II GZ 282/09 – Postanowienie NSA


Sygnatura:
6037 Transport drogowy i przewozy
6391 Skargi na uchwały rady gminy w przedmiocie … (art. 100 i 101a ustawy o samorządzie gminnym)
Hasła tematyczne:
Prawo pomocy
Sygn. powiązane: III SA/Łd 661/08
Skarżony organ:
Rada Miasta
Data:
2009-12-02
Sąd:
Naczelny Sąd Administracyjny
Treść wyniku:
Oddalono zażalenie
Sędziowie:
Stanisław Gronowski /przewodniczący sprawozdawca/

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący : sędzia NSA Stanisław Gronowski po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 2009 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej zażalenia M. B. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Ł. z dnia 30 września 2009 r., sygn. akt III SA/Łd 661/08 w zakresie odmowy przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi M. B. na uchwałę Rady Miasta P. z dnia […] listopada 2003 r., nr […] w przedmiocie ustalenia cen urzędowych za usługi przewozowe postanawia: oddalić zażalenie
Uzasadnienie: Postanowieniem z dnia 30 września 2009 r. , sygn. akt III SA/Łd Wojewódzki Sąd Administracyjny w Ł. przyznał M. B. (dalej zwanemu: "skarżący") prawo pomocy w zakresie częściowym poprzez zwolnienie od obowiązku ponoszenia opłat sądowych ponad kwotę 100 zł oraz odmówił przyznania prawa pomocy w pozostałym zakresie.
W uzasadnieniu Sąd wskazał okoliczności podniesione przez skarżącego w złożonym wniosku o przyznanie prawa pomocy. Wniosek ten obejmował jedynie zwolnienie od kosztów sądowych. W przedstawionym oświadczeniu podał, że zarówno on jaki i jego żona są osobami niepełnosprawnymi i ponoszą związane z tym faktem wysokie koszty leczenia. Ponadto prowadzi gospodarstwo domowe wspólnie z żoną i córką. Na dochody w gospodarstwie domowym składają się: wynagrodzenie skarżącego z tytułu umowy o pracę w wysokości 1.126 zł, świadczenie emerytalne jego żony w wysokości 939 zł oraz wynagrodzenie żony z tytułu umowy o pracę w wysokości 1.893 zł. Powyższe kwoty łącznie dają dochód w wysokości 3.958 zł, zaś na jednego członka rodziny ok. 1.319 zł. Skarżący jest również właścicielem mieszkania o powierzchni 42,42 m – oraz domu jednorodzinnego (w stanie surowym), którego budowa została przerwana w 1994 r. z przyczyn zdrowotnych i finansowych. Skarżący nie posiada żadnych oszczędności, ani przedmiotów o wartości przekraczającej 3.000 euro, a także ponosi koszty utrzymania córki.
Sąd I instancji uznał, że skarżący nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, co stanowi przesłankę niezbędną do częściowego zwolnienia od kosztów sądowych. Wskazane przez niego okoliczności w zestawieniu z wysokością ewentualnych kosztów sądowych w ramach prowadzonego postępowania oraz faktem, iż ewentualne inne i przyszłe koszty niewątpliwie rozłożone byłyby w czasie, pozwalają na częściowe pokrycie opłat sądowych w kwocie 100 zł.
Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł skarżący, domagając się jego uchylenia. W zarzutach zażalenia kwestionował m.in. przedmiot skargi, który w jego ocenie – został sfałszowany. Nie odniósł się natomiast do ustaleń Sądu dotyczących wniosku o przyznanie prawa pomocy.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje :
Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
W świetle art. 245 § 1 z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153 poz. 1270 ze zm. – zwanej dalej P.p.s.a.) prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Zgodnie z art. 246 § 1 pkt 2 ustawy, przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie częściowym następuje, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
Instytucja prawa pomocy jest jednak wyjątkiem od ogólnej zasady ustanowionej w art. 199 P.p.s.a., zgodnie z którą strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. W związku z tym, że w przypadku przyznania prawa pomocy koszty postępowania sądowego pokrywane są z budżetu państwa, korzystanie z tej instytucji powinno mieć miejsce jedynie w wypadkach uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, gdy wnioskodawca rzeczywiście nie posiada żadnych lub wystarczających możliwości sfinansowania kosztów postępowania, a przez to nie może zrealizować przysługującego mu prawa do sądu. Stąd ciężar dowodu co do wykazania okoliczności uzasadniających przyznanie prawa pomocy spoczywa na stronie składającej wniosek o przyznanie prawa pomocy, co wynika z przytoczonego wyżej art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a. Wniosek o przyznanie prawa pomocy powinien zatem zawierać oświadczenie strony obejmujące między innymi dokładne dane o stanie majątkowym i dochodach, a także o stanie rodzinnym (art. 252 § 1 P.p.s.a.). Właściwe przedstawienie przez stronę przyczyn uzasadniających zwolnienie od kosztów sądowych oraz dowodów na ich poparcie umożliwia sądowi rozpoznającemu wniosek dokonanie prawidłowej oceny sytuacji majątkowej wnioskodawcy.
Strona będąca osobą fizyczną powinna partycypować w kosztach postępowania, jeżeli ma jakiekolwiek środki majątkowe. Posiadanie majątku, szczególnie nieruchomości (domu jednorodzinnego, mieszkania), wyklucza w zasadzie możliwość zwolnienia od kosztów sądowych (por. post. Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 października 2004 r., FZ 454/04, niepubl.). Udzielenie stronie prawa pomocy jest formą dofinansowania jej z budżetu państwa i powinno mieć miejsce tylko w sytuacjach, gdy zdobycie przez stronę środków na koszty postępowania w inny sposób jest rzeczywiście (obiektywnie) niemożliwe.
W świetle przedstawionego wyżej stanu faktycznego Naczelny Sąd Administracyjny doszedł do wniosku, że należy podzielić pogląd Sądu I instancji zawarty w zaskarżonym postanowieniu. Z uzasadnienia wynika, że Sąd dokonał szczegółowej analizy sytuacji rodzinnej skarżącego, zbadał jego sytuację materialną, wskazał na uzyskiwane przez nią dochody, wziął pod uwagę fakt niepełnosprawności oraz ponoszenia wydatków związanych z zakupem leków i utrzymaniem uczącej się córki. Naczelny Sąd Administracyjny podzielił dokonaną przez Sąd I instancji ocenę, że zmniejszenie tych środków poprzez uiszczenie ewentualnych kosztów sądowych w kwocie do 100 zł nie spowoduje uszczerbku utrzymania koniecznego dla skarżącego i jego rodziny. Należało bowiem wziąć pod uwagę fakt posiadania przez skarżącego nieruchomości (mieszkania własnościowego oraz domu jednorodzinnego w stanie surowym). Jak powyżej wskazano, tego rodzaju okoliczność w zasadzie wyklucza możliwość przyznania prawa pomocy. Zasadnie Sąd I instancji wziął pod uwagę wszystkie okoliczności i zwolnił skarżącego od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych, ale ponad kwotę 100 zł.
Dodatkowo trzeba stwierdzić, że w złożonym zażaleniu skarżący nie podważał ustaleń Sądu I instancji co do wniosku o przyznanie prawa pomocy. Zarzuty dotyczyły przede wszystkim błędnego – jego zdaniem – ustalenia przedmiotu sprawy. W niniejszym postępowaniu (o przyznanie prawa pomocy) Naczelny Sąd Administracyjny oceniał wyłącznie wniosek skarżącego w tym zakresie. Rozpoznając zażalenie nie mógł bowiem skontrolować zasadności zarzutu dotyczącego przedmiotu sprawy, bowiem taka ocena może zostać wydana jedynie w wyniku merytorycznego rozpoznania istoty sprawy.
Z tych powodów Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 w związku z art. 197 P.p.s.a. oddalił zażalenie, jako pozbawione usprawiedliwionych podstaw.

Uzasadnienie wyroku