Sygnatura:
6320 Zasiłki celowe i okresowe
Hasła tematyczne:
Pomoc społeczna
Sygn. powiązane: II SA/Kr 861/07
Skarżony organ:
Samorządowe Kolegium Odwoławcze
Data:
2009-05-11
Sąd:
Naczelny Sąd Administracyjny
Treść wyniku:
Oddalono skargę kasacyjną
Sędziowie:
Anna Lech
Jerzy Bujko /przewodniczący sprawozdawca/
Maria Werpachowska

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Jerzy Bujko (spr.) Sędziowie NSA Anna Lech del.WSA Maria Werpachowska Protokolant Edyta Pawlak po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2009 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej J.Ł. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 30 stycznia 2008 r. sygn. akt II SA/Kr 861/07 w sprawie ze skargi J.Ł. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Nowym Sączu z dnia […] czerwca 2007 r. nr […] w przedmiocie zasiłku okresowego oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie wyroku

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie wyrokiem z dnia 30 stycznia 2008 r., sygn. akt II SA/Kr 861/07 po rozpoznaniu skargi J.Ł. na decyzję Samorządowego Kolegium odwoławczego w Nowym Sączu z dnia […] czerwca 2007 r., nr […] w przedmiocie zasiłku okresowego, skargę oddalił.
W uzasadnieniu orzeczenia Sąd wskazał, że w dniu 16 lutego 2007 r. J.Ł. złożył w Ośrodku Pomocy Społecznej w Starym Sączu wniosek o udzielenie mu pomocy finansowej do czasu podjęcia pracy i uzyskania pierwszych dochodów.
Decyzją z dnia […] marca 2007 r., nr […], Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej w Starym Sączu, działając na podstawie upoważnienia wydanego przez Burmistrza Miasta i Gminy Stary Sącz, odmówił J.Ł. przyznania zasiłku okresowego z powodu braku współpracy z pracownikiem socjalnym w wychodzeniu z trudnej sytuacji życiowej. Jako podstawę prawną decyzji wskazano art. 3, art. 4, art. 8, art. 11 oraz art. 38 i art. 106 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. Nr 64, poz. 593 ze zm.), art. 104 K.p.a. oraz Zarządzenie Nr 116/04 Burmistrza Miasta i Gminy Stary Sącz z dnia 26 maja 2004 r. W uzasadnieniu decyzji organ I instancji stwierdził, że J.Ł. nadal nie wykazuje chęci współpracy z pracownikiem socjalnym w wychodzeniu z trudnej sytuacji życiowej. W szczególności J.Ł. wykazał "pełne agresji zachowanie podczas wizyty w środowisku pracownika socjalnego", co uniemożliwiło przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, skompletowanie dokumentów niezbędnych do ustalenia sytuacji dochodowej i rodzinnej oraz opracowanie konstruktywnego planu pomocy, a tym samym wyjścia z trudnej sytuacji życiowej. Zaznaczono także brak zainteresowania J.Ł. w znalezieniu wyjścia z tej trudnej sytuacji i przyjęcie przez niego biernej postawy. Z uwagi na brak współdziałania osoby z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej – na podstawie art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej – organ ten nie przyznał J.Ł. zasiłku okresowego (k. 11 akt adm.).
Od powyższej decyzji J.Ł. wniósł odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Nowym Sączu, w którym wyraził niezadowolenie z rozstrzygnięcia, a zwłaszcza niezadowolenie z powodu podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia. Do odwołania dołączył załącznik z naniesionym uwagami na otrzymanym wezwaniu z dnia 16 marca 2007 r.
Po rozpatrzeniu powyższego odwołania Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Nowym Sączu – działając na podstawie art. 138 § 1 K.p.a. w zw. z art. 6 pkt 14, art. 38 ust. 1, art. 107 ust. 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593 ze zm.), a także § 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz.U. Nr 135, poz. 950) oraz art. 2 oraz art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 12 października 1994 r. o samorządowych kolegiach odwoławczych (Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 856 ze zm.) – decyzją z dnia […] czerwca 2007 r. nr […] utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji.
W uzasadnieniu decyzji organ II instancji stwierdził, że zgodnie z art. 107 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej – w sprawie konieczne było przeprowadzenie postępowania dowodowego w celu ustalenia sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osób starających się o świadczenia z pomocy społecznej i to postępowanie dowodowe polega miedzy innymi na przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego. Na podstawie wywiadu środowiskowego pracownik socjalny dokonuje analizy i oceny sytuacji danej osoby lub rodziny i formułuje wnioski z niej wynikające stanowiące podstawę planowania pomocy. W związku z tym, że J.Ł. złożył w dniu 16 lutego wniosek o udzielenie mu pomocy finansowej do czasu podjęcia pracy i uzyskania pierwszych dochodów – organ I instancji zobowiązany był na mocy § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 19 kwietnia 2005 r. w sprawie rodzinnego wywiadu środowiskowego – do przeprowadzenia w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania osoby lub rodziny. Zawarta na str. 3 aktualizacji wywiadu ocena sytuacji w rodzinie J.Ł. świadczy o tym, że podczas przeprowadzania wywiadu środowiskowego w marcu 2007 r. J.Ł. nie podjął współpracy i swoim zachowaniem uniemożliwił dokonanie ustaleń przewidzianych w kwestionariuszu wywiadu. Ponadto, co organ odwoławczy zaznaczył, J.Ł., pomimo pisemnego wezwania z dnia […] marca 2007 r. (znak: […]), nie przedłożył żądanych przez organ dokumentów: zaświadczenia z Powiatowego Urzędu Pracy potwierdzającego status osoby bezrobotnej, odcinka renty matki i oświadczenia odnośnie składu prowadzonego wspólnie gospodarstwa domowego. Sytuacja ta spowodowała, że brak jest możliwości ustalenia, czy w rodzinie wnioskującego zachodzą ustawowe przesłanki warunkujące prawo do świadczeń pieniężnych. Ujawniona postawa J.Ł. – zdaniem organu II instancji – wskazuje, że w sprawie zaszły przesłanki z art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, tj. "brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej", co powoduje uznanie decyzji organu I instancji za prawidłową.
W skardze z dnia 6 lipca 2007 r. J.Ł. podniósł, że decyzja organu II instancji jest niezgodna z prawem, narusza prawo materialne poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie przepisów postępowania, co miało istotny wpływ na wynik sprawy. Organom obu instancji skarżący zarzucił fałszowanie dokumentów dotyczących jego sytuacji osobistej, rodzinnej i majątkowej. Ponadto, zdaniem skarżącego, od 1997 r. organy administracyjne nękają i wywierają nieuzasadnioną presję na niego i jego rodzinę.
W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Nowym Sączu wniosło o oddalenie skargi i podtrzymało swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie. Odnosząc się do zarzutów podniesionych w skardze Kolegium stwierdziło, że twierdzenia skarżącego jakoby jego sytuacja życiowa została udokumentowana nie znajduje uzasadnienia w aktach sprawy, albowiem J.Ł. swoim zachowaniem uniemożliwił przeprowadzenie podstawowego dowodu, jakim jest wywiad środowiskowy, a tym samym nie można było ustalić jego sytuacji rodzinnej i dochodowej.
W powołanym na wstępie wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie skargę oddalił.
Sąd pierwszej instancji wskazał, że przeprowadzenie wywiadu środowiskowego jest koniecznym i podstawowym dowodem w każdej sprawie mającej na celu przyznanie świadczeń z pomocy społecznej.
Sąd ten wskazał, że odmowa przyznania skarżącemu pomocy ze środków pomocy społecznej została wyczerpująco uzasadniona przez organy orzekające w niniejszej sprawie. Podstawą odmowy przyznania zasiłku okresowego było to, iż skarżący nie tylko nie podejmuje żadnych działań mających na celu poprawę sytuacji materialno-bytowej swojej rodziny i wykazuje wyłącznie postawę roszczeniową, ale przede wszystkim w żaden sposób nie współpracuje z pracownikami Ośrodka Pomocy Społecznej, a nawet uniemożliwia im jakiekolwiek działanie dla wyjaśnienia sprawy łącznie z uniemożliwieniem przeprowadzenia podstawowego w sprawie dowodu jakim jest przeprowadzenie wywiadu środowiskowego.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie podkreślił, że zachowanie skarżącego uniemożliwiło pracownikowi socjalnemu uzyskanie stosownych wyjaśnień i opracowanie planu pomocy wyjścia z trudnej sytuacji. Tymczasem osoby, które wnoszą o przyznanie im pieniędzy publicznych w postaci świadczeń z pomocy społecznej na zaspokojenie własnych potrzeb, mają obowiązek współdziałania z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej pod rygorem odmowy przyznania świadczenia. Z uwagi na fakt, że skarżący odmówił współdziałania z pracownikiem socjalnym, Sąd pierwszej instancji uznał, że spełnione zostały przesłanki z art. 11 ust. 2 omawianej ustawy o pomocy społecznej uprawniające organy pomocy społecznej do odmowy przyznania skarżącemu świadczenia pieniężnego w postaci zasiłku okresowego.
Od powyższego wyroku skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego wniósł J.Ł., zaskarżając tenże wyrok w całości, zarzucając:
1) naruszenie prawa materialnego, a to przepisu art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej poprzez jego błędne zastosowanie i w konsekwencji odmowę przyznania zasiłku okresowego;
2) naruszenie przepisów postępowania, które to uchybienia miały wpływ na wynik sprawy, a to:
art. 106 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej poprzez brak ustalenia sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej skarżącego,
art. 106 ust. 4 i art. 107 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej poprzez brak zastosowania innych dowodów poza wywiadem środowiskowym.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wskazano, że w sytuacji gdy skarżący odmówił współdziałania z pracownikiem socjalnym w celu przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, organy powinny sięgnąć do innych środków dowodowych jak chociażby przesłuchania w charakterze świadków osób mieszkających pod tym samym adresem co skarżący.
Autor skargi kasacyjnej podniósł również, że art. 106 ust. 4, a także art. 107 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, pozwalają na przeprowadzenie innych dowodów, poza wywiadem środowiskowym w sytuacji, gdy pracownik socjalny przeprowadzający wywiad, nie jest w stanie jednoznacznie ustalić okoliczności dotyczących sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osób i rodzin, koniecznych do podjęcia w ramach uznania administracyjnego, trafnych decyzji w zakresie świadczenia pomocowego.
W konkluzji skargi kasacyjnej, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, a także o zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącemu z urzędu.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw. Z przepisu art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2008 r. Nr 115, poz. 728 ze zm.) wynika, że brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej może stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia z pomocy społecznej. Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej mają bowiem prawny obowiązek (art. 4 wymienionej ustawy) współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej. Przepis art. 106 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej stanowiąc, iż "decyzję administracyjną o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia … wydaje się po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego", nakłada na organy obowiązek przeprowadzenia takiego wywiadu. Celem jego jest bowiem ustalenie sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osób i rodzin żądających pomocy (art. 107 ust. 1 ustawy).
Skarżący nie kwestionuje tego, że swoim zachowaniem uniemożliwił pracownikom pomocy społecznej wyjaśnienie jego sytuacji i sporządzenie wymaganego wywiadu środowiskowego. Powołując się przy tym na wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 29 stycznia 2008 r., sygn. akt II SA/Lu 757/07 i II SA/Lu 758/07 i wyrażone w ich uzasadnieniu stanowisko twierdził, że wobec braku wywiadu środowiskowego przesłanki do przyznania mu żądanej formy pomocy społecznej organ winien był ustalić innymi, dostępnymi środkami dowodowymi, jak zeznania świadków lub wywiady przeprowadzone z członkami rodziny czy z osobami z otoczenia osoby ubiegającej się o przyznanie pomocy. Należy jednak zauważyć, że wymienione wyroki zostały wydane w sytuacji, gdy z obiektywnych przyczyn przeprowadzenie wywiadu środowiskowego nie było możliwe. Inna jest natomiast sytuacja, gdy skarżący bez uzasadnionych powodów uniemożliwił przeprowadzenie koniecznego dowodu, jakim jest wywiad środowiskowy. W takiej sytuacji były podstawy do przyjęcia, iż żądający pomocy nie współdziała z organem w celu przezwyciężenia swojej trudnej sytuacji życiowej. To zaś może stanowić wystarczający powód do odmowy przyznania mu żądanej pomocy społecznej. Skarga kasacyjna nie wykazała żadnego naruszenia wymienionych w jej podstawie przepisów – ani przez ich wadliwą wykładnię, ani przez niewłaściwe zastosowanie. Dlatego podlega ona oddaleniu na podstawie art. 184 p.p.s.a.