IV SA/Gl 757/09 – Wyrok WSA w Gliwicach


Sygnatura:
6320 Zasiłki celowe i okresowe
Hasła tematyczne:
Pomoc społeczna
Skarżony organ:
Samorządowe Kolegium Odwoławcze
Data:
2009-10-26
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach
Treść wyniku:
Uchylono zaskarżoną decyzję
Sędziowie:
Beata Kalaga-Gajewska
Szczepan Prax /przewodniczący sprawozdawca/
Wiesław Morys

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym : Przewodniczący Sędzia NSA Szczepan Prax (spr.) Sędziowie Sędzia NSA Wiesław Morys Sędzia WSA Beata Kalaga-Gajewska Protokolant st.sekr.sąd. Alicja Sadowska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 grudnia 2009 r. sprawy ze skargi M.R. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia […] nr […] w przedmiocie zasiłku okresowego 1) uchyla zaskarżoną decyzję, 2) przyznaje od Skarbu Państwa adwokatowi P.R. wynagrodzenie w kwocie 512, 40 (pięćsetdwanaście) złotych tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Uzasadnienie wyroku

Prezydent Miasta Z. decyzją z dnia […] r. Nr […] przyznał M.R. zasiłek okresowy w miesiącach lipiec, sierpień, wrzesień, październik, listopad i grudzień 2007 r. w wysokości […] zł w każdym miesiącu. Orzeczenie wydano na podstawie art. 8, art. 38 ust. 1-5, art. 106 ust. 1 i art. 110 ust. 7-8 oraz art. 147 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 ze zm.) i art. 104 Kodeksu postępowania administracyjnego. W uzasadnieniu decyzji stwierdzono, że strona spełniała wymogi do otrzymania pomocy. Wskazano, że maksymalna wysokość zasiłku okresowego to kwota […] zł, a minimalna to […] zł, przy czym minimalna wysokość zasiłku okresowego osoby samotnie gospodarującej w roku 2007 wynosi 35 % różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a jej dochodem.
M. R. w odwołaniu od powyższej decyzji podniósł, że przyznane świadczenie nie jest pomocą zaspokajającą jego potrzeby, lecz stanowi formę upokorzenia go. Podniósł, że z uwagi na niepełnosprawność pobiera zasiłek stały, jednakże z uwagi na potrącenia komornicze otrzymuje jedynie 40 % jego wysokości, nie zaspokaja jego niezbędnych życiowych potrzeb.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. decyzją z dnia […] r. Nr […] wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji. Organ ustalił, że wysokość przyznanego zasiłku jest wyższa od minimalnej wysokości wynikającej z postanowień art. 147 ustawy o pomocy społecznej oraz zaznaczył, że przyznane świadczenie wpisane jest w system świadczeń przyznawanych stronie, gdyż mocą innej decyzji organ ten przyznał jej zasiłek celowy w wysokości […] zł. Odnosząc się do zasad obliczania wysokości dochodu osoby ubiegającej się o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej stwierdził, że M. R. ma potrącenia komornicze zaległych alimentów i z tego powodu nie mogą być one odliczane od jej dochodu.
M. R. w skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach zakwestionował przyjęte przez organy administracji zasady obliczania dochodu osoby ubiegającej się o świadczenie z pomocy społecznej i wskazał, że od jego dochodu winny zostać odliczone potracenia alimentów dokonywane przez komornika. Do dochodu nie powinien być doliczany dochód z dodatku mieszkaniowego, ponieważ takie postępowanie organów administracji stanowi naruszenie przepisów art. 32 ust. 2 w związku z art. 8 ust. 1 i 2 Konstytucji RP.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach wyrokiem z dnia 25 września 2008 r. (sygn. akt IV SA/Gl 1188/07) oddalił skargę M. R. uznając, że nie zasługuje na względnie. Sąd stwierdził, iż stosownie do postanowień art. 38 ust. 2 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej zasiłek okresowy ustala się w przypadku osoby samotnie gospodarującej do wysokości różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż […] zł miesięcznie, natomiast po myśli art. 38 ust. 4 tej ustawy wysokość zasiłku okresowego nie może być niższa niż […] zł. Jednocześnie art. 147 powoływanej ustawy zawiera unormowanie o charakterze intertemporalnym, zgodnie z którym w roku 2007 minimalna wysokość zasiłku okresowego wynosi w przypadku osoby samotnie gospodarującej – 35 % różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby. Z przedstawionych unormowań wynika, że wysokość zasiłku okresowego osoby samotnie gospodarującej winna mieścić się między kwotą […] zł a […] zł.
Sąd ustalił, że skarżący utrzymuje się z zasiłku stałego przyznanego w maksymalnej wysokości tj. w kwocie […] zł, co oznacza, że nie posiada on żadnych innych dochodów, w tym także dodatku mieszkaniowego. Jednocześnie z akt sprawy wynika, że skarżący ma zajęcia komornicze z przyznanego zasiłku stałego, z tytułu nieopłaconych alimentów w wysokości 60 % przyznanego zasiłku, co oznacza kwotę […] zł. Zgodnie z art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej od ustalonej wysokości dochodu odlicza się kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób. Zatem przedmiotowy przepis zakłada, że osoba zobowiązana do płacenia alimentów czyni to samodzielnie i dotyczy to wyłącznie alimentów bieżących, a nie zaległych. Kwota zajęć komorniczych z tytułu nieopłaconych alimentów nie może być odliczana od przyznanego zasiłku stałego. W konsekwencji należy stwierdzić, że organy administracji w sposób prawidłowy ustaliły wysokość dochodu skarżącego i określiły wysokość zasiłku okresowego, który może być przyznany skarżącemu. Jak wynika z akt administracyjnych maksymalna wysokość zasiłku okresowego, która może być skarżącemu przyznana to kwota […] zł, wynikająca z różnicy między kwotą kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej […] zł a wysokością dochodu w postaci zasiłku stałego wynoszącą […] zł. Organy administracji przyznały skarżącemu zasiłek okresowy w wysokości […] zł miesięcznie, a zatem w niższej wysokości niż przewiduje to ustawa, jednakże organ pierwszej instancji w uzasadnieniu przyznanego świadczenia wskazał, iż powodem ograniczenia wysokości przyznanego świadczenia są ograniczone środki finansowe, jakimi dysponuje gmina.
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku domagano się jego uchylenia wskazując na naruszenie prawa materialnego poprzez jego błędną wykładnię oraz uchybienie przepisom procesowym. Argumentowano, że nieuprawnione jest twierdzenie Sądu o niedopuszczalności odliczenia od dochodu skarżącego kwot zaległych alimentów.
Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 15 września 2009 r., sygn. akt I OSK 94/09, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Gliwicach do ponownego rozpoznania. Sąd uznał za zasadny zarzut skargi kasacyjnej dotyczący błędnej wykładni art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej. Podniesiono, że skoro dochodem jest przychód uzyskany bez względu na tytuł i źródło, pomniejszony o alimenty, to uzyskany przez skarżącego zasiłek stały – przychód – powinien zostać pomniejszony o alimenty, które z tego zasiłku są świadczone. Przepis mówi wyraźnie o alimentach świadczonych na rzecz innych osób, nie precyzując czy świadczenie to ma być dobrowolne czy nie, a także czy mają to być alimenty bieżące czy zaległe. Żadnych wyłączeń z pomniejszenia ustawodawca nie przewidział. W konsekwencji wykładnia przepisu dokonana przez Sąd I instancji, uznająca możliwość odliczenia wyłącznie alimentów świadczonych dobrowolnie i tylko bieżących była błędna. Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że w ponownym postępowaniu Wojewódzki Sąd oceni ponownie zaskarżone decyzje, materiał dowodowy zebrany w postępowaniu, w tym orzeczenie komornika o zajęciu zasiłku stałego, mając na uwadze, iż art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej mówi o pomniejszeniu o alimenty.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył, co następuje:
Stosownie do art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1296) sąd administracyjny sprawuje kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Oznacza to, że w zakresie dokonywanej kontroli Sąd zobowiązany jest zbadać, czy organy administracji w toku postępowania nie naruszyły prawa, i to przynajmniej w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy.
Natomiast zgodnie z art. 190 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270), zwanej dalej w skrócie p.p.s.a., Sąd któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny. Oznacza to, że Wojewódzki Sąd Administracyjny, któremu sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania, nie ma całkowitej swobody przy wydawaniu nowego orzeczenia. Sąd ten może odstąpić od wykładni prawa zawartej w orzeczeniu NSA jedynie wówczas, gdy stan faktyczny sprawy, ustalony w wyniku ponownego jej rozpoznania, ulegnie tak zasadniczej zmianie, że do nowo ustalonego stanu faktycznego nie będą miały zastosowania przepisy wyjaśnione przez NSA lub gdy po wydaniu orzeczenia NSA zmieni się stan prawny. Jednakże wyjątek ten nie dotyczy rozpoznawanej sprawy.
W związku z powyższym, kierując się wytycznymi zawartymi w wyroku NSA z dnia 15 września 2009 r. należało uznać, iż skarga zasługuje na uwzględnienie.
Przedmiotem zaskarżonej decyzji był zasiłek okresowy, określony w ustawie z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej ( DZ. U. Nr 64 poz. 593 ), a definicje legalne zawarte w tym akcie prawnym powinny służyć przy ustalaniu wszystkich aspektów sprawy związanych z prawem do tego świadczenia.
W konsekwencji organ winien był ustalić wysokość dochodu skarżącego, biorąc pod uwagę zapis znajdujący się w art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej. Przepis ten zawiera bowiem definicję pojęcia "dochód" ustanowionego dla potrzeb tego aktu prawnego. Zgodnie z tym przepisem za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o:
1) miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych;
2) składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach;
3) kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.
Z informacji otrzymanej od Komornika Sądowego Rewiru I przy Sądzie Rejonowym w Z. odnoszącej się do sprawy […] wynika, iż egzekucji komorniczej podlegają raty bieżące alimentów i zaległości alimentacyjne. W konsekwencji, jak wynika z przytoczonej regulacji prawnej i jej wykładni dokonanej przez NSA, w przypadku istnienia po stronie skarżącego zobowiązań alimentacyjnych, wysokość tych świadczeń (również zaległych) powinna zostać odliczona od ustalonego przez organ dochodu.
Zachodzi więc konieczność powtórnego rozpoznania sprawy przy właściwym wykonaniu obowiązków nałożonych na organ administracji z mocy przepisów prawa, ze szczególnym uwzględnieniem art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej oraz art. 7 i art. 77 § 1 k.p.a. Organ przede wszystkim winien mieć na uwadze, iż art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej mówi o pomniejszeniu dochodu o alimenty, w tym również o alimenty zaległe.
Z powyższych względów, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a. oraz art. 250 p.p.s.a. Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.