Sygnatura:
6118 Egzekucja świadczeń pieniężnych
Hasła tematyczne:
Ubezpieczenie społeczne
Administracyjne postępowanie
Sygn. powiązane: I SA/Gl 769/08
Skarżony organ:
Dyrektor Izby Skarbowej
Data:
2009-04-20
Sąd:
Naczelny Sąd Administracyjny
Treść wyniku:
Oddalono skargę kasacyjną
Sędziowie:
Jacek Brolik /przewodniczący sprawozdawca/

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA: Jacek Brolik po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 2009 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 22 grudnia 2008 r. sygn. akt I SA/Gl 769/08 w zakresie odrzucenia skargi w sprawie ze skargi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w K. z dnia 28 maja 2008 r. nr (…) w przedmiocie egzekucji świadczeń pieniężnych postanawia oddalić skargę kasacyjną.
Uzasadnienie: Postanowieniem z dnia 28 maja 2008 r. Dyrektor Izby Skarbowej w K. uchylił w całości postanowienie Dyrektora Oddziału Wojewódzkiego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w C. Oddział w C. z dnia 9 stycznia 2008 r. o obciążeniu dłużnika kosztami postępowania egzekucyjnego w kwocie 371.829,60 zł i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania organowi egzekucyjnemu I instancji.
Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach na powyższe postanowienie złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.
W odpowiedzi na skargę Dyrektor Izby Skarbowej w K. wniósł o jej odrzucenie, tłumacząc że Dyrektor ZUS Oddział w C., którego rozstrzygnięcie zostało uchylone, jest organem pierwszej instancji, powołanym na mocy art. 19 § 4 z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tj. Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm.; zwanej dalej w skrócie: u.p.e.a.) do wydania postanowienia, a więc nie posiada uprawnień do przekształcenia się w określonej fazie postępowania z organu wydającego rozstrzygnięcie w podmiot je kwestionujący.
Postanowieniem z dnia 22 grudnia 2008 r., sygn. akt I SA/Gl 769/08, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, na podstawie art. 58 § 1 pkt 6 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi
(Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm., powoływanej dalej jako "p.p.s.a."), odrzucił skargę Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w K. z dnia 28 maja 2008 r. W ocenie Sądu, stroną w postępowaniu sądowym nie może być organ, który w rozpatrywanej przez Sąd sprawie był powołany do wydania aktu administracyjnego. W odmiennym przypadku dopuszczenie organu do udziału w sprawie nadawałoby temu organowi dwojakie uprawnienia. Z jednej strony uprawnienia władcze w zakresie rozstrzygnięcia, z drugiej uprawnienia strony, która kwestionuje poprzez skargę takie rozstrzygnięcie.
Od powyższego orzeczenia skargę kasacyjną wniósł pełnomocnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w C. Zarzucił w niej – naruszenie przepisów postępowania, które to uchybienie miało istotny wpływ na wynik sprawy a to art. 58 § 1 pkt 6 w związku z art. 50 § 1 p.p.s.a., poprzez nieuzasadnione odrzucenie skargi, w wyniku dokonania błędnego ustalenia, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. jest podmiotem tożsamym z Dyrektorem Oddziału ZUS w C., działającym jako organ egzekucyjny, a zatem skarga inicjująca postępowanie administracyjne w niniejszej sprawie pochodzi od organu egzekucyjnego I instancji, który jako organ wydający w tej sprawie władcze rozstrzygnięcia nie ma interesu prawnego do wniesienia skargi.
Wskazując na powyższe zarzuty skargi kasacyjnej wniesiono o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Gliwicach. Jednocześnie wniesiono o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną – uczestnik postępowania – R. S.A., stwierdził, że w niniejszej sprawie zachodzi tożsamość podmiotowa ZUS oraz Dyrektora Oddziału ZUS.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie.
Zgodnie z unormowaniem art. 50 § 1 p.p.s.a. uprawnionym do wniesienia skargi jest każdy, kto ma w tym interes prawny, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym.
Oznacza to, że dwie kategorie podmiotów mają prawo do wniesienia skargi do sądu administracyjnego. Pierwszą stanowią te, którym to uprawnienie przysługuje dla ochrony ich interesu prawnego. Druga kategoria natomiast to podmioty instytucjonalne, którym zostało przyznane prawo do wniesienia skargi w cudzej sprawie, ze względu na konieczność ochrony również obiektywnego porządku prawnego (por. J.P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 2004).
Analiza treści art. 50 § 1 p.p.s.a. prowadzi do wniosku, iż o statusie strony w postępowaniu sądowym decyduje posiadanie interesu prawnego. Podstawę procesowej legitymacji strony musi stanowić przepis prawa materialnego wskazujący na własne prawo (interes prawny) lub obowiązek podmiotu, które podlegają skonkretyzowaniu w postępowaniu administracyjnym. Tak więc istotą interesu prawnego jest jego związek z konkretną normą prawa materialnego – taką normą, która można wskazać jako jego podstawę i z której podmiot legitymujący się tym interesem może wywodzić swoje racje. Stwierdzenie istnienia interesu prawnego sprowadza się zatem do ustalenia związku o charakterze materialno – prawnym między obowiązującą normą, a sytuacją prawną konkretnego podmiotu.
W niniejszej sprawie skargę na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w K. z dnia 28 maja 2008 r. złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. Postanowienie w pierwszej instancji obciążające dłużnika (R. S.A.) kosztami postępowania egzekucyjnego w kwocie 371.829,60 zł wydał w dniu 9 stycznia 2008 r., na podstawie art. 64 c § 1 i § 7 u.p.e.a., Dyrektor Oddziału Wojewódzkiego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w C. Oddział w C.
Zgodnie z art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest państwową jednostką organizacyjną i posiada osobowość prawną. Siedzibą Zakładu jest miasto stołeczne Warszawa. W zakresie prowadzonej działalności o której mowa w art. 68-71 Zakładowi przysługują środki prawne właściwe organom administracji państwowej. W tym też zakresie Zakład wydaje decyzje administracyjne (art. 83). W skład Zakładu wchodzą centrala i terenowe jednostki organizacyjne. Z treści § 8 ust. 1 i 2 Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 lutego 2008 r. w sprawie nadania statutu Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 28, poz. 164 ze zm.) wynika, że terenowymi jednostkami organizacyjnymi Zakładu są oddziały oraz podlegające inspektoraty i biura terenowe. Oddziałem Zakładu kieruje dyrektor, a inspektoratem i biurem terenowym – kierownik, odpowiednio: inspektoratu albo biura terenowego. Terenowa jednostka organizacyjna ZUS nie jest organem administracji państwowej.
Poza zakresem działania określonym w art. 68 i art. 69 ustawy o ZUS, Zakład wykonuje również zadania powierzone na podstawie innych ustaw (art. 71. 1 ustawy o ZUS). Do tych ustaw zaliczyć należy m.in. ustawę o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Na podstawie art. 1 a pkt. 13 u.p.e.a. ZUS jest podmiotem uprawnionym do żądania wykonania obowiązku lub jego zabezpieczenia w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym. Natomiast w świetle art. 19 § 4 u.p.e.a. Dyrektor Oddziału ZUS jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania egzekucji z wynagrodzenia za pracę, ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, z renty socjalnej, z wierzytelności pieniężnych oraz rachunków bankowych, w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i należności pochodnych od składek oraz nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego lub innych świadczeń wypłacanych przez ten oddział, które nie mogą być potrącone z bieżących świadczeń.
Biorąc pod uwagę treść powyższych uregulowań prawnych należy stwierdzić, Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest jednocześnie wierzycielem należności mu przysługujących i organem egzekucyjnym działającym poprzez Dyrektora Oddziału. ZUS wyposażony w środki prawne organu administracji państwowej upoważnia pracowników kierowanej jednostki organizacyjnej (Dyrektorów) do załatwiania spraw w jego imieniu w ustalonym zakresie, a w szczególności do wydawania rozstrzygnięć administracyjnych. Rację ma zatem, w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sąd pierwszej instancji jak i uczestnik postępowania, że w analizowanej sprawie zachodzi tożsamość podmiotów: Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Dyrektora Oddziału ZUS.
W konsekwencji Sąd pierwszej instancji prawidłowo skonstatował, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie wykazał interesu prawnego, o którym mowa w art. 50 § 1 p.p.s.a. i odrzucił skargę na podstawie art. 58 § 1 pkt 6 p.p.s.a.
Z tych też względów Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 w związku z art. 182 § 1 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji.
Sąd nie zasądził dochodzonego przez wnoszącego skargę kasacyjną zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego. O kosztach postępowania kasacyjnego Naczelny Sąd Administracyjny orzeka jedynie wówczas, gdy rozpoznaje skargę kasacyjną od wyroku, ponieważ przepisy art. 203 i 204 p.p.s.a. wiążą zwrot kosztów postępowania kasacyjnego z wyrokiem Sądu pierwszej instancji uwzględniającym lub oddalającym skargę, co nie ma miejsca w przypadku rozpoznawania skargi kasacyjnej od postanowienia odrzucającego skargę.

Uzasadnienie wyroku