Sygnatura:
6119 Inne o symbolu podstawowym 611
Hasła tematyczne:
Prawo pomocy
Sygn. powiązane: I SA/Ol 574/09
Skarżony organ:
Dyrektor Izby Skarbowej
Data:
2009-11-18
Sąd:
Naczelny Sąd Administracyjny
Treść wyniku:
Oddalono zażalenie
Sędziowie:
Krystyna Nowak /przewodniczący sprawozdawca/

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Krystyna Nowak po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 2009 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia S. S. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 15 października 2009 r., sygn. akt I SA/Ol 574/09 w zakresie odmowy przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym przez zwolnienie z kosztów sądowych w sprawie ze skargi S. S. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w O. z dnia 8 lipca 2009 r., nr […] w przedmiocie stwierdzenia niedopuszczalności zażalenia w sprawie odmowy przeprowadzenia dowodu postanawia: oddalić zażalenie
Uzasadnienie: II FZ 524/09
UZASADNIENIE
Postanowieniem z 15 października 2009 r., sygn. akt I SA/Ol 574/09, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie odmówił S. S. przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym przez zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie z jego skargi na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w O. w przedmiocie stwierdzenia niedopuszczalności zażalenia w sprawie odmowy przeprowadzenia dowodu.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd I instancji wskazał, że ze złożonego przez skarżącego wniosku wynika, iż prowadzi on wspólne gospodarstwo domowe z żoną i małoletnim synem, prowadzi działalność gospodarczą, z której do dnia 30 czerwca 2009 r. uzyskał dochód w wysokości 13.036,60 zł, zaś jego żona z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej do dnia 30 czerwca 2009 r. poniosła stratę w wysokości 26.929,19 zł. Małżonkowie są właścicielami nieruchomości (domu) o pow. 265 m2 w budowie oraz dwóch mieszkań: o pow. 30 m2 i o pow. 35 m2. Ponadto w skład majątku wchodzi nieruchomość rolna o pow. 1,23 ha – nieużytek, trzy kioski handlowe oraz dwie działki budowlane o pow. 0,0375 ha i 292 m2. Strona oświadczyła, że nie posiada przedmiotów wartościowych, jak również zasobów pieniężnych. Strona wskazała, że posiada zaległości w regulowaniu płatności do Urzędu Skarbowego oraz Urzędu Gminy i Miasta, ponadto obciąża ją zadłużenie z tytułu zaciągniętych kredytów na prowadzenie działalności gospodarczej, zakup mieszkania i działki budowlanej (łączna wysokość: 354.950 zł). Dodatkowo wskazała, że posiada dwa samochody, które są niezbędne w prowadzonej działalności gospodarczej.
Sąd I instancji na podstawie zebranego w aktach materiału uznał, że sytuacja materialna strony nie pozwala uznać, że nie jest ona w stanie partycypować w kosztach postępowania. Za takim wnioskiem przemawia w ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego zwłaszcza fakt posiadania znacznego majątku nieruchomego, co wiąże się z potencjalnymi możliwościami zdobycia środków pieniężnych, m.in. przez racjonalne nim gospodarowanie. Stąd też za nieskuteczną uznano argumentację o niewykorzystywaniu majątku w prowadzonej działalności gospodarczej, braku dochodów z tego tytułu i generowaniu przez ten majątek kosztów związanych z jego utrzymaniem. Mając na uwadze posiadane przez stronę składniki znacznego w stosunku do możliwości przeciętnego obywatela majątku nie można było uznać, iż wniosek o przyznanie prawa pomocy zasługiwał na uwzględnienie. Argumentem przemawiającym za odmową przyznania prawa pomocy jest również okoliczność regulowania przez stronę zobowiązań o charakterze cywilnoprawnym. Sąd I instancji podzielił wyrażony w judykaturze pogląd, iż przedkładanie przez stronę należności o charakterze prywatnoprawnym nad publicznoprawnymi nie może skutkować przerzuceniem ciężaru finansowania postępowania sądowoadministracyjnego zainicjowanego przez stronę na Skarb Państwa. Wskazano, że kredyty zostały zaciągnięte na potrzeby działalności gospodarczej, ale również na prywatne potrzeby skarżącej, a zatem trudno jest z tego tytułu zwolnić skarżącego od kosztów sądowych i przerzucić obowiązek opłacenia postępowania prowadzonego w jego indywidualnej sprawie na budżet państwa. Podkreślono, że prawa pomocy nie można traktować jako formy kredytu Państwa dla strony, do czego w istocie sprowadzałoby się uwzględnienie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. Nadto okoliczność udzielenia kredytów świadczy w ocenie Sądu I instancji o posiadaniu odpowiednich środków finansowych, umożliwiających małżonkom spłatę kredytu. Małżonkowie posiadają zweryfikowaną przez instytucję finansową zdolność kredytową, czyli mają możliwości, by po odjęciu kosztów utrzymania rodziny zaoszczędzić część swojego dochodu z przeznaczeniem na inne cele. Skoro strona ma możliwości, by zaciągać kredyty oraz spłacać ich raty, powinna też zabezpieczyć środki na pokrycie kosztów sądowych, zwłaszcza że w porównaniu z wysokością ciążących na stronie zobowiązań cywilnoprawnych wysokość wpisu sądowego w niniejszej sprawie (100 zł) nie wydaje się być nadmiernie wygórowaną w stosunku do możliwości finansowych strony.
W zażaleniu na postanowienie strona zarzuciła naruszenie art. 246 § 1 pkt 2 w zw. z art. 245 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) przez odmowę przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym w postaci zwolnienia od kosztów sądowych. Wnosząc o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania strona podniosła, iż posiadany majątek nie przynosi dochodów, a jedynie koszty utrzymania. Sąd Najwyższy w sprawie I C 1427/53 (OSN 1954/2/52) uznał, iż posiadanie majątku nieruchomego, np. domku jednorodzinnego, nie wyklucza możności uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych, gdyż domek ten nie może przynosić dochodów. Sąd I instancji wyciągnął też nietrafne wnioski z faktu posiadania zadłużenia wobec organów administracji, czy też niespłaconych kredytów. Gdyby sytuacja finansowa była dobra, strona nie miałaby tych zadłużeń. Skoro je posiada, to jest inaczej niż przyjął Sąd I instancji.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zażalenie nie miało uzasadnionych podstaw.
Zasadą jest, że od skarg na akty administracyjne pobiera się wpis (art. 212 § 1, art. 214 § 1, art. 220 § 1, art. 230 § 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi). Jednak na wniosek strony może jej być przyznane prawo pomocy (art. 243 § 1). Przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym następuje jeśli wnioskodawca wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (art. 246 § 1 pkt 2).
Skoro postępowanie w sprawach dotyczących prawa pomocy jest postępowaniem wnioskowym, to do autora wniosku należy przekonanie sądu – wykazanie, że nie jest on w stanie ponieść koniecznych kosztów sądowych z przyczyn wskazanych w przepisie.
Zgodzić się należy z Sądem I instancji, iż strona w przedmiotowej sprawie nie wykazała, iż spełnia przesłanki, o których mowa w art. 246 § 1 pkt 2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego, na które powołała się strona (z 6 listopada 1953 r., I C 1427/53) dla osoby nieposiadającej innego majątku domek jednorodzinny, w którym mieszka, jest mieszkaniem koniecznym dla utrzymania siebie i rodziny. W takim przypadku fakt posiadania i użytkowania domku nie świadczy jeszcze o tym, że osoba posiadająca go jest w stanie ponieść koszty procesu bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i swej rodziny, gdyż zarówno sprzedaż, jak i obciążenie takiego domku w celu zdobycia środków na koszty procesu, stanowiłoby pozbawienie koniecznego utrzymania. W przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z sytuacją odmienną – majątek nieruchomy strony nie ogranicza się bowiem do domku, w którym razem z rodziną zamieszkuje. Z wniosku wynika, iż w majątku strony znajduje się dom w budowie (265 m2), dwa mieszkania (30 i 35 m2 – przy czym w celach mieszkaniowych rodziny strony wykorzystywane jest to mniejsze), nieruchomość rolna (1,23 ha), 3 kioski handlowe oraz dwie działki budowlane. Majątek ten znacznie wykracza poza stan posiadania przeciętnego obywatela i nie wskazuje na to, że strona nie jest w stanie uiścić kosztów sądowych w sprawie bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, zwłaszcza że na obecnym etapie postępowania koszty te wynoszą 100 zł.
Na spełnienie przesłanki z art. 246 § 1 pkt 2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie wskazuje także powołane przez stronę zadłużenie. Zgodzić się należy, iż niezasadne jest przyznanie prawa pomocy w sytuacji, gdy strona preferuje należności prywatnoprawne ponad zobowiązania publicznoprawne. Okoliczność spłacania kredytów – zwłaszcza gdy zostały one zaciągnięte w celach takich jak zakup mieszkania czy działki budowlanej, nie może być uznana za mającą priorytet względem należnych Skarbowi Państwa kosztów sądowych. Znamienne jest również, że strona nie wskazała, iż jej stan majątkowy uniemożliwia spłatę kredytów, jednakże z wniosku wynika, iż strona posiada zadłużenie w płatnościach wobec urzędu skarbowego, urzędu gminy i urzędu miasta. Nie zasługuje też na uwzględnienie argument strony, że gdyby jej sytuacja finansowa była dobra, nie miałaby zadłużeń. Z samego oświadczenia strony wynika bowiem, że przynajmniej część spłacanych kredytów związana jest nie tyle z chęcią poprawienia ciężkiej sytuacji materialnej, co z chęcią zainwestowania środków i powiększenia tą drogą posiadanego majątku. Z doświadczenia życiowego wynika, że osoba w trudnej sytuacji finansowej nie zawiera umowy kredytowej w celu zakupu mieszkania czy działki budowlanej. Stąd też uznać należało, że strona nie wykazała, iż, biorąc pod uwagę jej znaczny majątek ruchomy i działania inwestycyjne mające na celu jego powiększanie, nie jest w stanie uiścić kosztów sądowych w sprawie w wysokości (na obecnym etapie postępowania) 100 zł.
W tej sytuacji brak było podstaw do uznania, że kwestionowane postanowienie wydane zostało z naruszeniem prawa, co obligowało Naczelny Sąd Administracyjny, zgodnie z art. 184 w związku z art. 197 § 2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, do orzeczenia jak w postanowieniu.

Uzasadnienie wyroku