I OSK 161/09 – Wyrok NSA


Sygnatura:
6182 Zwrot wywłaszczonej nieruchomości i rozliczenia z tym związane
Hasła tematyczne:
Wywłaszczanie nieruchomości
Sygn. powiązane: II SA/Rz 153/08
Skarżony organ:
Wojewoda
Data:
2009-02-12
Sąd:
Naczelny Sąd Administracyjny
Treść wyniku:
Oddalono skargę kasacyjną
Sędziowie:
Ewa Dzbeńska /sprawozdawca/
Małgorzata Borowiec /przewodniczący/
Zygmunt Zgierski

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Małgorzata Borowiec Sędzia NSA Ewa Dzbeńska (spr.) Sędzia NSA Zygmunt Zgierski Protokolant Barbara Dąbrowska po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2009 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej H. B. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 14 października 2008 r. sygn. akt II SA/Rz 153/08 w sprawie ze skargi H. B. i B. W. na decyzję Wojewody Podkarpackiego z dnia […] grudnia 2007 r. nr […] w przedmiocie odmowy zwrotu wywłaszczonej nieruchomości oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie: Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie, wyrokiem z dnia 14 października 2008r., sygn. akt II SA/Rz 153/08, oddalił skargę H. B. i B. W. na decyzję Wojewody Podkarpackiego z dnia […] grudnia 2007 r. Nr […] w przedmiocie odmowy zwrotu wywłaszczonej nieruchomości.
Wyrok ten zapadł w następujących okolicznościach faktycznych i prawnych:
Decyzją z dnia […] grudnia 2007 r., nr […], Wojewoda Podkarpacki, po rozpatrzeniu odwołań H. B., Z. B. i B. W. – uchylił decyzję Starosty Sanockiego z dnia […] września 2007 r., nr […] umarzającą postępowanie administracyjne w sprawie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki nr […] o pow. […] ha i nr […] o pow. […], które w wyniku modernizacji ewidencji gruntów weszły w skład działki nr […] oraz działki nr […] o pow. […] ha, która weszła w skład działki nr […] położonej w S. w obrębie ewidencyjnym […] i odmówił zwrotu działek będących przedmiotem wniosku.
W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji podano, ze decyzją Kierownika Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Miejskiego w S. z dnia […] lutego 1989 r. nr […] wywłaszczono na rzecz Skarbu Państwa m. in. działki nr […], […] i […], stanowiące współwłasność H. B. i J. B. Zwrotu tych działek dochodzi poprzedni współwłaściciel H. B. oraz spadkobiercy J. B.
Działka nr […], w skład której wchodzą dawne działki nr, nr […] i […] oraz działka […] w skład której wchodzi dawna działka nr […] są własnością Gminy Miasta S. w użytkowaniu wieczystym Spółdzielni Mieszkaniowej "[…]" w S. Ustanowienie użytkowania wieczystego nastąpiło aktem notarialnym z dnia 10 sierpnia 1990 r., Rep. A Nr […], czyli przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami i jest wpisane w księdze wieczystej.
W odwołaniu wnioskodawcy podnieśli, że niezbyt dokładnie wyjaśniono historię działki o dawnym numerze […], która obecnie zdaniem odwołujących się wchodzi w skład działki nr […], a nie […].
Organ odwoławczy nie podzielił tego zarzutu i wyjaśnił, że z wykazu zmian dla działki nr […] położonej w S. w obrębie […] wynika, że działka ta powstała z działki nr […], a ta z kolei z podziału działki […], której właścicielem był M. S. Umową sprzedaży z dnia 20 stycznia 1973 r. sporządzoną w formie aktu notarialnego w PBN w S. Rep. A Nr […] w/w sprzedał działkę nr […] Skarbowi Państwa, zatem działka nr […] nie może być przedmiotem sprawy. Odnosząc się do drugiego zarzutu zawartego w odwołaniu, iż działki wywłaszczone nie zostały zagospodarowane w okresie 7 lat od wywłaszczenia wyjaśnił, iż w decyzji organu I instancji nie stwierdzono, że działki zostały w tym okresie zagospodarowane.
Zarzut ten jednak nie ma istotnego znaczenia w sprawie ze względu na unormowanie zawarte w art. 229 ustawy o gospodarce nieruchomościami, który uniemożliwia zwrot wywłaszczonej nieruchomości w przypadku jej sprzedaży lub oddania w użytkowanie wieczystej jeżeli osoba nabywcy lub użytkownik wieczysty zostali ujawnieni w księdze wieczystej, a taki fakt zaistniał w przedmiotowej sprawie. Tym samym już na marginesie organ zasygnalizował, że wywłaszczenie nieruchomości nastąpiło na potrzeby zakładowego spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego "[…]" w S., w ramach realizacji osiedla mieszkaniowego "[…]".
Wydanie decyzji reformatoryjnej w rozumieniu art. 138 § 1 pkt 2 kpa organ motywował tym, że wystąpienie okoliczności o jakich mowa w art. 229 ustawy o gospodarce nieruchomościami nie powoduje bezprzedmiotowości postępowania administracyjnego o zwrot nieruchomości, bowiem są to negatywne przesłanki zwrotu nieruchomości, zatem nie było podstaw do umorzenia postępowania administracyjnego, lecz należało odmówić zwrotu wywłaszczonych nieruchomości.
Oddalając skargę H. B. i B. W. na powyższą decyzję Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie podzielił stanowisko organu odwoławczego, iż w przedmiotowej sprawie zaistniała negatywna przesłanka określona w art. 229 powołanej ustawy o gospodarce nieruchomościami, która wyklucza możliwość zwrotu wywłaszczonych działek, nawet i wtedy kiedy istnieją pozytywne przesłanki wymienione w art. 136 ust. 3 i art. 137 w/w ustawy, tj. zbędność wywłaszczonej nieruchomości na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu.
W aktach administracyjnych organu I instancji znajduje się umowa użytkowania wieczystego zawarta w dniu 10 maja 1990 r. w formie aktu notarialnego, na mocy której Skarb Państwa oddał m. in. działki […], […] i […] w użytkowanie wieczyste Zakładowej Spółdzielni Mieszkaniowej "[…]" w S. do dnia 10 maja 2089 r. Prawo użytkowania wieczystego po zawarciu w/w umowy zostało ujawnione w księdze wieczystej Kw nr […] i figuruje w nowej księdze KS1S […].
W takim stanie rzeczy, Sąd I instancji za trafne uznał stanowisko orzekających organów, iż zaistnienie powyższego zdarzenia prawnego (powstanie użytkowania wieczystego i ujawnienie tego prawa w księdze wieczystej) przed wejściem w życie ustawy o gospodarce nieruchomościami – stanowi przeszkodę do zwrotu wywłaszczonych działek.
Skutecznie skargę kasacyjną od powyższego orzeczenia wniósł H. B.
Wnosząc o uchylenie wyroku z dnia 14 października 2008 r. w całości, zarzucił Sądowi I instancji naruszenie prawa procesowego i materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie. W szczególności:
1) naruszenie art. 7, art. 8, art. 77 oraz art. 80 kpa w zw. z art. 136 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r., Nr 261, poz. 2603 ze zm.), dalej powoływanej jako u.g.n., poprzez wydanie decyzji bez prawidłowego przeprowadzenia postępowania dowodowego i rozpatrzenia wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności, w szczególności braku uwzględnienia faktu, że nieruchomość nie była wykorzystana na cele, dla których została wywłaszczona, co spowodowało naruszenie podstawowych zasad postępowania;
2) naruszenia art. 47 ust. 4 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. z 1991 r., Nr 30, poz. 127 ze zm.) oraz art. 136 ust. 1 u.g.n. poprzez wykorzystanie nieruchomości wywłaszczonej na inne cele niż określone w decyzji o uwłaszczeniu;
3) naruszenie art. 127 ust. 1 pkt 1 i 2 u.g.n. poprzez nie uwzględnienie przez Skarb Państwa faktu, iż wywłaszczona nieruchomość stała się zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, gdyż pomimo upływu 7 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, nie rozpoczęto prac związanych z realizacją tego celu, a także pomimo upływu 10 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, cel ten nie został zrealizowany;
4) naruszenie art. 50 oraz art. 74 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości oraz art. 136 ust. 2 u.g.n. w zw. z art. 7 i 8 kpa, poprzez niepowiadomienie skarżących o zamiarze wykorzystania wywłaszczonej nieruchomości na inne cele aniżeli określone w decyzji uwłaszczeniowej oraz niedoinformowanie skarżących o istnieniu możliwości ich zwrotu;
5) naruszenie art. 26 ust. 2 u.g.n. poprzez niewydajnie decyzji o rozwiązaniu umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste i zarządzenie odebrania tego gruntu, stosownie do art. 240 kc, pomimo wystąpienia przesłanek uzasadniających ustalenie wygaśnięcie użytkowania wieczystego;
6) naruszenie art. 21 oraz art. 64 Konstytucji RP, tj. konstytucyjnej zasady, nakazującej wykorzystywanie wywłaszczonej nieruchomości wyłącznie na cel wskazany w decyzji.
Ponadto wnoszący skargę kasacyjną wniósł o zasądzenie kosztów postępowania, według norm przepisanych.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje: skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.
Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (tekst jedn.: Dz. U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 ze zm.) "Nieruchomość wywłaszczona lub jej część podlega zwrotowi na rzecz poprzedniego właściciela lub jego następcy prawnego na jego wniosek, jeżeli stała się zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu". Powołana ustawa o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości została uchylona ustawą z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.), która w art. 233 stanowiła: "Sprawy wszczęte, lecz nie zakończone decyzją ostateczną przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, prowadzi się na podstawie jej przepisów". Zastosowanie zatem miał art. 136 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, który stanowi "Poprzedni właściciel lub jego spadkobierca mogą żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części, jeżeli, stosownie do przepisu art. 137 stała się ona zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Jednakże nie każda nieruchomość niewykorzystana na cele wskazane w decyzji wywłaszczeniowej może być zwrócona poprzedniemu właścicielowi lub jego następcom prawnym. Negatywną przesłankę uniemożliwiającą zwrot wywłaszczonej nieruchomości lub jej części zawiera art. 229 powołanej ustawy o gospodarce nieruchomościami, zgodnie z którym: "Roszczenie, o którym mowa w art. 136 ust. 3, nie przysługuje, jeżeli przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy nieruchomość została sprzedana albo ustanowiono na niej prawo użytkowania wieczystego na rzecz osoby trzeciej i prawo to zostało ujawnione w księdze wieczystej". Artykuł 229 powołanej ustawy o gospodarce nieruchomościami jest przepisem przejściowym o charakterze intertemporalnym. Charakter tego rodzaju regulacji polega na tym, że odnosi się on do stosunków prawnych istniejących w chwili wejścia w życie nowej ustawy. Zadaniem przepisów intertemporalnych jest uregulowanie tych stosunków prawnych w świetle wchodzących w życie nowych przepisów prawa. Z samej istoty więc tego typu przepisów wynika, że punktem odniesienia jest dotychczasowy stan prawny oraz ukształtowane na jego podstawie stosunki prawne trwające w momencie wejścia w życie nowych przepisów (por. uchwała 5 sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 października 1999 r., OPK 26/99, ONSA 2000/1/11).
Oznacza to, że art. 229 tej ustawy ma zastosowanie, gdy nieruchomość została sprzedana lub oddana w użytkowanie wieczyste przed dniem wejścia w życie tej ustawy i stan taki trwa w dniu jej wejścia w życie. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami weszła w życie z dniem 1 stycznia 1998 r. (art. 242 tej ustawy).
Sąd I instancji w zaskarżonym wyroku dokonał prawidłowej wykładni i właściwie zastosował art. 136 ust. 3 w związku z art. 229 powołanej ustawy o gospodarce nieruchomościami. Jak wynika ze znajdującego się w aktach sprawy wypisu z księgi wieczystej Kw […] prowadzonej przez Państwowe Biuro Notarialne w S. działki nr […] i […], na które składają się wywłaszczone nieruchomości, stanowią mienie Miasta S. i pozostają w użytkowaniu wieczystym Spółdzielni Mieszkaniowej "[…]" w S. Użytkowanie wieczyste ustanowiono aktem notarialnym zawartym w dniu 10 maja 1990r. rep. A nr […].
Powyższe zdarzenie prawne miało miejsce przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, co powoduje wygaśnięcie roszczenia o zwrot wywłaszczonej nieruchomości przewidzianego w art. 136 ust.3 ustawy na podstawie art. 229 tej ustawy.
W świetle powyższych wywodów podniesione w skardze kasacyjnej pozostałe zarzuty są nieuzasadnione.
W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 184 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji.

Uzasadnienie wyroku