Sygnatura:
6329 Inne o symbolu podstawowym 632
Hasła tematyczne:
Zaliczka alimentacyjna
Skarżony organ:
Samorządowe Kolegium Odwoławcze
Data:
2009-02-23
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach
Treść wyniku:
Uchylono zaskarżoną decyzję
Sędziowie:
Adam Mikusiński /przewodniczący sprawozdawca/
Małgorzata Walentek
Tadeusz Michalik

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym : Przewodniczący Sędzia NSA Adam Mikusiński (spr.) Sędziowie Sędzia NSA Tadeusz Michalik Sędzia WSA Małgorzata Walentek Protokolant st. ref. Ewa Pasiek po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 listopada 2009 r. sprawy ze skargi D.S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia […] r. nr […] w przedmiocie zaliczki alimentacyjnej uchyla zaskarżoną decyzję
Uzasadnienie: Decyzją z dnia […] nr […] Dyrektor
Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w J. działając z upoważnienia
Prezydenta Miasta J. przyznał D. S. zaliczkę alimentacyjną w
wysokości 300 zł miesięcznie na okres od 1 września 2006 r. do 31 sierpnia 2007 r.
Następnie, to jest w dniu […] organ pierwszej instancji wszczął z
urzędu postępowanie administracyjne, i w jego wyniku w dniu […] wydał decyzję nr[…], mocą której zmienił przywołaną wyżej decyzję własną z dnia […] dokonując zmiany wysokości spornego świadczenia w okresie od 1 kwietnia 2007 r. do 31 sierpnia 2007 na kwotę 170 zł.
W podstawie prawnej rzeczonej decyzji z dnia […] powołane zostały art. 104 i art. 163 Kodeksu postępowania administracyjnego, art. 7 ust. 2, art. 8 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1, art. 10a i art. 18 ust 2 ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o
postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej ( Dz. U. Nr 86 poz. 732 ze zm.), art. 3 pkt 24 lit. c), art. 5 ust 4a ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych ( Dz. U. z 2006 r. Nr 139 poz.992 ze zm. ) oraz § 18 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 2 czerwca 2005 r. w sprawie
sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz. U. Nr 105, poz.881 ze zm.).
W uzasadnieniu organ administracyjny podał, iż z przedłożonego przez skarżącą zaświadczenia wynika, że jej ojciec – R. S. uzyskał dochód z tytułu zatrudnienia za pierwszy pełny miesiąc w lutym 2007 r. w wysokości […]zł.
W tym miejscu wskazał, że prawo do pobierania przez stronę zaliczki
alimentacyjnej ustalono na podstawie dochodu osiągniętego przez jej ojca w roku 2005 r. w wysokości […] zł, co w przeliczeniu na jeden miesiąc daje 284,25 zł Zważywszy jednak na treść art. 5 ust 4a oraz art. 3 pkt 24 ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz §18 przywołanego rozporządzenia z dnia 2 czerwca 2005 r., kwotę tą należało powiększyć o wspomniany dochód uzyskany, w wyniku czego miesięczny dochód rodziny wyniósł 829,02 zł a tym samym przekroczył kwotę 291,50 zł stanowiącą 50% kryterium dochodowego ( w wysokości 583,00 zł) wynikającego z art. 7 ust. 2 ustawy o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczki alimentacyjnej. W rezultacie skarżąca z dniem 1 kwietnia 2007 r. przestała zachowywać określony w art. 8 ust 2 pkt 1 cytowanej regulacji wymóg warunkujący pobieranie spornego świadczenia w wysokości 300 zł. Ponieważ przy tym dochód jej rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nadal nie przekraczał 583,00 zł, w świetle art. 8 ust 1 pkt 1 w związku z przywołanym art. 7 ust 2 ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. spełniała ona przesłanki do dalszego pobierania zaliczki alimentacyjnej , jednak w wysokości 170 zł.
W odwołaniu do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. D. S. wniosła o uchylenie lub zmianę decyzji organu pierwszej instancji z dnia […] Skarżąca podkreśliła, że pomimo uzyskania przez jej ojca miesięcznego dochodu w wysokości 544,77 zł nadal spełnia wymogi warunkujące otrzymanie zaliczki alimentacyjnej w kwocie 300 zł albowiem po doliczeniu wspomnianej kwoty, dochód na osobę w rodzinie wynosi 276,34 zł, a w rezultacie nie przekraczał maksymalnego kryterium określonego w kwocie 291,50zł.
Zdaniem strony, w świetle powyższego brak było podstaw do orzekania o zmianie wysokości pobieranego przez nią świadczenia.
Decyzją z dnia […] wydaną na podstawie art. 138 §1 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji. W uzasadnieniu decyzji organ ten wpierw przedstawił dotychczasowy przebieg postępowania.
Równocześnie podniósł, że stosownie do art. 10a ustawy o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej, organ właściwy wierzyciela może bez zgody strony uchylić lub zmienić ostateczną decyzję administracyjną, na mocy której strona nabyła prawo do zaliczki, jeżeli uległa zmianie sytuacja rodzinna lub dochodowa rodziny mająca wpływ na prawo do tego świadczenia.
Zdaniem Kolegium sytuacja taka miała miejsce w niniejszej sprawie. Dochód rodziny skarżącej w roku 2005 wynosił bowiem 284,25 zł a tym samym uprawniał ją do pobierania zaliczki alimentacyjnej w wysokości 300 zł, jednak podjęcie przez jej ojca zatrudnienia spowodowało wzrost wysokości rzeczonego dochodu od lutego 2007 r. o dochód uzyskany z tego tytułu, w wysokości 544,77 zł, do kwoty 829,02 zł
Przekraczającej kryterium ustawowe wynoszące 291,50 zł ( 50% kwoty 583 zł, o której mowa w art. 8 ust 2 wspomnianej ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r.). W tym stanie rzeczy ustała przesłanka warunkująca pobierania tego świadczenia w rozmiarze określonym w art. 8 ust 2 pkt 1 cytowanej ustawy i dlatego począwszy od 1 kwietnia 2007 r. jego wysokość należało zmienić do 170 zł.
Odnosząc się do zarzutów podniesionych w odwołaniu organ drugiej instancji zaakcentował, że wymogiem koniecznym do pobierania zaliczki alimentacyjnej w podwyższonej wysokości, wynoszącej 300 zł jest, aby rzeczone kryterium w kwocie 291,50 nie zostało przekroczone przez dochód rodziny w rozumieniu art. 3 pkt 2 ustawy od świadczeniach rodzinnych, czyli przez przeciętny miesięczny dochód członków rodziny.
W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach D. S. domagała się uchylenia zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającego ją rozstrzygnięcia podjętego przez organ pierwszej instancji. Skarżąca ponownie wywiodła, że także po doliczeniu dochodu uzyskanego przez jej ojca, dochód jej rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekraczał kryterium ustawowego w kwocie 291,50 zł, gdyż wynosi 276,34 zł W tym miejscu strona zarzuciła organowi błędną interpretacje pojęcia "dochód rodziny" użytego w art. 8 ustawy o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej wywodząc, iż o przyznaniu spornego świadczenia w wysokości, o której mowa w tym unormowaniu decyduje nie – jak przyjęły organy obydwu instancji – dochód rodziny, lecz dochód rodziny w przeliczeniu na osobę.
W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. wniosło o jej oddalenie nie znajdując podstaw do zmiany zajętego w sprawie stanowiska. Kolegium powtórzyło argumentację zawartą w uzasadnieniu swej decyzji podnosząc, iż w następstwie uzyskania dochodu przez jej ojca, dochód rodziny od lutego 2007 r. przekroczył kryterium warunkujące pobieranie zaliczki alimentacyjnej w kwocie 300 zł, a w konsekwencji okoliczności sprawy uzasadniały zmianę wysokości tego świadczenia od kwietnia 2007 r.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył co następuje.
Poddaję pod sugestię uchylić zaskarżoną decyzję.
Na wstępie godzi się podnieść, że stosownie do treści art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz. U. Nr 153 poz.1270 ze zm.) zwanej dalej p.p.s.a., sądy administracyjne w zakresie swojej właściwości sprawują kontrolę działalności administracji publicznej stosując środki określone w ustawie.
Z brzmienia art. 145 § 1 przywołanej ustawy wnika natomiast, że w przypadku gdy sąd stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy lub naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia pos-ępowania administracyjnego, bądź wreszcie inne naruszenie przepisów postępowania, jeśli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy, wówczas- w zależność od rodzaju naruszenia – uchyla decyzję lub postanowienie w całości lub w części, albo stwierdza ich nieważność bądź niezgodność z prawem. Zaskarżona decyzja lub postanowienie mogą zatem ulec uchyleniu wtedy, gdy organom administracji publicznej można postawić zarzut naruszeni prawa, czy to materialnego, czy procesowego, jeżeli miało ono, bądź mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Zważywszy powyższe uznano, że skarga w niniejszej sprawie zasługuje na uwzględnienie. Sądowa kontrola legalności, przeprowadzona stosownie do wskazań zawartych w art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153 poz. 1269 ze zm.), wskazała bowiem, że zaskarżone rozstrzygnięcie wydane zostało z naruszeniem prawa materialnego, które w sposób istotny wpłynęło na wynik sprawy, a w konsekwencji nie może ono pozostać w obrocie prawnym.
Warunki nabywania prawa do zaliczki alimentacyjnej, obowiązujące w dniu wydania decyzji stanowiącej przedmiot skargi, określone zostały w ustawie z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz o zaliczce alimentacyjnej ( Dz. U. Nr 86 poz. 732 ze zm.) zwanej dalej ustawą o zaliczce alimentacyjnej.
Stosownie zatem do art. 7 ust 1 i 2 tej ustawy, prawo do zaliczki alimentacyjnej przysługiwało osobie uprawnionej do ukończenia 18 roku życia, albo w przypadku gdy uczyła się w szkole lub w szkole wyższej, do ukończenia 24 roku życia, jeżeli dochód jej rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekraczał kwoty 583,00 zł
Zgodnie przy tym z art. 2 pkt 5 przywołanej ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r., pod pojęciem osoby uprawnionej należało rozumieć osobę uprawnioną do świadczenia alimentacyjnego na podstawie tytułu wykonawczego, którego egzekucja jest bezskuteczna jeżeli jest wychowywana przez osobę samotnie wychowującą dziecko, w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych lub jeśli jest wychowywana przez osobę pozostającą w związku małżeńskim z osobą która przebywała w zakładzie karnym powyżej trzech miesięcy albo jest całkowicie ubezwłasnowolniona także wtedy, gdy jest osobą uczącą się w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych.
W rozpoznawanej sprawie organy administracyjne obydwu instancji zgodnie przyjęły, że skarżąca zachowywała wymogi wymienione w powyższych uregulowaniach i to zarówno przed jak i po uzyskaniu przez jej ojca dochodu z tytułu zatrudnienia.
Okoliczność ta pozostaje zatem poza sporem.
Przedmiotem zarzutów podniesionych w skardze jest natomiast zasadność zmiany wysokości spornego świadczenia dokonanej na podstawie art. 10a ustawy o zaliczce alimentacyjnej w następstwie wzrostu dochodu tej rodziny spowodowanego doliczeniem do niego wynagrodzenia pobieranego prze R. S.
Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji konsekwencją wspomnianej okoliczności było to, że strona przestała spełniać przesłanki warunkujące przyznanie stronie zaliczki alimentacyjnej w rozmiarze określonym w art. 8 ust 2 pkt 1 ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r.
W tym stanie rzeczy należy podnieść, iż stosownie do treści cytowanego przepisu, w przypadku gdy w rodzinie jest jedna lub dwie osoby uprawnione do zaliczki alimentacyjnej (jest bezspornym, że sytuacja taka ma miejsce w niniejszej sprawie), prawo do tego świadczenia w podwyższonej wysokości, wynoszącej 300 zł ( bądź 380 zł – jeżeli osoba uprawniona legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności albo orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności) przysługiwało wtedy, gdy dochód rodzinny nie przekraczał 50 % kwoty 583 zł, o której mowa w art. 7 ust 2 przywołanej regulacji, czyli 291,50 zł.
Orzekające w spawie organy zastosowały literalną wykładnię rzeczonego unormowania przyjmując, iż prawo do zaliczki alimentacyjnej w podwyższonej wysokości może przysługiwać tylko w sytuacji, gdy kwota 291,50 zł była większa bądź równa dochodowi rodziny uprawnionego w rozumieniu art. 3 pkt 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych (czyli przeciętnemu miesięcznemu dochodowi członków rodziny uzyskanemu w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy), która to definicja , wobec braku stosownej regulacji w ustawie z dnia 22 kwietnia 2005 r., znajdowała w niniejszej sprawie odpowiednie zastosowanie na mocy art. 18 ust. 2 cytowanego aktu.
Tymczasem w ocenie Sądu, stanowisko takie nie może zostać uznane za prawidłowe. Trzeba tu zwrócić uwagę, iż interpretacja art. 8 ust 2 przywołanej ustawy o zaliczce alimentacyjnej jest niejednorodna, bowiem z jednej strony przepis ten stanowił o "dochodzie rodziny", z drugiej strony zaś nawiązywał do kwoty wskazanej w art. 7 ust 2 wspomnianej ustawy wyrażającej "dochód rodzinny w przeliczeniu na osobę w rodzinie". Ta niejednorodność powodowała że wobec osób uprawnionych do otrzymania zaliczki alimentacyjnej, których sytuacja faktyczna i prawna była identyczna, mogły być wydawane odmienne decyzje administracyjne, różnicujące wysokość przyznanych im świadczeń.
W konsekwencji, zastosowanie wykładni gramatycznej art. 8 ust 2 cytowanej ustawy, mogło prowadzić do daleko idących niedokładności i dlatego powinna ona być uzupełniona wnioskami płynącymi z wykładni systemowej, funkcjonalnej oraz celowościowej, która jest uznana za najodpowiedniejszą i najlepiej prowadzącą do odczytania intencji ustawodawcy.
Analiza treści obu wskazanych wyżej przepisów, dokonana przy pomocy wykładni celowościowej i systemowej nie budzi natomiast wątpliwości co do tego, że są one ze sobą ściśle powiązane. Art. 7 ust 2 ustawy o zaliczce alimentacyjnej określał bowiem ogólną zasadę polegającą na uzależnieniu możliwości przyznania spornego świadczenia do zachowania określonego poziomu dochodu w rodzinie w przeliczeniu na osobę. Z kolei art. 8 tej ustawy wskazywał, w jakiej wysokości świadczenie to przysługiwało przy zaistnieniu określonych w nim przesłanek.
Takie usystematyzowanie omawianych norm prawnych pozwala na przyjęcie, że ustawodawca umieszczając w art. 8 ust 2 sformułowanie "dochód rodziny" zawarł jedynie skrót myślowy odnoszący się do dochodu, o którym mowa w art. 7 ust 2 to jest "dochodu rodziny w przeliczeniu na osobę", tylko bowiem kwota ustalona w art. 7 ust.2 ustawy pozwalała w ogóle ustalić przesłanki z art. 8 ust 1 czy 2 tego aktu.
Przepis art. 8 powołanej ustawy przewidywał dwa sposoby określania wysokości zaliczki alimentacyjnej. Pierwszy sposób, to zaliczka ustalana do wysokości świadczenia alimentacyjnego, gdy dochód rodzinny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekraczał 583 zł. Z kolei drugi dotyczył sytuacji, gdy dochód rodziny nie przekraczał 50% kwoty, o której mowa w art. 7 ust 2 tej ustawy, a tam mowa jest o dochodzie rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie. Ustawodawca zastosował w tym przypadku odesłanie do przepisu art. 7 ust 2 zamiast powtórzenia całej jego treści. W rezultacie, unormowanie zawarte w art. 8 ust. 2 przy zastosowaniu innej techniki legislacyjnej, powinno otrzymać brzmienie: "w przypadku, gdy dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza 50% kwoty 583 zł (..)".
Przyjęcie za Samorządowym Kolegium Odwoławczym w K. innej wykładni , zgodnie z którą wysokość zaliczki alimentacyjnej w wysokości wskazanej w art. 8 ust 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. uzależniona była od nieprzekroczenia kwoty 291,50 zł przez dochód całej rodziny, oznaczałoby, że rodzina ta znajduje się w gorszym położeniu, niż rodzina, dla której wysokość rzeczonego świadczenia określona jest w art. 8 ust.1 przywołanej ustawy. W konsekwencji trzeba zaakcentować, że zastosowana przez ten organ interpretacja przepisu art. 8 ust.2 ustawy o zaliczce alimentacyjnej, pozostaje w sprzeczności z zasadną równości obywateli wobec prawa, wyrażoną w art.32 ust 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz zasadą sprawiedliwości społecznej ( art. 2 Konstytucji RP), a nadto potęguje różnice w wysokości środków na utrzymanie, niezależnie od tego, czy osoba uprawniona do zaliczki jest osobą samotną, pozostaje w rodzinie, czy też w rodzinie wielodzietnej, co z kolei prowadzi do kolizji z art. 71 Konstytucji RP.
W świetle zaprezentowanych wyżej rozważań prawnych należy więc podkreślić, że biorąc pod uwagę nie tylko wykładnię gramatyczną, lecz także funkcjonalną i celowościową przywołanego przepisu, zasadnym jest, aby pojęcie "dochód rodziny" rozumieć jako "dochód rodziny w przeliczeniu na osobę", o którym mowa w art. 7 ust 2 ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. Podobny pogląd został utrwalony w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego ( patrz: wyroki z dnia 22 listopada 2007 r. sygn. akt I OSK 171/07 z dnia 20 lutego 2008 r., sygn. akt I OSK 664/07, z dnia 30 maja 2008 r., sygn. Akt I OSK 1283/07, oraz z dnia 9 października 2008 r., sygn. akt I OSK 1581/07 – wszystkie wymienione orzeczenia zostały opublikowane w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych). Stanowisko takie zostało również przywołane w uzasadnieniu postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 października 2008 r. ( sygn. akt P 25/07 ), które wydane zostało w następstwie pytania prawnego skierowanego przez tutejszy Sąd w zakresie sprawy o sygn. IV SA/GL 76/06.
Mając na względzie powyższe Sąd uznał, że decyzja stanowiąca przedmiot skargi narusza normę prawnomaterialną zawartą w art. 8 ust 2 pkt 1 ustawy o zaliczce alimentacyjnej. Nieprawidłowość ta miała wpływ na wynik sprawy gdyż jej efektem była bezzasadna zmiana wysokości świadczenia pobieranego przez skarżącą. Trzeba bowiem zaznaczyć, iż z akt sprawy wynika bezspornie, że jakkolwiek dochód rodziny D. S. w rozumieniu art. 3 pkt 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych – po powiększeniu go o kwotę wynagrodzenia uzyskanego przez jej ojca od lutego 2007 r. – wynoszący 829,02 zł przekraczał kwotę kryterium dochodowego wynikającą z rzeczonego art. 8 ust 2 pkt 1 (291,50zł), to już dochód tej rodziny w przeliczeniu na osobę wynoszący (276,34 zł ) mieści się w omawianym limicie.
Tym samym zmiana dochodu rodziny skarżącej nie stanowiła okoliczności mogącej wywrzeć wpływ na prawo do zaliczki alimentacyjnej a w rezultacie nie dawała podstawy do zastosowania art. 10a wspomnianej ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. Ponownie rozpoznając sprawę, organ odwoławczy obowiązany jest uwzględnić wskazania płynące wprost z treści niniejszego orzeczenia. Należy przy tym mieć na uwadze art. 41 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów ( Dz. U. Nr 192 poz. 1378 ) stanowiącym , iż sprawy o zaliczki alimentacyjne, do których prawo powstało do dnia wejścia w życie tej ustawy, podleją rozpatrzeniu na zasadach i w trybie określonych w przepisach dotychczasowych.
Zważywszy na wszystkie podniesione wyżej okoliczności, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach , w związku z naruszeniem art. 8 ust 2 pkt 1 ustawy o zaliczce alimentacyjnej, działając na podstawie art. 132 i art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a., orzekł jak w sentencji wyroku.
Równocześnie Sąd odstąpił od orzeczenia o wykonaniu zaskarżonej decyzji na podstawie art. 152 p.p.s.a. mając na względzie fakt, iż rozstrzygnięcie to zmieniało wysokość zaliczki alimentacyjnej pobieranej przez stronę w okresie od 1 kwietnia do 31 sierpnia 2007 r., a tym samym zostało ono całości wykonane.

Uzasadnienie wyroku