Sygnatura:
6117 Ulgi płatnicze (umorzenie, odroczenie, rozłożenie na raty itp.)
Hasła tematyczne:
Odrzucenie skargi
Koszty sądowe
Sygn. powiązane: I SA/Łd 875/06
Skarżony organ:
Dyrektor Izby Skarbowej
Data:
2009-04-16
Sąd:
Naczelny Sąd Administracyjny
Treść wyniku:
Oddalono skargę kasacyjną
Sędziowie:
Bogusław Dauter /przewodniczący sprawozdawca/

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA : Bogusław Dauter po rozpoznaniu w dniu 19 lutego 2010 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej D. A. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 15 lipca 2008 r. sygn. akt I SA/Łd 875/06 w sprawie ze skargi D. A. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Ł. z dnia 27 lutego 2006 r. nr […] w przedmiocie uchybienia terminu do wniesienia odwołania od decyzji dotyczącej umorzenia postępowania w sprawie odroczenia zapłaty zaległości w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2003 rok postanawia: oddalić skargę kasacyjną

Uzasadnienie wyroku

1. Postanowieniem z 15 lipca 2008 r., I SA/Łd 875/06, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi odrzucił skargę D. A. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Ł. z 27 lutego 2006 r., nr […], w przedmiocie uchybienia terminu do wniesienia odwołania od decyzji dotyczącej umorzenia postępowania w sprawie odroczenia zapłaty zaległości w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2003 r.
2. Rozstrzygnięcie to zapadło w następującym, przyjętym przez sąd pierwszej instancji stanie faktycznym: w dniu 18 kwietnia 2006 r. D. A. wniosła skargę na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Ł. z 27 lutego 2006 r.
Zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału I Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 22 maja 2006 r. skarżąca została wezwana do uiszczenia wpisu sądowego od skargi, w wysokości 100 zł, w terminie 7 dni, pod rygorem odrzucenia skargi. W dniu 20 czerwca 2006 r. skarżąca złożyła wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.
Postanowieniem referendarza sądowego z 4 lipca 2006 r. odmówiono skarżącej przyznania pomocy. Na skutek wniesionego sprzeciwu wojewódzki sąd administracyjny, po ponownym rozpoznaniu wniosku, postanowieniem z 18 września 2007 r. odmówił skarżącej przyznania prawa pomocy. Na powyższe postanowienie skarżąca wniosła zażalenie, które Naczelny Sąd Administracyjny oddalił postanowieniem z 11 stycznia 2008 r., II FZ 621/07.
Zarządzeniem przewodniczącego wydziału z 18 lutego 2008 r. strona skarżąca została ponownie wezwana do uiszczenia wpisu sądowego od skargi w wysokości 100 zł, w terminie 7 dni, pod rygorem odrzucenia skargi. Odpis zarządzenia w powyższym przedmiocie został doręczony skarżącej w dniu 11 marca 2008 r.
Skarżąca nie uiściła wpisu, natomiast w dniu 20 lutego 2008 r. wniosła pismo zawierające prośbę o przedłużenie terminu do złożenia ponownego wniosku o przyznanie prawa pomocy w związku z koniecznością uiszczenia wpisu sądowego, motywując swój wniosek długotrwałą chorobą uniemożliwiającą działanie oraz spiętrzeniem terminów procesowych. W dniu 8 marca 2008 r. skarżąca złożyła ponownie wniosek o przyznanie prawa pomocy poprzez zwolnienie od kosztów sądowych a 17 marca 2008 r. złożyła dokumenty mające uzasadnić wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych wraz z wnioskiem o zawieszenie postępowania sądowego z uwagi na zły stan jej zdrowia.
3. Uzasadniając podjęte rozstrzygnięcie sąd pierwszej instancji powołując się na treść art. 220 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., dalej: p.p.s.a.), wskazał, że złożony w dniu 8 marca 2008 r. wniosek o przyznanie prawa pomocy przez zwolnienie od kosztów sądowych jest drugim wnioskiem skarżącej wniesionym w rozpoznawanej sprawie. Wniosek ów, jak stwierdziła to sama skarżąca, został złożony w następstwie doręczenia postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11 stycznia 2008 r., II FZ 621/07, oddalającego zażalenie na postanowienie sądu w przedmiocie odmowy przyznania skarżącej prawa pomocy. Powyższe postanowienie jest prawomocne, co obliguje skarżącą do uiszczenia wpisu sądowego od skargi. Ponowne złożenie wniosku o przyznanie prawa pomocy nie uchyla skutków prawomocności wydanego uprzednio rozstrzygnięcia w przedmiocie prawa pomocy i pozostaje bez wpływu na bieg terminu do uiszczenia wpisu i przewidziane w art. 220 § 3 p.p.s.a. konsekwencje jego nieuiszczenia. Z tego powodu sąd nie mógł też rozpoznać wniosku o zawieszenie postępowania sądowego.
4. W skardze kasacyjnej na powyższe postanowienie podatniczka zaskarżyła je w całości zarzucając naruszenie przepisów postępowania, które mogą mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 58 § 1 pkt. 3 p.p.s.a. poprzez odrzucenie skargi po upływie terminu wyznaczonego do uzupełnienia jej braków w sytuacji nie rozpoznania ponownego wniosku skarżącej o zwolnienie z kosztów sądowych pomimo, iż w ponownym wniosku skarżąca wskazała nowe okoliczności, które wpłynęły na jej bardzo złą sytuację finansową w stosunku do sytuacji opisanej w pierwotnym wniosku, co stanowi rażące naruszenie art. 243, art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a., a w konsekwencji również konstytucyjne gwarantowanego prawa skarżącej do sądu – art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Ponadto zarzuciła naruszenie art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka tj. prawo do procesu poprzez nie rozpoznanie ponownego wniosku skarżącej wniesionego po upływie prawie dwóch lat od daty pierwszego wniosku i opartego na nowych okolicznościach zmieniających zarówno sytuację materialną jak i finansową wobec faktu, iż prawo pomocy jest elementem prawa do rzetelnego procesu sądowego.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
5. Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie.
Na wstępie przypomnieć należy, że z przymiotu prawomocności postanowienia odmawiającego stronie zwolnienia z kosztów sądowych wynika obowiązek strony do zapłaty wymaganego wpisu oraz obowiązek sądu do ponownego wezwania do jego uiszczenia (por. postanowienie NSA z 4 marca 2005r., sygn. akt II FZ 58/05 ONSAiWSA 2005, nr 6, poz. 118). Wezwanie w trybie art. 220 § 1 p.p.s.a. doręcza się stronie, która w terminie siedmiu dni obowiązana jest uiścić stosowną opłatę. W myśl art. 220 § 3 p.p.s.a. konsekwencją nieuiszczenia wymaganego wpisu sądowego od skargi, skargi kasacyjnej, zażalenia i skargi o wznowienie postępowania jest ich odrzucenie. Podkreślenia wymaga w tym miejscu, że ponowne złożenie wniosku o przyznanie prawa pomocy, nawet dokonane w terminie zakreślonym w wezwaniu, nie może uchylić skutków prawomocności wydanego uprzednio rozstrzygnięcia i pozostaje bez wpływu na bieg terminu przewidzianego w ustawie. Bez znaczenia w tym przypadku pozostaje kwestia zmiany okoliczności wskazanych w tym piśmie, które mogą uzasadnić zmianę lub uchylenie wcześniejszego postanowienia w tym przedmiocie. Należy zatem w konsekwencji uznać, że ponowne złożenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, nawet dokonane w terminie określonym w ponownym wezwaniu do uiszczenia wpisu wystosowanym przez sąd do strony po wydaniu prawomocnego postanowienia odmawiającego zwolnienia od kosztów, nie uchyla skutków tego prawomocnego rozstrzygnięcia w stosunku do toczącego się postępowania. Ponowny wniosek o przyznanie prawa pomocy, bez względu na zmianę jego treści oraz zakresu żądania w stosunku do wniosku pierwotnego, nie wpływa również na bieg terminu do uiszczenia wpisu wskazanego przez sąd w wezwaniu do dokonania tej czynności oraz nie chroni strony przed skutkami niezastosowania się do treści wezwania we wskazanym przez sąd terminie.
Jedynie wydanie i uprawomocnienie się postanowienia w przedmiocie prawa pomocy o odmiennej treści powoduje utratę mocy pierwszego postanowienia, nie niweczy jednakże skutków niezastosowania się strony do wynikającego z tegoż postanowienia obowiązku do uiszczenia kosztów sądowych, w terminie zakreślonym nowym wezwaniem (por. postanowienie SN z 9 grudnia 2002r., sygn. akt III RN 144/02, Wokanda 2003, nr 11, str. 29). Odmienne działanie sądu mogłoby doprowadzić do uniemożliwienia prowadzenia postępowania wskutek rozpoznawania kolejnych wniosków strony o przyznanie prawa pomocy, co niewątpliwie da się zauważyć również w rozpoznawanej sprawie, skutkując nieuzasadnionym wydłużeniem postępowania. W rozważaniach związanych z kwestią ponownego wniosku o zwolnienie od kosztów złożonego w terminie do uiszczenia wpisu, nie można pominąć także zasady wyrażonej w art. 220 § 1 p.p.s.a. stosownie do której, sąd nie podejmuje żadnej czynności w stosunku do pisma skierowanego do sądu, od którego strona nie uiściła należnej opłaty. Jeżeli zatem sąd po rozpoznaniu wniosku o przyznanie prawa pomocy postanowi prawomocnym orzeczeniem odmówić stronie zwolnienia z obowiązku ponoszenia kosztów oraz ponownie wezwie do uiszczenia należnej opłaty, wystąpienie z kolejnym wnioskiem w tym przedmiocie, bez znaczenia na zmianę okoliczności zawartych w tym piśmie, nie powinno zwolnić strony od skutków niezastosowania się do tego wezwania sądu (por. postanowienie NSA z 18 września 2007 r., II FZ 330/07, niepubl.).
Mając powyższe na uwadze w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego na aprobatę zasługuje stanowisko sądu, który wobec bezskutecznego upływu zakreślonego w ponownym wezwaniu terminu do uiszczenia wpisu sądowego odrzucił skargę na podstawie art. 220 § 1 i § 3 p.p.s.a. Wbrew wywodom strony skarżącej sąd był uprawiony do odrzucenia jej skargi bez ponownego rozpoznania jej wniosku o przyznanie prawa pomocy. Słusznie w ocenie Sądu przyjęto, że ponowne złożenie wniosku o przyznanie prawa pomocy nie uchyla skutków prawomocności wydanego uprzednio rozstrzygnięcia w przedmiocie prawa pomocy i pozostaje bez wpływu na bieg terminu do uiszczenia wpisu i przewidziane w art. 220 § 3 p.p.s.a. konsekwencje jego nieuiszczenia.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 243 oraz art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny zauważa, że wydając zaskarżone postanowienie sąd pierwszej instancji zasadnie powołał się na kwestię prawomocności wydanego uprzednio rozstrzygnięcia w przedmiocie prawa pomocy. Co prawda sąd pierwszej instancji powinien był w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia odnieść się do kwestii związanej ze zmianą okoliczności sprawy podnoszoną przez skarżącą we wniosku o przyznanie prawa pomocy z 8 marca 2008 r. w związku z treścią art. 165 p.p.s.a., jednakże w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego w tej sytuacji zastosowanie znajdzie reguła z art. 184 p.p.s.a in fine. Dopuszczalne jest bowiem oddalenie skargi kasacyjnej przez Sąd w sytuacji, gdy orzeczenie sądu pierwszej instancji jest trafne, a tylko uzasadnienie błędne (por. wyrok NSA z 5 lutego 2008 r., I OSK 581/07, LEX nr 357784). Za błędną bowiem należy uznać w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego tą część uzasadnienia orzeczenia, pomijającą kwestię związaną z brakiem odniesienia się do wniosku strony o przyznanie prawa pomocy. Należy przy tym zarzucie mieć na uwadze także fakt, że złożony przez stronę wniosek o przyznanie prawa pomocy z 8 marca 2008 r. został przez sąd pierwszej instancji oceniony wraz z wnioskiem strony z 3 października 2008 r. Wydanym 8 października 2008 r. postanowieniem sąd pierwszej instancji odmówił stronie przyznania prawa pomocy w postaci zwolnienia od kosztów sądowych. W postanowieniu tym sąd pierwszej instancji między innymi uznał, że sytuacja majątkowa skarżącej nie uległa zmianie w sposób uzasadniający zmianę stanowiska zajętego w postanowieniu z 18 września 2007 r.
Co do zarzutu naruszenia art. 58 § 1 pkt. 3 p.p.s.a. w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego jest on błędny, z tego powodu, iż podstawą odrzucenia przez sąd pierwszej instancji skargi podatniczki był art. 220 § 3 p.p.s.a., który może stanowić samodzielną podstawę rozstrzygnięcia. Dlatego jeżeli autor skargi kasacyjnej chciał skutecznie zakwestionować podstawę rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji winien był zarzucić właśnie naruszenia art. 220 § 3 p.p.s.a. a nie art. 58 § 1 pkt. 3 p.p.s.a.
Za nieznajdujący uzasadnienia w niniejszej sprawie należy także uznać postawiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia art. 45 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Powoływanie bowiem argumentu o pozbawieniu prawa do sądu tylko wskutek tego, że sąd nie rozpoznał ponownego wniosku skarżącej, nie może być skuteczne. Droga do rozstrzygnięcia sprawy skarżącej przez sąd (art. 45 ust. 1 Konstytucji) była otwarta, a konieczność poniesienia w związku z tym pewnych kosztów wynikała z treści prawa ustanowionego we właściwym trybie i była realizacją zasady państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) oraz zasady równego traktowania obywateli przez władze publiczne (art. 32 Konstytucji), a nie odstępstwem od tych zasad (por. postanowienie NSA z 16 lipca 2009 r., II FZ 236/09, http://orzeczenia.nsa.gov.pl). Skoro w niniejszej sprawie prawomocne było postanowienie sądu w zakresie wpisu od skargi to obowiązkiem strony było uiszczenie tego wpisu, czego jednak nie uczyniła. Poza tym, jak wcześniej już wskazano, wniosek skarżącej z 8 marca 2008 r. został razem z wnioskiem z 3 października 2008 r. negatywnie przez sad oceniony w postanowieniu z 8 października 2008 r.
Z przytoczonych wyżej względów Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 w zw. z 182 § 1 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji.