Sygnatura:
6112 Podatek dochodowy od osób fizycznych, w tym zryczałtowane formy opodatkowania
Hasła tematyczne:
Prawo pomocy
Sygn. powiązane: I SA/Kr 164/09
Skarżony organ:
Dyrektor Izby Skarbowej
Data:
2009-08-03
Sąd:
Naczelny Sąd Administracyjny
Treść wyniku:
Oddalono zażalenie
Sędziowie:
Stefan Babiarz /przewodniczący sprawozdawca/

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Stefan Babiarz po rozpoznaniu w dniu 10 września 2009 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia A. F. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 27 maja 2009 r., sygn. akt I SA/Kr 164/09 w sprawie ze skargi A. F. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w K. z dnia 25 listopada 2008 nr […] w przedmiocie określenia wysokości zobowiązania w formie ryczałtu w podatku dochodowym od osób fizycznych postanawia: oddalić zażalenie.
Uzasadnienie: Postanowieniem z dnia 27 maja 2009 r., sygn. akt I SA/Kr 164/09 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie oddalił wniosek A. F. o zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie z jej skargi na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w K. z dnia 25 listopada 2008 r. w przedmiocie określenia wysokości zobowiązania w formie ryczałtu w podatku dochodowym od osób fizycznych.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd stwierdził, że sytuacja materialna skarżącej i jej rodziny (5-osobowe gospodarstwo domowe, z czego tylko dwie osoby pracują, a dwójka dzieci pozostaje w stałym leczeniu) jest trudna, jak wynika to nie tylko z jej oświadczenia, ale także z zawartego w skardze wniosku o wstrzymanie wykonania decyzji oraz z akt sprawy podatkowej (zaświadczenia o chorobie córki nie dołączono odrębnie). Z pewnością rodzinę skarżącej należy zaliczyć do osób niezamożnych. Sytuacja ta jednak nie jest ani tragiczna, ani też nie można mówić o życiu na granicy minimum socjalnego. Łączne dochody netto na 5-osobowe gospodarstwo domowe, uwzględniając pomoc z PCRP, wynoszą ok. 3900 – 4300 zł na miesiąc, kierując się przedłożonymi dokumentami oraz oświadczeniem co do zarobków męża. Ponoszone zaś przez stronę wydatki nie przekraczają tych dochodów. W dacie orzekania w niniejszej sprawie nie jest ona także zmuszona ponosić, wysokich w sezonie grzewczym, wydatków na ogrzewanie. Obraz sytuacji finansowej i majątkowej skarżącej, jak również osób pozostających z nią we wspólnym gospodarstwie domowym, opierając się w głównej mierze na jej oświadczeniach, co w zestawieniu z wysokością wpisu od wniesionej skargi (138 zł), nie daje podstaw do stwierdzenia, że wydatek tego rzędu spowoduje poważny uszczerbek w miesięcznym utrzymaniu rodziny.
Sąd wskazał, że od strony nie zażądano żadnych innych dokumentów, jakich żąda się w tego typu postępowaniach, a to na niej spoczywa ciężar dowodu zaistnienia przesłanek przyrznia prawa pomocy. Reprezentujący stronę skarżącą profesjonalny pełnomocnik z pewnością wie, jaką dokumentację należy przedłożyć, aby sąd mógł w sposób precyzyjny ocenić sytuację finansową strony wnioskującej o prawo pomocy. Brak jest jednak zeznań podatkowych za 2007 r. Brak jest jakichkolwiek wiarygodnych danych o dochodach męża skarżącej – powtarzane wielokrotnie stwierdzenie, iż ciężko je oszacować, gdyż mąż rozpoczął pracę we wrześniu 2008 r., dawno straciło na aktualności i jest w obecnym stanie faktycznym zupełnie gołosłowne. Skargę złożono bowiem w grudniu 2008 r., o prawie pomocy orzekano w kwietniu 2009 r., i w tym też miesiącu wniesiono sprzeciw, w którym nie przedłożono ani jednej okoliczności, o której by już wcześniej nie było mowy, ani też nie załączono jakichkolwiek nowych dowodów. Do tej pory strona winna dysponować zeznaniem podatkowym męża za 2008 r. albo przynajmniej PIT-11 od pracodawcy bądź jakimkolwiek innym zaświadczeniem z jego zakładu pracy. Za niezrozumiałe Sąd uznał twierdzenia, że na dziecko, którym skarżąca opiekuje się jako rodzina zastępcza, nie otrzymuje pomocy, gdy równocześnie dołącza się decyzje, na mocy których taką pomoc regularnie otrzymuje. Natomiast po stronie wydatków, poza oświadczeniami skarżącej, Sąd nie dysponuje żadnymi dowodami. Dysponowanie bieżącymi rachunkami za energię elektryczną czy wodę uznać należy za rzecz w pełni normalną, szczególnie gdy ktoś, prowadząc duże gospodarstwo domowe, jest zmuszony liczyć się z kosztami utrzymania. Nie podjęto nawet próby oszacowania kosztów leczenia chorej córki, nie przedłożono ani jednej recepty bądź aktualnego zaświadczenia lekarskiego (znajdujące się w aktach sprawy podatkowej pochodzi z 2003 r.). To samo dotyczy przygarniętej dziewczyny – M. M. Niejasny jest również stan majątkowy podatniczki. Strona skarżąca przemilczała zapytanie, czy posiadane gospodarstwo rolne przynosi dochody. W tej kwestii za wystarczające należałoby uznać chociaż samo oświadczenie. Ponadto jako adres zamieszkania i do korespondencji podano ul. S. […] K., stąd właściwość Urzędu Skarbowego K. We wniosku zaś napisano, że skarżąca zamieszkuje w domu, pod adresem L. […], gmina K. Na tym tle nie wiadomo, jakiej nieruchomości w postaci domu dotyczy oświadczenie skarżącej. Nie jest też jasna kwestia dojazdów córki i M. M. do szkoły. Milczeniem pominięto zapytanie Sądu w przedmiocie działki nr […] położonej w L., a nabytej wg akt sprawy podatkowej w dniu 1 października 2007 r. przez A. F. (akt notarialny Rep. A nr […]). Adres podany we wniosku oraz brak kosztów związanych z czynszem wskazywałby na to, że strona skarżąca tam mieszka i, że jest to jej nieruchomość. Nie zadeklarowano jej jednak we wniosku o przyznanie prawa pomocy. Powyższe oznacza, że skarżąca, pomimo wezwania, nie wyjaśniła powstałych w sprawie niejasności dotyczący jej stanu majątkowego i jej rodziny. Stwierdzenie podniesione przez pełnomocnika w sprzeciwie, że "(..) wymienionych w zaskarżonym postanowieniu dokumentów nie była w stanie dostarczyć z przyczyn obiektywnych (brak możliwości ich uzyskania pomimo usilnych starań)", jest w tym stanie faktycznym zupełnie bezpodstawne i ogólne, nie poparto go też żadnymi dowodami ani nawet nie próbowano uprawdopodobnić.
W zażaleniu na powyższe postanowienie strona wnosząc o jego uchylenie oraz załatwienie sprawy zgodnie z jej wnioskiem, zarzuciła naruszenie art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. 2002 r. Nr 153 poz. 1270 ze zm.) – zwanej dalej p.p.s.a.
W uzasadnieniu podatniczka – działając przez pełnomocnika – wskazała, że jej miejsce zamieszkania znajduje się pod adresem L. […], gmina K. Nie posiada w domu gazu, jedynie prąd. Opłaty za prąd są dość wysokie – wynoszą około 250 zł miesięcznie, ponosi również dodatkowe opłaty za ogrzewanie podłogowe. Średnie koszty ponoszone na opał na zimę wynoszą około 2100 zł (tylko drewno twarde, około 12 kubików pomnożonych przez 1750 zł). Miesięczne opłaty za wodę wahają się w granicach 70-100 zł, za wywóz nieczystości płaci 50 zł.
Utrzymanie licznej rodziny wymaga również ponoszenia dużych, wydatków na żywność i odzież (na samą żywność około 1500 zł miesięcznie).
Podatniczka ma na utrzymaniu 5 osób, w tym min. uczące się: 16 – letnią córkę S. F., która uczęszcza obecnie do liceum ogólnokształcącego w K. oraz 16 – letnią M. M., również uczęszczającą do liceum ogólnokształcącego w K. Jest to dziecko, które zostało przygarnięte – zostało w sierpniu bez opieki i dachu nad głową. Obecnie złożony został w jej sprawie wniosek o rodzinę zastępczą. Na razie nie uzyskuje żadnej pomocy w wychowywaniu i utrzymywaniu podopiecznej, która jest dzieckiem wymagającym terapii i leczenia psychologicznego. Leczona jest obecnie specjalistycznie psychiatrycznie oraz prywatnie na niedoczynność tarczycy, co pociąga za sobą konieczność wydatkowania dodatkowych pieniędzy na leki. Ze względu na konieczność dojazdu do szkoły w/w osób podatniczka ponosi comiesięczne wydatki na bilety – po 80 zł za 1 osobę, tj. razem 160 zł. Do tego ponosi comiesięczne wydatki na karty miesięczne komunikacji miejskiej w K. – po 47 zł za 1 osobę, łącznie 94 zł. Kolejna córka – B. F. nie pracuje. Jest chora (zaświadczenie lekarskie – orzeczenie o niepełnosprawności w załączeniu do wniosku). Jej kalectwo jest trwałe i wymaga co jakiś czas rehabilitacji, co pociąga za sobą dodatkowe koszty z tym związane.
Skarżąca pracuje na umowę zlecenie w gastronomii. Jej wynagrodzenie waha się od 1100 do 1500 zł. Z kolei jej mąż dopiero niedawno podjął pracę w K. jako zbrojarz – betoniarz (z dniem 16 września 2008 r.). W związku z powyższym na razie nie jest możliwe określenie jego wynagrodzenia miesięcznego (stawka godzinowa wynosi 16 zł brutto, pracuje on około 10 godzin dziennie od poniedziałku do piątku, awaryjnie od 7 do 14 w soboty). Zwróciła uwagę, że wymienionych w zaskarżanym postanowieniu dokumentów nie była w stanie dostarczyć z przyczyn obiektywnych (brak możliwości ich uzyskania pomimo usilnych starań), co nie zmienia faktu, iż wyczerpujący zbiór dokumentacji obrazującej w pełni sytuację majątkową skarżącej i jej rodziny w przedmiotowej sprawie dostarczono. Zaistniałe braki spowodowane są przyczynami obiektywnymi, które nie wynikają ze złej woli skarżącej, ale z trudnej sytuacji, w jakiej się znalazła. Z dostarczonych dokumentów wynika obiektywnie, jaka jest rzeczywista sytuacja i, że ma ona charakter wyjątkowy uzasadniający przyznanie prawa pomocy.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Stosownie do art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a., prawo pomocy osobie fizycznej przysługuje, gdy wykaże ona, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Należy zauważyć, że wskazany przepis stanowi odstępstwo od generalnej zasady ponoszenia kosztów postępowania sądowoadministracyjnego zawartej w art. 199 p.p.s.a. Strona ubiegająca się o przyznanie prawa pomocy musi zatem uprawdopodobnić, że jej sytuacja materialna jest na tyle trudna, iż uzasadnia wyjątkowe traktowanie, o którym mowa w przytoczonym przepisie.
W przypadku prawa pomocy mamy do czynienia z pomocą budżetu Państwa osobom, które z uwagi na ich trudną sytuację materialną nie są w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Przesłanki przyznania prawa pomocy są przy tym określone ogólnie, a więc uznaniu sądu pozostawił ustawodawca ocenę okoliczności przemawiających, zdaniem wnioskodawcy, za rozstrzygnięciem korzystnym dla strony. Należy zauważyć, że ciężar dowodu spoczywa na stronie składającej wniosek o przyznanie prawa pomocy. Wnioskodawca powinien zatem wykazać, że jego sytuacja materialna jest na tyle trudna, że nie jest w stanie pokryć kosztów zastępstwa procesowego we własnym zakresie. Udzielenie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym jest formą dofinansowania z budżetu Państwa i powinno się sprowadzać do przypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście niemożliwe. Należy ponadto zauważyć, że opłaty sądowe, do których zalicza się także wpis, stanowią rodzaj danin publicznych. Zwolnienie od ponoszenia tego rodzaju danin stanowi odstępstwo od konstytucyjnego obowiązku ich powszechnego i równego ponoszenia, wynikającego z art. 84 Konstytucji RP. Dlatego też mogą być stosowane w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru dotyczącego danej osoby na współobywateli. (por.: M. Niezgódka – Medek [w:] B. Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M. Niezgódka – Medek: Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Kraków 2005, s. 594).
W niniejszej sprawie strona nie wskazała okoliczności, które uzasadniałyby przyznanie jej pomocy prawnej. W zażaleniu nie przedstawiła popartych dowodami faktów, które wskazywałyby na konieczność wsparcia ze strony budżetu Państwa. Należy wskazać, że wpis sądowy w niniejszej sprawie wynosi 138 zł, a skarżąca jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika. Zgodzić się należy z Sądem pierwszej instancji, że niejasny jest status majątkowy strony, tym bardziej, że do niniejszego zażalenia nie dołączyła ona żadnych nowych dokumentów na poparcie swoich twierdzeń. Przeciwnie, pełnomocnik strony używa ciągle tych samych argumentów co w poprzednich pismach procesowych, których część nie jest już aktualna, np. odnośnie braku możliwości określenia zarobków męża podatniczki.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 197 § 2 w zw. z art. 184 p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji

Uzasadnienie wyroku