Sygnatura:
6076 Sprawy objęte dekretem o gruntach warszawskich
Hasła tematyczne:
Nieruchomości
Skarżony organ:
Samorządowe Kolegium Odwoławcze
Data:
2008-04-23
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie
Treść wyniku:
Uchylono decyzję I i II instancji
Sędziowie:
Elżbieta Lenart /przewodniczący sprawozdawca/
Jolanta Rudnicka
Przemysław Żmich

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Elżbieta Lenart (spr.) Sędzia WSA Jolanta Rudnicka Asesor WSA Przemysław Żmich Protokolant Katarzyna Krynicka po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 sierpnia 2008 r. sprawy ze skargi T. B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia […] lutego 2008 r. nr […] w przedmiocie odmowy przyznania prawa użytkowania wieczystego do gruntu 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję Prezydenta W. z dnia […] grudnia 2007 r., nr; […]; 2. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu; 3. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. na rzecz T. B. kwotę 460 (czterysta sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
Uzasadnienie: Decyzją z dnia […] lutego 2008 r., nr […] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. utrzymało w mocy decyzję Prezydenta W. z dnia […] grudnia 2007 r., nr […] odmawiającą T. B. przyznania prawa użytkowania wieczystego do gruntu pochodzącego z nieruchomości […]., stanowiącego obecnie część działki ewidencyjnej nr […].
W toku postępowania ustalono następujący stan faktyczny.
Nieruchomość położona przy ul. […] stanowiła własność S. J.
Na podstawie art. 1 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy (Dz. U. Nr 50, poz.279) nieruchomości […], w tym grunt przedmiotowej nieruchomości, przeszły z dniem 21 listopada 1945 r. tj. z dniem wejścia w życie ww. dekretu na własność gminy W., a od 1950 r., z chwilą likwidacji gmin, na własność Skarbu Państwa.
Zgodnie z art. 7 ust. 1 i 2 dekretu dotychczasowi właściciele lub ich następcy prawni będący w posiadaniu gruntu, względnie osoby prawa ich reprezentujące – uprawnieni byli w ciągu sześciu miesięcy od dnia objęcia gruntu w posiadanie przez gminę, do złożenia wniosku o przyznanie prawa własności czasowej za czynszem symbolicznym lub prawa zabudowy za opłatą symboliczną (obecnie prawa użytkowania wieczystego). Gmina miała obowiązek uwzględnienia wniosku, jeżeli korzystanie z gruntu przez dotychczasowych właścicieli dało się pogodzić z przeznaczeniem tych gruntów określonym w planie zabudowania.
Były właściciel – S. J. – w dniu 12 października 1948 r. złożył wniosek o przyznanie prawa własności czasowej do gruntu przedmiotowej nieruchomości.
Orzeczeniem administracyjnym z dnia […] lutego 1958 r., nr […] Prezydium Rady Narodowej w W. odmówiło byłemu właścicielowi przyznania prawa własności czasowej do gruntu nieruchomości […] położonej przy ul.[…], zaś decyzją z dnia […] kwietnia 1966 r., nr […] Minister Gospodarki Komunalnej utrzymał je w mocy.
Następnie, decyzją z dnia […] lutego 1997 r., nr […] Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast stwierdził nieważność ww. decyzji Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia […] kwietnia 1966 r. – w części dotyczącej gruntu, który według "Perspektywicznego Planu Ogólnego […]" przeznaczony był pod zabudowę wielorodzinną, stanowiącą 1/3 nieruchomości hipotecznej […], wykazaną na szkicu graficznym ww. Planu, a w pozostałym zakresie – odmówił stwierdzenia nieważności decyzji.
Decyzją z dnia […] kwietnia 1997 r., nr […] Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast utrzymał w mocy swoją decyzję z dnia […] lutego 1997 r., zaś Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 13 września 1999 r. sygn. akt IV SA 934/97 oddalił skargę spadkobierczyni byłego właściciela na ww. decyzję.
Po ponownym rozpoznaniu wniosku dekretowego, Prezydent W. decyzją z dnia […] grudnia 2007 r., nr […]:
-odmówił T.B. (spadkobierczyni byłego właściciela) przyznania prawa użytkowania wieczystego do gruntu pochodzącego z nieruchomości […], stanowiącego obecnie część działki ewidencyjnej […],
-postanowił rozpoznać wniosek w stosunku do części nieruchomości […], stanowiącej obecnie część działki ewidencyjnej […], odrębną decyzją.
Prezydent ustalił, że przedmiotowa nieruchomość – stanowiąca obecnie część działki ewidencyjnej […].
W dniu […] lipca 2005 r. Komisja Regulacyjna do Spraw Gmin Wyznaniowych Żydowskich, w postępowaniu o sygn. akt […] toczącym się na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 41, poz. 251 ze zm.) wydała orzeczenie, sprostowane postanowieniem z dnia […] sierpnia 2005 r., o przekazaniu przedmiotowej działki na własność Gminy […] w W. Zgodnie z odpisem z księgi wieczystej […] omawiana nieruchomość stanowi aktualnie własność […] Spółki z o.o. na podstawie umowy sprzedaży zawartej w formie aktu notarialnego w dniu […] grudnia 2006 r.
Prezydent wskazał również, że art. 33 ust. 5 w/w ustawy z dnia 20 lutego 1997 r. stanowi, że od orzeczenia zespołu orzekającego (Komisji Regulacyjnej do Spraw Gmin […]) nie przysługuje odwołanie. Orzeczenia ww. Komisji nie podlegają kontroli organów administracji publicznej, zaś dalsze dysponowanie prawem własności nieruchomości, następujące w drodze cywilnoprawnych oświadczeń woli i czynności cywilnoprawnych, uniemożliwiają dokonanie zmiany stanu prawnego przedmiotowej nieruchomości w drodze decyzji administracyjnej. Prawo własności nieruchomości ww. Spółki, wykazane jawnym wpisem w księdze wieczystej chronione jest rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych.
Wobec tego z uwagi na fakt, iż przedmiotowa nieruchomość została rozdysponowana w sposób trwały na rzecz osób trzecich, brak jest możliwości ustanowienia prawa użytkowania wieczystego gruntu na rzecz spadkobiercy byłego właściciela, a tym samym pozytywnego rozpatrzenia wniosku dekretowego z dnia 12 października 1948 r.
Odwołanie od powyższej decyzji złożyła T. B. wskazując, że fakt niezgodnej z prawem sprzedaży działki, nie może stanowić podstawy do odmowy przysługującego jej prawa użytkowania wieczystego do przedmiotowej nieruchomości.
Po rozpoznaniu odwołania, Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. decyzją z dnia […] lutego 2008 r., nr […] utrzymało w mocy decyzję Prezydenta W. z dnia […] grudnia 2007 r.
Organ podtrzymał stanowisko wyrażone w decyzji organu pierwszej instancji oraz wskazał, że oczywistym jest, iż aby możliwe było urzeczywistnienie uprawnienia nadanego byłym właścicielom lub ich następcom prawnym, musi istnieć możliwość ustanowienia konkretnego prawa użytkowania wieczystego. Wobec rozdysponowania całego obszaru działki […], oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste na rzecz T. B. nie jest możliwe. Nie można bowiem ustanowić prawa użytkowania wieczystego do gruntu stanowiącego własność osoby prawnej – w tym wypadku […] Sp. z o.o.
Na powyższą decyzję – do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wpłynęła skarga T. B.
Skarżąca podniosła, że z całości dokumentacji jasno wynika, iż "nic nie stało na przeszkodzie i nadal nie stoi, aby dawnym dziedzicznym właścicielom przyznano prawo wieczystej dzierżawy do ich gruntu, a fakt bezprawnego jego zadysponowania przez Prezydenta W. osobie trzeciej winien być niezwłocznie skorygowany".
W odpowiedzi na skargę organ podtrzymał stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji i wniósł o oddalenie skargi.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości, przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Sąd w zakresie swojej właściwości ocenia zaskarżoną decyzję z punktu widzenia jej zgodności z prawem materialnym i przepisami postępowania administracyjnego według stanu faktycznego i prawnego obowiązującego w dacie wydania tej decyzji. Ponadto sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.).
Dokonując kontroli zaskarżonej decyzji Sąd uznał, że skargę wniesioną w niniejszej sprawie należy uwzględnić, bowiem zostały naruszone przepisy prawa – ze skutkiem mogącym mieć wpływ na wynik sprawy.
Przedmiotem kontroli Sądu jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia […] lutego 2008 r. utrzymująca w mocy decyzję Prezydenta W. z dnia […] grudnia 2007 r. odmawiającą T. B. przyznania prawa użytkowania wieczystego do gruntu pochodzącego z nieruchomości […], stanowiącego obecnie część działki ewidencyjnej nr […].
W przedmiotowej sprawie podstawą materialnoprawną rozstrzygnięcia w przedmiocie wniosku S. J. (byłego właściciela przedmiotowej nieruchomości) o przyznanie mu prawa własności czasowej do gruntu przedmiotowej nieruchomości jest przepis art. 7 ust. 1 i 2 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (Dz. U. Nr 50, poz. 279), zwany dalej "dekretem".
Bezsporne jest, że były właściciel wystąpił w terminie ustawowym z wnioskiem o ustanowienie prawa własności czasowej (art. 7 ust. 1 dekretu).
Zgodnie z brzmieniem art. 7 ust. 2 dekretu "gmina uwzględni wniosek, jeżeli korzystanie z gruntu przez dotychczasowego właściciela da się pogodzić z przeznaczeniem gruntu według planu zabudowania". Konstrukcja tego przepisu, zawarta w sformułowaniu "gmina uwzględni wniosek" wskazuje, że jeżeli zachodzi przesłanka określona w tym przepisie, to organ musi podjąć decyzję określoną przepisem prawa. Przesłanką tą jest zgodność korzystania z gruntu z jego przeznaczeniem w planie zagospodarowania przestrzennego. Wystąpienie tej przesłanki obligowało organ do ustanowienia prawa własności czasowej (obecnie prawa użytkowania wieczystego). Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego na gruncie przepisu art. 7 ust. 2 dekretu jest jednolicie utrwalone (np. wyroki z 4 stycznia 1999 r. IV SA 135/98, Lex 47376, z 20 stycznia 1999 r. IV SA 36/97, Lex 47375, z 17 stycznia 2002 r., I SA 1482/00, Lex 81770).
Wniosek S. J. został rozpatrzony odmownie decyzją Prezydenta W. z dnia […] grudnia 2007 r. z uwagi na fakt, iż przedmiotowa nieruchomość została rozdysponowana w sposób trwały na rzecz osób trzecich i obecnie stanowi własność […] Sp. z o.o. – wobec czego oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste na rzecz T. B. nie jest możliwe.
Tak więc decyzja odmawiająca przyznania prawa własności czasowej nie została oparta na przesłance z art. 7 ust. 2 dekretu.
Organy obydwu instancji nie rozpoznały w sposób prawidłowy wniosku, nie zbadały przesłanek, o których mowa w w/w artykule – nie przeanalizowały, czy korzystanie z przedmiotowej nieruchomości przez byłego właściciela da się pogodzić z jej przeznaczeniem w planie zagospodarowania przestrzennego. Podstawą odmowy ustanowienia prawa użytkowania wieczystego gruntu uczyniły okoliczność nie mającą doniosłości prawnej w rozumieniu tego przepisu, tj. przekazanie przedmiotowej działki na własność osobie trzeciej – Gminie […] w W. – ujawnienie tego prawa w księdze wieczystej oraz zasadę rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych.
Zdaniem Sądu, powyższe uzasadnienie wskazuje, iż organy uznały, że stan jaki zaistniał na nieruchomości wywołał nieodwracalne skutki prawne. Problematyka ewentualnych nieodwracalnych skutków prawnych jest przedmiotem oceny w postępowaniu nadzorczym – nie zaś w postępowaniu prowadzonym w trybie zwykłym, jak w niniejszej sprawie.
Fakt – że przedmiotowa nieruchomość stanowi własność innej osoby – nie ma znaczenia przy badaniu spełnienia przesłanki z art. 7 ust. 2 dekretu, gdyż jedynym kryterium rozpoznania wniosku dekretowego jest możliwość pogodzenia korzystania z gruntu przez dotychczasowego właściciela z przeznaczeniem gruntu według planu zabudowania.
Ponadto, decyzja orzekająca o odmowie ustanowienia prawa użytkowania wieczystego gruntu, nie określa precyzyjnie i dokładnie, jakiej części działki ewidencyjnej nr […] dotyczy – nie wskazuje nawet powierzchni tej części nieruchomości.
Podkreślenia wymaga, że w niniejszej sprawie przeniesienie prawa własności przedmiotowej nieruchomości – orzeczenie z dnia […] lipca 2005 r. – nastąpiło po kilku latach od wydania decyzji (w dniu […] lutego 1997 r.) stwierdzającej nieważność (w części) decyzji Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia […] kwietnia 1966 r., a nawet po oddaleniu skargi na tę decyzję wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 września 1999 r. – co dowodzi działania w złej wierze.
Reasumując należy wskazać, iż decyzja odmawiająca T. B. przyznania prawa własności czasowej do przedmiotowej nieruchomości […] została wydana z naruszeniem prawa – art. 7 ust.2 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy oraz art. 7, 77 § 1 i 80 kpa – a rodzaj i charakter naruszeń, mających istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, uzasadniają uchylenie obydwu decyzji.
Powyższy pogląd jest zgodny z orzecznictwem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie.
W podobnej sprawie o sygn. akt I SA/WA 1005/06 (dotyczącej odmowy ustanowienia prawa użytkowania wieczystego gruntu z uwagi na fakt wcześniejszego oddania nieruchomości w użytkowanie wieczyste innemu podmiotowi, ujawnienie tego prawa w księdze wieczystej oraz zasadę rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych – przy czym nieruchomość nadal stanowiła własność Gminy) – Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie również uchylił obie decyzje, a Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 6 sierpnia 2008 r. sygn. akt I OSK 111/07 oddalił skargę kasacyjną.
Sąd zdaje sobie sprawę z faktu – że na nieruchomości należącej do osoby trzeciej – Prezydent W. nie może ustanowić prawa użytkowania wieczystego gruntu na rzecz byłego właściciela.
Jednakże Sąd uchylił obie decyzje mając na uwadze, że w sytuacji, gdyby okazało się, że przedmiotowy wniosek spełnia przesłanki z art. 7 ust. 2 dekretu z 1945 r. – to Gmina winna podjąć działania w sferze prawa cywilnego lub karnego – tak, aby można było wniosek ten uwzględnić. Akceptowanie bowiem działań sprzecznych z przepisami prawa i co za tym idzie, akceptowanie decyzji rażąco naruszających prawo godzi w konstytucyjną zasadę demokratycznego państwa prawnego i zasadę praworządności (art. 2 i 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej).
Mając powyższe na względzie, Sąd działając na podstawie przepisów art. 145 § 1 pkt. 1 lit. a i c, art. 152 oraz art. 200 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zmianami), orzekł jak w sentencji wyroku.

Uzasadnienie wyroku