Sygnatura:
6299 Inne o symbolu podstawowym 629
Hasła tematyczne:
Nieruchomości
Skarżony organ:
Wojewoda
Data:
2009-10-01
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach
Treść wyniku:
Oddalono skargę
Sędziowie:
Iwona Bogucka /sprawozdawca/
Leszek Kiermaszek
Łucja Franiczek /przewodniczący/
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Łucja Franiczek, Sędziowie Sędzia WSA Iwona Bogucka (spr.), Sędzia NSA Leszek Kiermaszek, Protokolant St. sekr. Małgorzata Orman, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 listopada 2009 r. sprawy ze skargi M. Z. na decyzję Wojewody […] z dnia […] r. nr […] w przedmiocie odszkodowania za nieruchomość zajętą pod drogę publiczną oddala skargę.
Uzasadnienie: Decyzją z dnia […] Wojewoda […] stwierdził nabycie z mocy prawa z dniem 1 stycznia 1999 r. przez Gminę B. własności nieruchomości drogowej oznaczonej jako pgr […] o pow. […] ha, wydzielonej z pgr […], stanowiącej w dniu 31 grudnia 1998 r. współwłasność M.K. w -, R.Ż. w 1/8, C.Ż. w 1/8, L.C. w – i A.P. w – części. Jako podstawę prawną decyzji podano art. 73 ust. 1 i 3 oraz art. 103 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. nr 133, poz. 872 ze zm.). W uzasadnieniu wskazano, że nieruchomość ta w dniu 31 grudnia 1998 r. pozostawała we władaniu Miejskiego Zarządu Dróg w B. i wchodziła w skład pasa drogi publicznej – ul. […] w B., stanowiącej drogę lokalną miejską. Na podstawie art. 103 ust. 2 powołanej ustawy z dniem 1 stycznia 1999 r. droga ta stała się drogą gminną. Natomiast zgodnie z art. 73 ust. 1 powołanej ustawy, nieruchomości zajęte pod drogi publiczne i pozostające w dniu 31 grudnia 1998 r. we władaniu Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego a nie stanowiące ich własności, z dniem 1 stycznia 1999 r. stały się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego.
Jak wynika z akt sprawy, spadek po zmarłej w roku […] M.K. nabyli T.S. i E.K. Natomiast spadek po zmarłym w roku […] R.Ż. nabyli J.L. i M.Ż.
Decyzją Prezydenta Miasta B. z dnia […] nr […] zostało przyznane odszkodowanie za udział 2/8 części w tej nieruchomości na rzecz T.S. i C.Ż. Osoby te złożyły wniosek o ustalenie i wypłatę odszkodowania.
Natomiast M.Ż. zwrócił się do Prezydenta Miasta z wnioskiem o wypłatę odszkodowania pismem z dnia […]. W piśmie tym zawarł też żądanie wyliczenia i wypłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z tej nieruchomości i odszkodowania za ograniczenia w jej użytkowaniu. Z takim samym wnioskiem w tym samym dniu zwróciła się J.L. Decyzją z dnia […] Prezydent Miasta B. odmówił wnioskodawcy ustalenia i wypłaty odszkodowania za udział 1/16 cz. w przedmiotowej nieruchomości. W podstawie prawnej powołano m. in. art. 73 ust. 4 ustawy Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną. W uzasadnieniu wyjaśniono, że w dniu 31 grudnia 1998 r. nieruchomość stanowiła współwłasność R.Ż. Zmarł on […] a spadek po nim nabyli J.L. i M.Ż. (postanowienie SR w B. z dnia […], sygn. […]). Zgodnie z art. 73 ust. 4 powołanej ustawy, odszkodowanie za działki zajęte pod drogi publiczne jest ustalane i wypłacane na wniosek właściciela złożony do dnia 31 grudnia 2005 r. Po tej dacie roszczenie wygasło, zatem wniosek strony z dnia […] jest spóźniony i brak podstaw do jego uwzględnienia.
W odwołaniu od decyzji M.Ż. podniósł, że nie została uwzględniona okoliczność, iż odszkodowanie służy spadkobiercom. Jeśli wniosek został złożony przez jednego ze spadkobierców, to ma to skutek względem pozostałych, co znajduje uzasadnienie w art. 209 k.c. Strona wyraziła nadto zdziwienie, że decyzję stwierdzającą odjęcie prawa własności wydano ponad dwa lata po upływie terminu do żądania odszkodowania. Taka praktyka narusza konstytucyjną zasadę wywłaszczenia za odszkodowaniem i narusza standardy międzynarodowe.
Zaskarżoną decyzją Wojewoda […] utrzymał w mocy rozstrzygnięcie organu I instancji. Organ odwoławczy podzielił ustalenia faktyczne i ich kwalifikację prawną dokonaną przez Prezydenta Miasta. Odnosząc się do zarzutów odwołania podał, że art. 209 k.c. nie ma zastosowania w sprawie, albowiem stanowi, że każdy ze współwłaścicieli może dokonywać wszelkich czynności i dochodzić wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania wspólnego prawa. Celem tej normy jest zatem ochrona i zachowanie praw przysługujących współwłaścicielom nieruchomości, a nie praw spadkobierców do odszkodowania. Ustalenie odszkodowania może nastąpić po spełnieniu przesłanek z ustawy z dnia 13 października 1998 r., która ma charakter przepisów szczególnych. Określają one termin składania wniosków i skutki uchybienia temu terminowi.
W skardze do sądu administracyjnego strona zwróciła się o uchylenie decyzji organów obu instancji. Zarzuciła, że Wojewoda nie odniósł się do zarzutu naruszenia Konstytucji i norm prawa międzynarodowego, dotyczących zasad prowadzenia wywłaszczenia. Podkreślił, że w dacie, gdy upływał termin do złożenia wniosku, nie był właścicielem działki, nie mógł zatem wystąpić z wnioskiem. Natomiast decyzja stwierdzająca wywłaszczenie została wydana po tej dacie. Tak regulacja narusza art. 2 i 21 Konstytucji RP. Skarżący stwierdził, że nie może być pozbawiony prawa do odszkodowania, skoro decyzja, która dała mu wiedzę o faktach stanowiących przyczynę odjęcia własności i podstawie prawnej, została wydana dwa lata po upływie terminu do składania wniosku o odszkodowanie.
W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując swoje stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Dodatkowo zauważył, że stwierdzanie niezgodności przepisów ustawy z Konstytucją nie należy do kompetencji organów władzy wykonawczej, może jej dokonać jedynie Trybunał Konstytucyjny.
Postanowieniem z dnia 16 maja 2008 r. sygn. II SA/Gl 81/08 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zawiesił postępowanie sądowe do czasu rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny sprawy o sygn. TK P 33/07. Postanowieniem z dnia 28 września 2009 r. postępowanie zostało podjęte a sprawie nadano nowy numer porządkowy II SA/Gl 884/09.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach rozważył, co następuje:
Dla oceny zasadności złożonej skargi w pierwszym rzędzie znaczenie miała kwestia dopuszczalności ograniczenia terminu do składania wniosków o ustalenie odszkodowania przez osoby wywłaszczone. W art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. nr 133, poz. 872 ze zm.) ustawodawca przewidział przejście z dniem 1 stycznia 1999 r. z mocy prawa na rzecz Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego własności nieruchomości zajętych pod drogi publiczne i pozostających we władaniu Skarbu Państwa lub właściwych jednostek samorządu terytorialnego. Skutek ten nastąpił z mocy samego prawa i decyzja wydawana w tej sprawie przez Wojewodę ma charakter deklaratoryjny. Przejście prawa własności nastąpiło za odszkodowaniem. Jednocześnie jednak ustawodawca nie nałożył na nabywców prawa czy organy administracji obowiązku ustalenia i wypłaty tego odszkodowania z urzędu, lecz uzależnił te czynności od wniosku osób wywłaszczonych, ograniczając je dodatkowo terminem, w jakim wniosek ten mógł być złożony (od 1 stycznia 2001 do 31 grudnia 2005 r.). Terminu tego nie powiązano przy tym w żaden sposób z datą wydania decyzji Wojewody. Kwestia ta była przedmiotem pytania prawnego skierowanego do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie konstytucyjności takiego rozwiązania ustawowego. Wyrokiem z dnia 15 września 2009 r. w sprawie o sygn. P 33/07 Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 73 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną w zakresie, w jakim określa termin wygaśnięcia roszczenia o odszkodowanie bez powiązania z faktem i datą wydania decyzji, o której mowa w art. 73 ust. 3 tej ustawy, jest zgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Orzeczenie to pozbawia sąd administracyjny podstaw do kwestionowania konstytucyjności rozwiązania przyjętego w ustawie i w toku kontroli legalności zaskarżonej decyzji obliguje do zachowania standardów przewidzianych ustawą. Podkreślenia wymaga, że dokonane wywłaszczenie nie nastąpiło bez odszkodowania, ustawodawca przewidział jedynie, że jego wypłata jest uzależniona od wniosku zainteresowanego, złożonego w określonym terminie.
Na mocy postanowień art. 73 ust. 4 ustawy Przepisy wprowadzające (…), skuteczność wniosku o przyznanie odszkodowania zależała od zachowania ustawowego terminu do jego złożenia. Termin ten upłynął 31 grudnia 2005 r. Złożenie wniosku po tej dacie jest zatem nieskuteczne, roszczenie odszkodowawcze wygasło. Bezsporne jest, że skarżący złożył swój wniosek po terminie, stąd organy prawidłowo przyjęły, że nie mają podstaw do jego rozpoznawania i ustalania odszkodowania. Skarżący nie podnosił, że wniosek został złożony wcześniej lub też że wniosek taki został złożony na rzecz jego poprzednika prawnego przed upływem terminu. Należy zgodzić się ze stanowiskiem organów, że żądanie wypłaty odszkodowania skierowane do organów po dniu 31 grudnia 2005 r. nie mogło zostać uwzględnione.
Prawo własności działki nie weszło do spadku po R.Ż., albowiem zmarł on już po wywłaszczeniu z mocy prawa. Do masy spadkowej mogło jedynie wejść majątkowe roszczenie odszkodowawcze, jeśli uprawniony w terminie złożył stosowany wniosek. Wówczas jego następcy prawni mogliby domagać się wypłaty odszkodowania, ale nie na skutek realizacji ich osobistego wniosku, lecz wniosku złożonego w terminie przez lub w imieniu R.Ż. Jeśli taki wniosek nie był złożony, to roszczenie o odszkodowanie wygasło jeszcze przed śmiercią poprzednika prawnego skarżącego. Oznacza to, że wówczas prawo majątkowe związane z odszkodowaniem za wywłaszczoną nieruchomość nie mogło wejść do spadku i nie może przysługiwać skarżącemu. Z uprawnienia tego winien w ustawowym terminie skorzystać R.Ż.
Rozważenia w tym kontekście wymaga skuteczność zarzutu skargi, odwołującego się do skutków obowiązywania art. 209 k.c. Przepis ten reguluje pozycję prawną współwłaścicieli rzeczy, stanowiąc iż każdy ze współwłaścicieli rzeczy może dokonywać wszelkich czynności i dochodzić roszczeń, które zmierzają do zachowania wspólnego prawa. Roszczenie o wypłatę odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość nie zmierza do zachowania wspólnego prawa, jakim w przypadku współwłasności jest prawo własności. Ponadto, ustawodawca przewidując, że ustalenie i wypłata odszkodowania za działki zajęte pod drogi publiczne następuje na wniosek właściciela nie postanowił, jak to ma np. miejsce w przypadku roszczeń o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, że wniosek ten ma być złożony w przypadku współwłasności przez wszystkich współwłaścicieli. Oznacza to, że każdy z nich może we własnym imieniu i w odpowiednim zakresie odpowiadającym udziałowi we współwłasności, domagać się należnego odszkodowania. Oczywiście nie wyklucza to podjęcia przez jednego ze współwłaścicieli czynności mających na celu interes pozostałych i działanie w ich imieniu np., na zasadzie pełnomocnictwa. Czy do takiej czynności doszło, nie ma jednak znaczenia dla niniejszej sprawy. Kwestia ta związana jest bowiem ewentualnie z zakresem wniosku, jaki został złożony przez T.S. i C.Ż. i załatwiony decyzją z […] o ustaleniu odszkodowania. Z brzmienia tej decyzji i informacji zawartych w uzasadnieniu nie wynika jednak, aby wówczas złożony wniosek dotyczył odszkodowania dla wszystkich współwłaścicieli, w tym R.Ż. Jeśli wniosek w rzeczywistości miał szerszy zakres i dotyczył w zamiarze osób wnioskujących wszystkich współwłaścicieli, to może to mieć wpływ na ocenę poprawności nie decyzji zaskarżonej, ale ocenę kompletności decyzji o ustaleniu odszkodowania z […]. N podstawie art. 209 k.c. nie można natomiast twierdzić, że wniosek złożony we własnym imieniu przez jednego ze współwłaścicieli rodzi taki skutek, że ustawowo wyznaczony termin nie ma zastosowania do pozostałych współwłaścicieli i mogą oni go złożyć w dowolnym momencie.
Mając na względzie podane argumenty, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm.). orzekł jak w sentencji.
Uzasadnienie wyroku