Sygnatura:
6539 Inne o symbolu podstawowym 653
Hasła tematyczne:
Ubezpieczenie społeczne
Skarżony organ:
Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych/ZUS
Data:
2009-10-09
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie
Treść wyniku:
Oddalono skargę
Sędziowie:
Barbara Stukan-Pytlowany /sprawozdawca/
Małgorzata Niedobylska
Maria Piórkowska /przewodniczący/

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w składzie następującym: Przewodniczący S. NSA Maria Piórkowska Sędziowie WSA Małgorzata Niedobylska WSA Barbara Stukan-Pytlowany /spr./ Protokolant st.sek.sąd. Teresa Tochowicz po rozpoznaniu w Wydziale I Finansowym na rozprawie w dniu 15 grudnia 2009r. sprawy ze skargi G. K. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia […] lipca 2009r. nr […] w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – oddala skargę –

Uzasadnienie wyroku

I SA/Rz 847/09
UZASADNIENIE
Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia […] lipiec 2009r. Nr […] po rozpoznaniu wniosku G. K. o ponowne rozpoznanie sprawy na podstawie art. 138 §1 pkt. 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000r. Nr 98, poz. 1071 ze zm. – zwanej dalej K.p.a.) utrzymał w mocy decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Nr […] z dnia […] kwietnia 2009r. odmawiającą umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
G. K. we wniosku z dnia 2 marca 2009 r. zwróciła się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne i ww. fundusze uzasadniając to trudną sytuacją rodzinną i majątkową.
Po rozpatrzeniu wniosku decyzją z dnia […] kwietnia 2009r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (zwany dalej Zakładem) odmówił umorzenia zaległych składek.
W uzasadnieniu decyzji Zakład zaznaczył, że w przypadku G. K. nie zachodziły ustawowo określone przesłanki nieściągalności. Ponadto zobowiązana nie przedłożyła żadnych dokumentów świadczących o trudnej sytuacji majątkowej czy zdrowotnej. Fakt osiągania przez zobowiązaną przychodów przeczy zdaniem organu zasadności wniosku.
G. K. pismem z dnia 18.05.2009r. zwróciła się do Prezesa ZUS o ponowne rozpatrzenie sprawy.
Wniosek uzasadniła wyjątkowo trudną sytuacją materialną i finansową. Podniosła, że ma na utrzymaniu sześć osób. 17-letniego syna uczęszczającego do szkoły średniej, dorosłą córkę i jej męża, którzy studiują oraz ich paromiesięczne dziecko. Stwierdziła, że związku z tym ma duże wydatki i dlatego wraz z mężem są zadłużeni. Wnioskodawczyni spłaca dwie pożyczki w zakładzie pracy. Mąż jej prowadzi działalność gospodarczą, z której osiąga niewielki dochód, a z dniem 1.06.2009r. zlikwiduje działalność gospodarczą. Wnioskodawczyni zarzuciła organom nieinformowanie jej o zaległościach w płatności składek przez dwa lata co przełożyło się na wysokość zadłużenia.
Po rozpoznaniu wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (zwany dalej Prezesem ZUS ) decyzją z dnia […] lipca 2009r. utrzymał w mocy decyzje Zakładu z dnia […] kwietnia 2009r.
W uzasadnieniu decyzji stwierdził, że z materiału zgromadzonego w czasie postępowania wyjaśniającego wynika, iż G. K. figurowała jako osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą od 08.01.2004 do 15.04.2007r. pod nazwą "G.". Obecnie zobowiązana jest zatrudniona na czas nieokreślony w Urzędzie […] jako sprzątaczka. Jej średnie wynagrodzenie netto z trzech miesięcy wynosi 1 461,04zł. Natomiast podstawa wymiaru składki za miesiąc 06/2009 wyniosła 2 773,50zł. natomiast za 05/2009 była to kwota 2 002,00zł. Zobowiązana nie korzystała z pomocy finansowej Miejskiego Ośrodek Pomocy Społecznej. Od 1996r. zobowiązana nie figuruje również w ewidencji osób Powiatowego Urzędu Pracy. Natomiast mąż zobowiązanej jest osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą pod nazwą C. od dnia 04-07-2007r. Z pisma Naczelnika Urzędu Skarbowego wynika, że G. K. w składanych zeznaniach rocznych w latach 2004-2007 wykazywała przychód ze stosunku pracy i przychód z działalności gospodarczej. Zobowiązana jako podatnik nie posiada zaległości w podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie figuruje w zasobie ewidencji gruntów i budynków miasta […] jako właściciel, użytkownik wieczysty nieruchomości.
Organ podkreślił, że z informacji przekazanej z Referatu Egzekucji wynika, że Oddział ZUS nie prowadził egzekucji za pośrednictwem Naczelnika Urzędu Skarbowego, a zatem trudno jest orzec o nieściągalności zobowiązanej na podstawie art. 28 ust.2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998r. ( Dz. U. z 2007r. Nr 11, poz. 74 z zm. zwanej dalej ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych.)
Prezes ZUS uznał też, że na podstawie zgromadzonego materiału brak jest podstaw do umorzenia należności w oparciu o art. 28 ust. 3a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz przepisy szczególne zawarte w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki , Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31.07.2003r. w sprawie szczególnych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne (Dz.U. z 2003r. Nr 141, poz. 1365). Zaznaczył, że zobowiązana ani jej rodzina nie korzysta z pomocy opieki społecznej. Również do postępowania nie została przedłożona dokumentacja lekarska, świadcząca o konieczności sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny, uniemożliwiająca zobowiązanej zarobkowanie. Zatem należy przypuszczać, że zobowiązana nie znajduje się w tak trudnej sytuacji jaką przedstawia w kierowanych wnioskach o umorzenie, a tym samym jest w stanie regulować swoje zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek. Wprawdzie jednorazowe opłacenie składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb jednak spłata ich w ramach układu ratalnego w znaczny sposób je zminimalizuje.
Zarzut nieinformowania przez Zakład o powstałych zaległościach jest bezpodstawny, ponieważ w dniu 04 września 2006r. Zakład O/[…] wydał decyzję znak […] wymierzającą składki za okres 01 lutego 2004 do 31 lipca 2006r. Ubezpieczona złożyła dokumenty zgodnie z decyzjami w październiku 2006r. W marcu 2007r. sporządzono z urzędu DRA za brakujące miesiące tj. maj 2004; kwiecień 2006; maj 2006r. Powyższą sprawę wszczęto w związku z weryfikacją bazowej stopy wypadkowej ustalonej przez płatnika G. K.
Ponadto organ podkreślił, że decyzje w sprawie o umarzanie należności z tytułu składek oparte na podstawie art. 28 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych mają charakter uznaniowy. Oznacza to, że organ przy zachowaniu reguł przepisów postępowania administracyjnego ma prawo odmówić umorzenia pomimo, że prowadzone w sprawie postępowanie dowodowe wykazało wystąpienie przesłanek uzasadniających umorzenie zadłużenia Tym samym na organie przy podejmowaniu decyzji o umorzenie należności nie spoczywa obowiązek wskazywania źródeł z którego mogą być zaspokajane należności. Nawet przy ich braku organ nie ma obowiązku umorzenia należności.
W powyższej sprawie, Prezes ZUS uznał obecnie trudną sytuację materialną zobowiązanej jednak ze względu na ważny interes społeczny (zapewnienie stabilności Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) odmówił umorzenia należności. Również odmawiając umorzenia należności Prezes miał na względzie ważny interes strony, gdyż umorzenie zobowiązanej należności z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne ma bezpośredni wpływ na prawo i wysokości przysługującego świadczenia emerytalno-rentowego. Jednocześnie podkreślił, że przepisy przywołanych aktów prawnych określają jedynie warunki, w których zaległości mogą być umarzane. Nie oznacza to, że spełnienie jednego z tych warunków skutkuje umorzeniem należności.
Mając na uwadze powyższe, a w szczególności możliwość prowadzenia egzekucji z zajęcia wynagrodzenia za pracę oraz brak stwierdzenia całkowitej nieściągalności, Prezes ZUS odmówił umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne oraz FP i FGŚP za okresy wykazane w decyzji.
G. K. na powyższą decyzję złożyła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie, w której wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji i umorzenie zaległych składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
W uzasadnieniu zarzuciła, że do zadłużenia wobec ZUS doszło na skutek nieinformowania jej o obowiązku uiszczania składek z tytułu prowadzonej przez nią działalności gospodarczej. O obowiązku tym dowiedziała się po dwóch latach co spowodowało że kwota zadłużenia znacznie wzrosła. Zdaniem skarżącej do sytuacji takiej doszło na skutek naruszenia prawa i lekceważenia petentów przez ZUS. Dalej podniosła, że we wniosku o umorzenie składek przedstawiła swoją sytuację rodzinną i materialną z której wynika, że nie posiada wraz z mężem żadnego majątku, że znajduje się w trudnej sytuacji finansowej i nie jest w stanie zapłacić wysokiej kwoty zaległości. Podniosła, że na utrzymaniu ma sześcioosobową rodzinę, że jest wraz z mężem bardzo zadłużona, że po zapłaceniu czynszu, światła, gazu na utrzymanie rodziny pozostaje jej z wynagrodzenia tylko kwota 400-600zł.
Prezes ZUS w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie i podtrzymał stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 1 § 2 ustawy z 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. nr 153, poz. 1269) oraz art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.), dalej – p.p.s.a., Wojewódzki Sąd Administracyjny rozpoznając skargę sprawuje kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem i to na dzień wydania decyzji. Powyższe regulacje określają podstawową funkcję sądownictwa i toczącego się przed nim postępowania. Jest nią sprawowanie wymiaru sprawiedliwości poprzez działalność kontrolną nad wykonywaniem administracji publicznej. W tym zakresie mieści się ocena, czy zaskarżona decyzja odpowiada prawu i czy postępowanie prowadzące do jej wydania nie jest obciążone wadami uzasadniającymi uchylenie rozstrzygnięcia.
Badając niniejszą sprawę w ramach powyższych przepisów i w oparciu o akta sprawy, zgodnie z art. 133 § 1 p.p.s.a., Sąd nie dopatrzył się takich naruszeń prawa, które skutkowałyby koniecznością wyeliminowania z obrotu prawnego zaskarżonej decyzji, jak i poprzedzającej ją decyzji Zakładu.
W pierwszej kolejności Sąd wskazuje, że zgodnie z treścią przepisu art. 28 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych należności z tytułu składek mogą być umarzane tylko w przypadku ich całkowitej nieściągalności.
Zgodnie z art. 28 powołanej ustawy Zakład tylko w przypadku całkowitej nieściągalności, która zachodzi w sytuacjach wyliczonych w ust. 3 tegoż artykułu może umorzyć w całości lub w części należności z tytułu składek. Powyższe wyliczenie jest wyczerpujące, tj. stanowi zamknięty katalog sytuacji, w których można uznać, iż ma miejsce całkowita nieściągalność należności z tytułu składek i dopiero wystąpienie którejkolwiek z przesłanek określonych w tym przepisie daje potencjalną możliwość umorzenia tych należności. W uchwale z dnia 6 maja 2004 r. (sygn. akt II UZP 6/04, OSNP 2004/16/285) Sąd Najwyższy wskazał między innymi, że " (…) Przepis art. 28 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (…) jest oparty na konstrukcji tzw. "uznania administracyjnego", co oznacza, że decyzja w zakresie spraw dotyczących umorzenia należności przysługuje każdorazowo organowi rentowemu, który w przypadku stwierdzenia całkowitej nieściągalności składek, zachodzącej w przypadkach wymienionych w art. 28 ust. 3 tejże ustawy, może, ale nie musi umorzyć zaległości. Norma zawarta w art. 28 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wyraźnie wskazuje na brak obowiązku umorzenia należnych składek w przypadku ich całkowitej nieściągalności, stanowiąc, że w takim wypadku mogą być one umorzone". Natomiast przy braku całkowitej nieściągalności, ustalanej według kryteriów wskazanych w art. 28 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, organ podejmujący decyzję na podstawie art. 28 ust. 2 tej ustawy pozbawiony jest w ogóle prawnej możliwości umorzenia należności z tytułu składek.
Taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie, gdzie nie zaistniał żaden z przypadków stanowiących o możliwości uznania całkowitej nieściągalności należności wobec strony skarżącej.
W ocenie Sądu prawidłowo ustalono , iż w stosunku do skarżącej nie wystąpiła przesłanka całkowitej nieściągalności. Za takim stanowiskiem przemawiało posiadanie przez skarżącą stałego źródła dochodu i okoliczność, że w rozpoznawanej sprawie nie prowadzono postępowania egzekucyjnego. W konsekwencji brak było prawnej możliwości – jak wyżej wyjaśniono – umorzenia należności w oparciu o to kryterium.
W art. 28 ust. 3a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ustawodawca przewidział możliwość umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w uzasadnionych przypadkach, pomimo braku ich całkowitej nieściągalności. Dotyczy to należności ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek. Przesłanki umorzenia należności w oparciu o ww. przepis określone zostały w § 3 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (Dz.U. z 2003r., nr 141, poz. 1365; zwany dalej rozporządzeniem). Zgodnie z powołanym wyżej §3 rozporządzenia Zakład może umorzyć należności z tytułu składek, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla niego i jego rodziny, w szczególności w przypadku:
1) gdy opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby zobowiązanego j jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych,
2) poniesienia strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodujących, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności,
3) przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, pozbawiającej zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności.
Podkreślenia jednak wymaga, iż w przypadku decyzji podejmowanych na podstawie art. 28 ust. 3a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z § 3 rozporządzenia także mamy do czynienia z tzw. "uznaniem administracyjnym". Również i tu prawo wyboru rozstrzygnięcia przysługuje organowi. Może on, ale nie musi umorzyć należności, przy czym nawet stwierdzenie istnienia w sprawie przewidzianych przepisami przesłanek nie obliguje organu do zastosowania ulgi, jaką jest umorzenie należności, oczywiście gdy inne względy ustawowe przemawiają przeciwko takiemu umorzeniu.
Oceniając sprawę w zakresie zaistnienia w/w przesłanek do umorzenia należności z tytułu składek, pomimo braku ich całkowitej nieściągalności, należy stwierdzić, że z zebranego materiału dowodowego wynika, że skarżąca posiada stałe źródło dochodu w postaci wynagrodzenia za pracę. Mąż skarżącej aktualnie pobiera zasiłek dla bezrobotnych. Córka skarżącej i zięć ukończyli już studia wyższe, mają więc możliwości podjęcia pracy i osiągania stałych dochodów.
Należy w tym miejscu podkreślić, że umorzenie zaległych składek jest zastrzeżone dla sytuacji szczególnie drastycznych gdy ze względu na wiek, stan zdrowia i inne względy społeczne jest realnie nie możliwe wywiązanie się z zobowiązań wobec ZUS (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 5 04. 2007r. syg.akt V SA/Wa 395/07, Lex nr. 334125), a w ocenie zasadności umorzenia , należy brać pod uwagę okres 10 letniego terminu przedawnienia dochodzenia należności.
W świetle powyższego w ocenie Sądu, stanowisko Prezesa ZUS, że sytuacja materialna skarżącej jest trudna, ale nie na tyle by w ramach układu ratalnego, spłata zaległych składek pozbawiła skarżącą możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb nie jest dowolne.
Sąd stanął na stanowisku , że w przedmiotowej sprawie granice uznania administracyjnego – będącego szczególną formą upoważnienia przez ustawę organów administracji publicznej do określonego zachowania, polegające na przyznaniu tym organom możliwości dokonania wyboru spośród dwóch lub więcej dopuszczalnych przez ustawę, a równowartościowanych prawnie rozwiązań – nie zostały przekroczone. Uznanie jest możliwością wyboru konsekwencji prawnej. Prezes ZUS uznał obecnie trudną sytuacje skarżącej jednak ze względu na ważny interes społeczny – zapewnienie stabilności Funduszu Ubezpieczeń Społecznych odmówił umorzenia należności. Organ miał również na względzie ważny interes strony podkreślając, że umorzenie należności z tytułu nieopłaconych składek będzie miało wpływ na prawo i wysokość przysługującego stronie świadczenie emerytalnego, co może spowodować konieczność sięgania przez stronę do środków pomocy państwa.
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 21.02.2007r. (sygn. akt II GSK 301/06, Lex) wyraził pogląd, który Sąd rozpoznający niniejszą sprawę w pełni podziela, że Prezes ZUS rozpoznając sprawę w przedmiocie umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne winien rozważyć zastosowanie w takiej sprawie – zasady uwzględnienia interesu społecznego i słusznego interesu obywateli.
Mając na względzie ten pogląd NSA, w ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę, organy orzekające podejmując decyzję w niniejszej sprawie mogły uwzględnić i wyważyć nie tylko ważny interes skarżącego lecz również interes społeczny, zapewnienie stabilności Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który przekłada się na interes ubezpieczonych, regularnie płacących składki i nie mogących ponosić konsekwencji za innych nie płacących składek.
Należy też zauważyć, że nie trafny jest zarzut skargi, że skarżąca nie była informowana przez Zakład o zaległościach, bowiem z akt sprawy wynika, że Zakład decyzją z dnia […] września 2006r.nr […] wymierzył skarżącej składki za okres od 1 lutego 2004r. do 31 lipca 2006r.
Zdaniem Sądu w toku postępowania administracyjnego zarówno organ I jak II instancji prawidłowo zgromadził i poddał wszechstronnej ocenie materiał dowodowy sprawy. Strona miała zapewnioną możliwość wypowiedzenia się odnośnie zgromadzonych dowodów. Zaskarżona decyzja zawiera uzasadnienie faktyczne oraz posiada prawidłowa podstawę prawną.
Z powyższych względów Sąd uznał, że zaskarżona decyzja jest zgodna z prawem i na podstawie art. 151 p.p.s.a. skargę oddalił.