszej instancji, nie jest zasadny. Z całą pewnością kwota, która pozostaje skarżącemu po spłacie raty kredytu i poniesieniu stałych wydatków na dom pozwala na poczynienie stosownych oszczędności, tak, by wpisy w tych sprawach uiścić. Nie można zgodzić się z twierdzeniem skarżącego, że prawo pomocy nie jest związane z pomocą państwa, lecz jedynie z prawem do sądu. Prawo pomocy, zwane również prawem ubogich, jest instytucją gwarantującą dostęp do sądu tym osobom, które z uwagi na trudną sytuację materialną obiektywnie nie są w stanie ponieść kosztów związanych z postępowaniem sądowym. W niniejszej sprawie skarżący dysponuje znacznymi – relatywnie w odniesieniu do wysokości wpisu – dochodami, co wyklucza wsparcie finansowe ze strony Państwa, czyli w istocie innych obywateli. Nie budzi wątpliwości, że przy takim stosunku dochodów do przeciętnych wydatków (skarżący nie podał ich wysokości na żadnym etapie postępowania) skarżący jest w stanie uiścić wpis bez zachwiania sytuacji materialnej swojej rodziny. Co więcej, jest właścicielem mieszkania i nieruchomości rolnej, z których może czerpać dochody. Należy wyjaśnić skarżącemu, że Sądy nie mogą oczywiście ingerować w sposób wykorzystywania majątku przez obywateli, jednakże są władne ocenić, czy ci wykorzystali wszystkie dostępne im sposoby na uzyskanie dochodu. Jeśli bowiem tego nie czynią – tak jak ma to miejsce w tej sprawie – Sąd ma prawo wziąć pod uwagę taką okoliczność jako jedną z uzasadniających odmowę przerzucenia ciężaru zdobycia stosownych środków na Skarb Państwa.
Naczelny Sąd Administracyjny nie podziela stanowiska strony o niedokładnym wyjaśnieniu stanu faktycznego sprawy przez Sąd pierwszej instancji. Skarżący w zażaleniu nie powołał się na żadną nową okoliczność, która nie została uwzględniona przez Sąd pierwszej instancji w zaskarżonym postanowieniu. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego dane zawarte we wniosku wystarczały zaś, by wniosek skarżącego rozpoznać.
Powyższe okoliczności powodują, że zażalenie w oparciu o art. 184 w zw. z art. 197 § 2 P.p.s.a. należało oddalić.

Uzasadnienie wyroku