Sygnatura:
650 Sprawy świadczeń społecznych w drodze wyjątku
Hasła tematyczne:
Ubezpieczenie społeczne
Sygn. powiązane: I OSK 654/09
Skarżony organ:
Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych/ZUS
Data:
2008-11-21
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie
Treść wyniku:
Oddalono skargę
Sędziowie:
Ewa Grochowska-Jung
Ewa Pisula-Dąbrowska /sprawozdawca/
Przemysław Szustakiewicz /przewodniczący/
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Przemysław Szustakiewicz Sędzia WSA Ewa Grochowska-Jung Sędzia WSA Ewa Pisula-Dąbrowska (spr.) Protokolant Maria Zawada po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 lutego 2009 r. sprawy ze skargi W. K. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia […] września 2008 r. nr […] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia w drodze wyjątku 1) oddala skargę 2) przyznaje ze środków budżetowych Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na rzecz adwokata P. K. kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) oraz kwotę 52,80 (pięćdziesiąt dwa złote osiemdziesiąt groszy) stanowiącą 22% podatku od towaru i usług, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu
Uzasadnienie: Decyzją z dnia […] września 2008 r. nr […] Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 138 kpa, utrzymał w mocy swoją wcześniejszą decyzję z dnia […] lipca 2008 r., którą to decyzją odmówił przyznania W. K. świadczenia w drodze wyjątku.
W uzasadnieniu decyzji Prezes ZUS wskazał, że przyznanie świadczenia na podstawie art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) jest możliwe, jeżeli wnioskodawca spełnia następujące warunki:
1. jest lub był osobą ubezpieczoną lub jest członkiem rodziny pozostałym po ubezpieczonym,
2. nie spełnia warunków ustawowych do uzyskania świadczeń wskutek szczególnych okoliczności,
3. nie może podjąć pracy ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek,
4. nie ma niezbędnych środków utrzymania.
Prezes ZUS wyjaśnił również, że do przyznania świadczenia w drodze wyjątku wszystkie przesłanki, o jakich mowa w tym przepisie, powinny być spełnione łącznie. Brak spełnienia przez wnioskodawcę którejkolwiek z przesłanek wyklucza możliwość przyznania mu świadczenia w drodze wyjątku.
W ocenie Prezesa ZUS, W. K. nie spełnia warunków wymienionych w tym przepisie, albowiem po jego stronie nie wystąpiły żadne szczególne okoliczności uniemożliwiające uzyskanie dłuższego okresu ubezpieczenia. Wskazując na nieadekwatność stażu ubezpieczeniowego, Prezes ZUS stwierdził, że W. K. – liczący 42 lata, posiada łącznie okres ubezpieczenia wynoszący 9 lat, […] miesiące i […] dni. Organ wskazał na przerwy w pracy zawodowej w okresie od […] r. do […] r., mimo braku przeciwwskazań do wykonywania zatrudnienia. Podał, że ostatnio udowodniony okres składkowy przypada na dzień […] r. nadto, iż za całkowicie niezdolnego do pracy został on uznany orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z dnia […] r., w którym stwierdzono, iż całkowita niezdolność do pracy istnieje od […] r. Podkreślił jednocześnie, że fakt świadczenia pracy za granicą bez ubezpieczenia, nawet jeśli było to spowodowane trudnościami na rynku pracy w Polsce, nie może zostać uznany za szczególną okoliczność, wskutek której W. K. nie spełnił warunków do uzyskania świadczenia na zasadach ogólnych.
W skardze na powyższą decyzję, wniesioną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, W. K., wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji. W uzasadnieniu podniósł, iż spełnia wszystkie przesłanki do uzyskania przedmiotowego świadczenia. Wskazał na swój zły stan zdrowia ([…]) oraz bardzo trudną sytuację materialną. Zarzucił, że organ nie wziął pod uwagę, rozpoznając jego wniosek, bardzo trudnej sytuacji na rynku pracy, która miała miejsce w latach 90, co przyczyniło się do jego krótkiego okresu ubezpieczenia. Podniósł również, że od szesnastego roku życia pracował w gospodarstwie rolnym rodziców czego organ również nie wziął pod uwagę.
W odpowiedzi na skargę Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jej oddalenie i podtrzymał argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), sądy administracyjne, o ile przepisy ustawy nie stanowią inaczej, sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, tj. przepisami prawa obowiązującego w dniu podjęcia zaskarżonego aktu lub czynności. Innymi słowy, sąd administracyjny kontroluje legalność rozstrzygnięcia zapadłego w postępowaniu administracyjnym z punktu widzenia jego zgodności z prawem materialnym i obowiązującymi przepisami prawa procesowego.
W ocenie Sądu zaskarżona decyzja nie narusza prawa.
Materialnoprawną podstawę zaskarżonej decyzji stanowi przepis art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.), zgodnie z którym ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes Zakładu może przyznać w drodze wyjątku świadczenie w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie.
Powyższy przepis stanowi regulację szczególną, umożliwiającą uzyskanie świadczenia odpowiadającego świadczeniu ubezpieczeniowemu przez osoby, które nie spełniają warunków do uzyskania świadczeń w trybie zwykłym, przewidzianych wskazaną wyżej ustawą. Świadczenia z art. 83 ust. 1 ustawy nie mają charakteru roszczeniowego, a ich przyznanie w drodze wyjątku zostało pozostawione uznaniu Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Pozostawienie tego uprawnienia uznaniowej decyzji Prezesa ZUS nie oznacza braku kontroli w tym względzie, gdyż analizowany przepis ustanawia przesłanki warunkujące przyznanie świadczenia w drodze wyjątku, które wyznaczają jednocześnie granice uznania administracyjnego i jego kontroli. Dał temu wyraz Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie m.in. w wyroku z dnia 16 marca 2000 r., w sprawie o sygn. akt II SA 2453/99 (Pr. Pracy 2000/6/41). Dodać należy, iż redakcja cytowanego wyżej przepisu jednoznacznie wskazuje, iż przyznanie świadczenia w drodze wyjątku wymaga łącznego spełnienia wszystkich przesłanek.
W rozpoznawanej sprawie nie zostały spełnione łącznie przesłanki, o których mowa w art. 83 ust. 1 ww. ustawy. Zgodzić należy się z organem, iż skarżący nie wykazał istnienia szczególnych okoliczności, które uniemożliwiły mu nabycie ustawowych uprawnień do renty. W okresie od […] r. do daty orzeczenia przez lekarza orzecznika ZUS w dniu […] r. całkowitej niezdolności do pracy od […] r., tj. ok. 11 lat, skarżący nie był całkowicie niezdolny do pracy, a zatem nie można uznać, że w tym okresie nie mógł podejmować zatrudnienia z uwagi na stan zdrowia.
Podkreślić też należy, iż na przestrzeni 42 lat skarżący pozostawał w zatrudnieniu jedynie przez około 9 lat. Okoliczność, iż podejmował pracę za granicą (jak podaje prace dorywcze), od której nie były odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne, nie może stanowić argumentu przemawiającego za przyznaniem skarżącemu wnioskowanego świadczenia.
Odnosząc się do zarzutu skargi oraz pisma procesowego pełnomocnika skarżącego z dnia […] r. należy podkreślić, że organ wydaje decyzję na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego. W pismach kierowanych do organu w trakcie postępowania administracyjnego, skarżący nie twierdził, nie wykazał, że pracował w gospodarstwie rolnym rodziców. Wydając zaskarżoną decyzję organ oparł się więc na zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. W tym miejscu wyjaśnić należy, iż Sąd dokonuje kontroli legalności zaskarżonych decyzji na datę jej wydania. W dacie wydania zaskarżonej decyzji organ nie dysponował dowodami na okoliczność pracy skarżącego w gospodarstwie rolnym. Jeżeli skarżący dysponuje nowymi dowodami na okoliczność dłuższego stażu pracy (praca w gospodarstwie rolnym), to może złożyć ponowny wniosek o przyznanie świadczenia w drodze wyjątku.
Reasumując, Sąd uznał, iż w sprawie nie zaistniały szczególne okoliczności, o których mowa w art. 83 omawianej ustawy, uzasadniające przyznanie przedmiotowego świadczenia. Dodać należy, iż sama trudna sytuacja majątkowa, bez spełnienia innych przesłanek, o których mowa w art. 83 ustawy, nie uzasadnia przyznania tego świadczenia.
Mając powyższe na uwadze, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), orzekł jak w sentencji.
Na podstawie art. 250 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w związku z § 18 ust. 1 pkt 1 lit. "c" i w związku z § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.), Sąd przyznał pełnomocnikowi skarżącego wynagrodzenie w wysokości 240 zł powiększone o należny podatek od towarów i usług, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.
Uzasadnienie wyroku