Sygnatura:
6110 Podatek od towarów i usług
Hasła tematyczne:
Prawo pomocy
Skarżony organ:
Dyrektor Izby Skarbowej
Data:
2009-06-09
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku
Treść wyniku:
Odmówiono przyznania prawa pomocy
Sędziowie:
Barbara Romanczuk /przewodniczący sprawozdawca/

Sentencja

Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku Wydziału I: Barbara Romanczuk, po rozpoznaniu w dniu 9 września 2009 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku o przyznanie prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie doradcy podatkowego w sprawie ze skargi M. W. P. "M." w G. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w B. z dnia […] marca 2009 r. Nr […] w przedmiocie podatku od towarów i usług za okresy rozliczeniowe od maja do grudnia 2001 r. oraz nadwyżki podatku naliczonego nad należnym do przeniesienia za miesiąc kwiecień 2001 r. p o s t a n a w i a odmówić przyznania skarżącej prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie doradcy podatkowego.
Uzasadnienie: M. W. wniosła o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia doradcy podatkowego (k. 31). Skarżąca podniosła, iż obecnie nie posiada środków pieniężnych, którymi mogłaby pokryć koszty sądowe powstałe w sprawie niniejszej, z powodu trudnej sytuacji finansowej. Ponadto wskazała, iż pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z mężem oraz dwójką dzieci. Źródło utrzymania rodziny wnioskodawczyni stanowi dochód uzyskiwany z działalności gospodarczej prowadzonej w formie spółki cywilnej z mężem pod nazwą S. K. – F. "M." s.c. M. i K. W., w której skarżąca ma udział w wysokości 95%. Pozostałe 5% udziałów posiada mąż. Aktualna sytuacja majątkowa spółki jest trudna, gdyż przychód spółki od stycznia 2009 roku do czerwca 2009 roku wyniósł około 18.500,81 zł. Po odliczeniu kosztów spółka cywilna (opłaty za energię elektryczną, ogrzewanie, biuro rachunkowe, wynagrodzenia dla pracowników, zakup towarów handlowych i materiałów) wykazuje stratę. W czerwcu 2009 roku strata ta wyniosła łączne około 27.000 zł, z czego strata M. W. zgodnie z udziałem w spółce wyniosła 26.019,81 zł.
W skład majątku wnioskodawczyni wchodzi dom jednorodzinny wraz z wydzieloną siedzibą firmy, nieruchomość rolna o powierzchni około […] ha, a także dwa samochody: H. oraz R. – własność spółki.
W uzasadnieniu swego wniosku skarżąca wskazała, iż sytuacja finansowa jej spółki jest słaba, bowiem na rynku otwierane są kolejne zakłady kosmetyczne i fryzjerskie. Nadto wnioskodawczyni nie ma żadnych rezerwowych środków płatniczych, czy też możliwości uruchomienia kredytów. Aktualnie ma już zaciągnięty kredyty w banku […] na kwotę 80.000 zł
Dodatkowo skarżąca podkreśliła, iż oprócz ponoszenia kosztów związanych
z gospodarstwem domowym (prąd, gaz, opłata za węgiel, telefon) ponosi jeszcze koszty utrzymania dwójki dzieci oraz koszty zakupu wyżywienia (około 300 zł miesięcznie na osobę), a także środków czystości i ubrań (około 200 zł miesięcznie na osobę). Wnioskodawczyni również wskazała, iż poza tym nie posiada żadnych zgromadzonych oszczędności i przedmiotów wartościowych (k. 31-33).
Wraz ze złożonym wnioskiem skarżąca przedłożyła rozliczenie działalności spółki cywilnej za 6 miesięcy 2009 r. (k. 34), obliczenia do deklaracji na podatek dochodowy za miesiąc czerwiec 2009 r. (k. 35-36), potwierdzenie salda rachunku bankowego spółki cywilnej (k. 37).
W odpowiedzi na wezwanie referendarza sądowego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 3 sierpnia 2009 roku M. W. wywiodła, iż miesięcznie wydatki związane z bieżącym utrzymaniem jej rodziny przedstawiają się następująco: energia elektryczna – 263,89 zł, telefon – 156,26 zł, pozostałe media – 235,36 zł, zakup żywności – 300 zł na osobę, zakup środków czystości i ubrań – 200 zł na osobę, eksploatacja samochodów – 500 zł. Ponadto wskazała, iż bieżące utrzymanie rodziny pokrywane jest z prowadzonej działalności gospodarczej pod nazwą S. K. – F. "M." s.c. M. i K. W. Wnioskodawczyni podała także, iż powierzchnia posiadanego domu wynosi […] m2, a powierzchnia nieruchomości stanowiącej siedzibę firmy wynosi […]m2. Skarżąca posiada dwa samochody: H. – rok produkcji 2009 oraz R. – rok produkcji 2009. Wnioskodawczyni nie prowadzi działalności rolniczej i nie osiąga z tego tytułu żadnego dochodu, nie posiada też żadnych maszyn rolniczych. W listopadzie 2008 roku otrzymała jednak dopłatę z Unii Europejskiej na posiadaną nieruchomość rolną w wysokości około 3.000 zł. Końcowo M. W. wskazała, iż aktualnie spłaca dwa kredyty: 30.000 zł – wysokość miesięcznych rat wynosi 1.345 zł spłacanych do lutego 2011 roku oraz 50.000 zł – wysokość miesięcznych rat wynosi 1.594 zł spłacanych do czerwca 2012 roku.
Do akt sprawy M. W. dołączyła: kserokopie rachunków i faktur dokumentujących wysokość części ponoszonych wydatków (k. 43-44), zestawienie obrotów i sald spółki z banku […] za okres maj – sierpień 2009 r. (k. 45), harmonogram spłat zaciągniętych kredytów (k. 46-47).
Na wstępnie należy podnieść – mając na uwadze wniosek skarżącej o przyznanie prawa pomocy obejmujący ustanowienie doradcy podatkowego – iż zgodnie z art. 246 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) adwokata, radcę prawnego, doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego można ustanowić dla strony, która nie zatrudnia lub nie pozostaje w innym stosunku prawnym z adwokatem, radcą prawnym, doradcą podatkowym lub rzecznikiem patentowym. Nie dotyczy to adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego ustanowionego na podstawie przepisów o prawie pomocy.
Tymczasem jak wynika z treści pism procesowym znajdujących się w aktach sprawy skarżąca jest już reprezentowany przez doradcę podatkowego M. T. Pełnomocnictwo z dnia […] sierpnia 2008 r. zostało złożone do akt niniejszej sprawy i nie zostało odwołane (k. 26). W świetle brzmienia art. 246 § 3 cytowanej ustawy pozostawanie przez stronę w stosunku prawnym z profesjonalnym pełnomocnikiem, wyklucza pozytywne rozpatrzenie wniosku o przyznanie prawa pomocy w zakresie ustanowienia doradcy podatkowego, niezależnie od rzeczywistych możliwości finansowych wnioskodawcy.
Mając zatem na uwadze fakt, że skarżąca ma już w sprawie ustanowionego doradcę podatkowego należało odmówić przyznania prawa pomocy w tym zakresie na mocy art. 246 § 3 w zw. z art. 258 § 2 pkt 7 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tak Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 27 maja 2008 roku, w sprawie sygn. akt I FZ 160/08 i postanowieniu z dnia 24 stycznia 2008 roku, w sprawie sygn. akt I GZ 228/07).
Rozpoznaniu podlega natomiast wniosek o przyznanie prawa pomocy
w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.
Należy mieć na uwadze, iż prawo pomocy jest szczególną instytucją postępowania przed sądami administracyjnymi, która ma na celu zagwarantowanie konstytucyjnego prawa do sądu osobom, które nie są w stanie samodzielnie ponieść kosztów postępowania sądowego. Stanowi ono realizację uprawnień wynikających z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 roku (Dz.U. z 1993 roku, Nr 61, poz. 284 z późn. zm). Wskazać jednak należy, iż prawo dostępu do sądu nie ma charakteru absolutnego i może być przedmiotem uzasadnionych prawnie ograniczeń. W przypadku, gdy dostęp jednostki do sądu jest ograniczony – czy to przez działanie prawa, czy faktycznie – ograniczenie tego prawa nie będzie sprzeczne ze wskazanymi wyżej przepisami Konstytucji i Konwencji, gdy ograniczenie dostępu do sądu nie narusza samej istoty tego prawa i gdy zmierza do realizacji uzasadnionego prawnie celu oraz gdy zachowana została rozsądna relacja proporcjonalności pomiędzy stosowanymi środkami a celem, do realizacji którego stosowane środki zmierzały. Stąd ograniczona ilość funduszy publicznych dostępna na udzielanie pomocy prawnej sprawia, że koniecznością systemu wymiaru sprawiedliwości jest przyjęcie procedury selekcji, a sposób, w jaki ta procedura funkcjonuje w poszczególnych sprawach, winien być pozbawiony arbitralności lub dysproporcjonalności i nie powinien rzutować na istotę prawa dostępu do sądu (vide: postanowienia WSA w Łodzi z 23.12.2008 roku, II SA/Łd 848/08, wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 16 lipca 2002 roku w sprawie P., C. i S. vs. Wielka Brytania nr 56547/00, LEX nr 75481).
Stosownie do regulacji art. 245 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Częściowe zwolnienie od opłat lub wydatków może polegać na zwolnieniu od poniesienia ułamkowej ich części albo określonej ich kwoty pieniężnej. Natomiast zgodnie z art. 246 § 1 pkt 2 tejże ustawy przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej, następuje w zakresie częściowym – gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
Warunkiem zatem przyznania przedmiotowego uprawnienia stronie, jest wykazanie przez nią, że nie ma środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania, a w związku z tym uzasadniona jest pomoc Państwa.
Instytucja zwolnienia od kosztów sądowych stanowi bowiem w istocie pomoc państwa dla osób, które z uwagi na ich trudną sytuację materialną nie mogą uiścić kosztów bez wywołania uszczerbku w koniecznych kosztach utrzymania siebie i rodziny. W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego akcentuje się, iż to na stronie ciąży obowiązek udowodnienia, że znajduje się w sytuacji uprawniającej do skorzystania z prawa pomocy (vide: postanowienia NSA: z dnia 5 września 2005 r. sygn. akt II FZ 414/05; z dnia 18 lutego 2005 r., sygn. akt OZ 1510/04; z dnia 14 lutego 2005 r., sygn. akt FZ 760/04; z dnia 31 grudnia 2004 r., sygn. akt GZ 146/04; z dnia 19 października 2007 r., sygn. akt II FZ 498/07- nie publikowane).
W rozpatrywanej sprawie sytuacja materialna M. W. uzasadnia tezę, iż jest ona w stanie ponieść koszty postępowania sądowoadministracyjnego w sprawie niniejszej, które na obecnym etapie kształtują się na poziomie 863 zł (k. 23) pomimo tego, iż skarżąca jest zobowiązana do uiszczenia również w drugiej ze spraw wpisu sądowego wysokości 1.117 zł (k. 24 akt sprawy I SA/Bk 239/09).
W złożonym oświadczeniu wnioskodawczyni wykazała bowiem, iż pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z małżonkiem oraz dwójką dzieci. Źródłem utrzymania ich czteroosobowej rodziny pozostaje dochód uzyskiwany z prowadzonej działalności gospodarczej pod nazwą S. K. – F. "M." s.c. M. i K. W, którego 95% udziałowcem jest skarżąca. Wnioskodawczyni we wniosku o zwolnienie od kosztów wskazała, iż aktualna sytuacja majątkowa spółki jest trudna, gdyż przychód spółki od stycznia 2009 roku do czerwca 2009 roku wyniósł około 18.500,81 zł. Po odliczeniu kosztów (opłaty za energię elektryczną, ogrzewanie, biuro rachunkowe, wynagrodzenia dla pracowników, zakup towarów handlowych i materiałów) spółka cywilna wykazuje stratę. W czerwcu 2009 roku strata ta wyniosła łączne około 27.380.11 zł, z czego strata M. W. zgodnie z udziałem w spółce wyniosła 26.019,81 zł (k. 34-36). Ponadto skarżąca w listopadzie 2008 roku otrzymała dopłaty gruntów rolnych z Unii Europejskiej w kwocie około 3.000 zł (k. 41-42).
W skład majątku wnioskodawczyni wchodzi dom jednorodzinny o powierzchni […] m2 oraz siedziba spółki cywilnej S. K. – F. "M." s.c. M. i K. W. również o powierzchni […] m2, nieruchomość rolna o powierzchni około […] ha, a także dwa samochody: H. oraz R. – własność spółki, oba rok produkcji 2009.
Wyszczególnione wydatki miesięczne skarżącej wynoszą 3.155,51 zł tj. energia elektryczna – 263,89 zł, telefon – 156,26 zł, pozostałe media – 235,36 zł, zakup żywności – 300 zł na osobę, zakup środków czystości i ubrań – 200 zł na osobę, eksploatacja samochodów – 500 zł. Ponadto rodzina skarżącej spłaca dwa kredyty, których miesięczne raty w sumie wynoszą 2.939 zł (k. 41-47). Skarżąca nie posiada żadnych zgromadzonych oszczędności (k. 32).
Podkreślić w tym miejscu należy, iż udzielenie stronie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym, jest formą dofinansowania z budżetu państwa i przez to powinno sprowadzać się do wypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe.
Po przeanalizowaniu wniosku skarżącej oraz przedłożonych do akt dokumentów należy stwierdzić, że sytuacja majątkowa M. W. budzi uzasadnione wątpliwości, co do jej zgodności ze stanem faktycznym. M. W. oświadczyła bowiem, iż w zasadzie za miesiące styczeń – czerwiec 2009 roku nie osiągnęła żadnego dochodu z działalności gospodarczej prowadzonej pod nazwą S. K. – F. "M." s.c. M. i K. W., gdyż ten okres rozliczeniowy został zamknięty stratą w wysokości 27.389, 28 zł (k. 34 rozliczenie za rok 2009). Wyszególnione natomiast wydatki skarżącej zamykają się kwotą 6.094,51 zł (bieżące utrzymanie rodziny i spłata kredytów). W odpowiedzi na wezwanie z dnia 3 sierpnia 2009 wnioskodawczyni jednocześnie wskazała, iż bieżące utrzymanie rodziny pokrywane jest z działalności gospodarczej prowadzonej w formie salonu kosmetyczno – fryzjerskiego. Ponadto skarżąca posiada dwa samochody osobowe z 2009 roku (jeden własność spółki cywilnej).
Powyższe okoliczności prowadzą do wniosku, iż M. W. bądź to nie wskazała rzeczywistych kwot osiąganych dochodów czy ponoszonych wydatków, bądź posiadane środki przeznacza na cele, którym nie sposób przyznać pierwszeństwa zaspokojenia przed kosztami postępowania sądowego. Ponadto skarżąca ustanowiła w sprawy niniejszej doradcę podatkowego z wyboru, co również wiąże się z posiadaniem dodatkowych środków finansowych. Przedstawione zatem okoliczności odnośnie dochodów skarżącej oraz jej wydatków przeczą zasadom logiki i życiowego doświadczenia (podobnie wypowiedział się NSA w postanowieniu z dnia 28 lipca 2009 r., sygn. akt I FZ 240/09, postanowieniu z dnia 30 października 2008 r., sygn. akt II OZ 952/08 i postanowieniu z dnia 31 lipca 2008 r., sygn. akt I FZ 272/08).
Zaakcentować również należy, iż fakt spłaty zaciągniętych kredytów (około 3000 zł miesięcznie) prowadzi do wniosku, że M. W. znajduje się w dobrej sytuacji materialnej. Skoro wnioskodawczyni zaciągnęła kredyty, musiało się to mieścić w jego możliwościach finansowych, tzn. skarżąca oceniała swoją sytuację jako na tyle dobrą, że będzie w stanie spłacać kredyty jednocześnie ponosząc wydatki związane z utrzymaniem. Założenie, że konieczność spłaty kredytów konsumpcyjnych powinna powodować zwolnienie od kosztów sądowych jest niezrozumiałe, bowiem koszty sądowe nie mogą zaś być stawiane jako ostatnie w kolejności ich zaspokajania.
Podkreślić przy tym należy, iż spłata zaciągniętych kredytów oraz pozostałe wydatki (poza wydatkami koniecznymi na utrzymanie, do których nie zalicza się np. kosztów związanych z posiadaniem Internetu) nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przed należnością publicznoprawną jaką jest wpis sądowy. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 9.02.2005 roku "fakt spłaty zaciągniętych kredytów czy też ponoszenia kosztów dalszej edukacji nie stanowi przesłanki uzasadniającej przyznanie prawa pomocy" (sygn. OZ 1363/04).
Dodatkowo trzeba pamiętać, iż prawo pomocy to inaczej "prawo ubogich", a do takiej kategorii skarżących, nie można zaliczyć wnioskodawczyni, której rodzina ma stałe źródło utrzymania oraz majątek. Instytucja prawa pomocy ma charakter wyjątkowy, co oznacza, że może być stosowana tylko w przypadku osób charakteryzujących się trudną sytuacją materialną, do których zalicza się bezrobotnych lub osoby pozbawione środków do życia bądź, gdy środki te są bardzo ograniczone i zaspokajają tylko potrzeby egzystencjalnie niezbędne (vide: postanowienie NSA z 19 października 2005 r. I GZ 107/05, niepubl.). Z kolei przez uszczerbek utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, należy rozumieć zachwianie sytuacji materialnej i bytowej strony w taki sposób, iż nie jest ona w stanie zapewnić sobie minimum warunków socjalnych (vide: postanowienie NSA z 22 marca 2005 r. FZ 794/04, niepubl.). Ponadto, jak wskazał NSA w postanowieniu z 10 maja 2005 r. II OZ 318/05 "prawo pomocy przyznawane jest osobom, które pomimo starań i przy największym możliwym wysiłku nie mogą ponieść kosztów postępowania, ponieważ ich dochód jest wybitnie niski lub też nie osiągają żadnego dochodu". Bez wątpienia skarżącego nie można zaliczyć do takiej kategorii wnioskodawców.
Powyższe okoliczności, a w szczególności niewiarygodne oświadczenie przede wszystkim w zakresie wysokości osiąganego dochodu, w zestawieniu z wykazanym majątkiem oraz wyszczególnionymi wydatkami nie pozwalają na przyznanie skarżącej prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.
Z przyczyn wskazanych powyżej, na podstawie art. 245 § 3 i 4 w zw. z art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzeczono jak w sentencji.

Uzasadnienie wyroku