Sygnatura:
6117 Ulgi płatnicze (umorzenie, odroczenie, rozłożenie na raty itp.)
Hasła tematyczne:
Prawo pomocy
Skarżony organ:
Dyrektor Izby Skarbowej
Data:
2009-08-17
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu
Treść wyniku:
*Przyznano prawo pomocy w części dotyczącej zwolnienia od kosztów sądowych
Sędziowie:
Katarzyna Radom /przewodniczący sprawozdawca/
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Katarzyna Radom po rozpoznaniu w dniu 9 listopada 2009 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie ze skargi W. C. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej we W. z dnia […] r. Nr […] w przedmiocie odmowy umorzenia zaległości w podatku od towarów i usług za: II-VI/ 2000 r.; II, III, VIII-XII/ 2001 r.; I-XII/ 2002 r. oraz I-III/2003 r. na skutek sprzeciwu od postanowienia referendarza sądowego z dnia 5 października 2009r. (sygn. akt I SA/Wr 1386/09) postanawia: I. przyznać skarżącemu prawo pomocy w zakresie częściowym, obejmującym zwolnienie od wpisu od skargi w części przekraczającej 200 (dwieście) zł; II. oddalić wniosek w pozostałym zakresie.
Uzasadnienie wyroku
Skarżący wniósł o zwolnienie od kosztów sądowych wskazując w uzasadnieniu wniosku, że na dzień […] r. ciążyły na nim zaległości podatkowe z zakresu podatku dochodowego od osób fizycznych w kwotach 72.124,90 zł (odsetki – 59.024 zł), 11.881 zł i 465,10 zł (odsetki – 553 zł) oraz z tytułu podatku od towarów i usług w wysokości 135.493,80 zł (odsetki -136.606 zł). Ponadto jest zadłużony z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę 16.262,89 zł. Wydatkuje 420 funtów na utrzymanie, 532,30 zł z tytułu wierzytelności prywatnoprawnych. Spłaca kredyt w […], do spłaty którego pozostało 2.000 zł oraz raty na wykup mieszkania w wysokości 800 zł. Resztę pieniędzy przekazuje żonie na utrzymanie.
Z oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku i dochodach wynika, że wnioskodawca prowadzi gospodarstwo domowe wspólnie żoną, z którą posiada mieszkanie o powierzchni […] i nieruchomość rolną ([…]). Poza tym nie dysponuje żadnymi zasobami pieniężnymi ani przedmiotami o wartości powyżej 3.000 euro. Żona skarżącego pozostaje całkowicie na jego utrzymaniu. Wymieniona wyżej nieruchomość rolna należy do jej majątku odrębnego i nie przynosi jakichkolwiek dochodów. Wnioskodawca zakończył działalność gospodarczą w 2004 r., a jej wykreślenie z ewidencji nastąpiło 2008 r. Czynsz najmu w kwocie 700 zł w całości przekazuje do Urzędu Skarbowego na poczet zaległości podatkowych egzekwowanych w postępowaniu egzekucyjnym. Poza czynszem najmu w kwocie 700 zł dochód rodziny skarżącego stanowi jego wynagrodzenie z prac dorywczych w wysokości 1.000 funtów.
Na wezwanie referendarza sądowego, przedłożone zostało zeznanie o wysokości uzyskanego przychodu i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych w wysokości 3.500 zł. Ponadto skarżący oświadczył, że rozlicza się na terenie […] i w związku z tym nie złożył zeznania podatkowego za 2008 r. w polskich organach podatkowych. Dochód wynikający z przedłożonego zeznania pochodzi z czynszu najmu mieszkania przy ul. […] we W., który został w całości zajęty przez organ egzekucyjny. Wskazał, że żona nie jest w stanie przedstawić dowodów ponoszonych opłat w zakreślonym w wezwaniu terminie. Podał, że wysokość i podstawa zadłużenia wynika z dokumentacji prowadzonego przez organ podatkowy postępowania egzekucyjnego. Posiada jedynie pojazd wskazany we wniosku o przyznanie ulgi podatkowej. Nieruchomość rolna jest utrzymywana przez żonę skarżącego tylko na cele ubezpieczenia rolniczego. Końcowo skarżący podkreślił, że wniosek o przyznanie prawa pomocy powinien zostać rozpoznany łącznie z analogicznymi wnioskami złożonymi w sprawach I SA/Wr 1382/09, I SA/Wr 1383/09, I SA/Wr 1385/09 i I SA/Wr 1386/09.
Dodatkowo z akt administracyjnych oraz z treści odpowiedzi na skargę wynika, że skarżący na dzień złożenia wniosku o przyznanie ulgi podatkowej w postaci rozłożenia zaległości podatkowych na raty, tj. w styczniu 2009 r., posiadał samochód marki […] o wartości około 500 funtów, spłacał kredyt w […], którego pozostało do spłaty około 2.000 zł oraz raty w wysokości 800 zł (na dzień złożenia wniosku pozostało do spłaty osiem rat).
Po rozpatrzeniu wniosku, referendarz sądowy postanowieniem z dnia 5 października 2009 r. odmówił stronie przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.
W sprzeciwie od w/w postanowienia skarżący zarzucił naruszenie art. 246 § 1
pkt 2 ustawy prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w wyniku dowolnego przyjęcia, że skarżący nie wykazał, iż nie jest w stanie opłacić kosztów sądowych zarówno w przedmiotowej sprawie jaki i w pozostałych przez niego wymienionych, w sytuacji gdy brak było podstaw do odmowy albowiem w rzeczywistości skarżący nie dysponuje środkami pozwalającymi na poniesienie ww. kosztów bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, art. 141 § 4 u.p.s.a poprzez przedstawienie sprawy niezgodnie z rzeczywistością oraz ogólnikowego odniesienia się do motywów orzeczenia, a także naruszenie art. 45 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w wyniku pozbawienia skarżącego przysługującego mu prawa do sądu wskutek odmowy przyznania prawa pomocy.
Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu zważył co następuje:
Zgodnie z przepisem art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153 poz. 1270; Nr 162 poz. 1692; Nr 94 poz. 788; Nr 169 poz. 1417 zwanej dalej u.p.s.a..) w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, postanowienie przeciwko któremu został wniesiony traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez Sąd na posiedzeniu niejawnym.
Stosowanie do treści art. 245 § 1 u.p.s.a. prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym.
Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego, a przyznanie takiego prawa osobie fizycznej następuje w sytuacji, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania (art. 245 § 2 oraz art. 256 § 1 pkt 1 u.p.s.a.).
Natomiast prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części, albo tylko od tych wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego, a przyznanie tego prawa osobie fizycznej jest uzależnione od wykazania, iż nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania , bez uszczerbku koniecznego utrzymania dla siebie i rodziny (art. 245 § 3 oraz art. 246 § 1 pkt 2 u.p.s.a.). W świetle utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego, ukształtowanego na podstawie analogicznych unormowań art. 113 kodeksu postępowania cywilnego, sformułowanie " osoba fizyczna (…) nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny" oznacza, iż ubiegający się o zwolnienie powinien wykazać, że nie jest w stanie poczynić oszczędności we własnych wydatkach, do granic zabezpieczenia koniecznych kosztów utrzymania siebie i rodziny (por. postanowienie SN z dnia 24 września 1984 r., sygn. akt II CZ 104/84). Zgodnie z powyższym, przyznanie prawa pomocy powinno mieć miejsce w sytuacjach wyjątkowych, nie pozostawiających wątpliwości, iż zdobycie przez stronę środków niezbędnych do jej udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście tj. obiektywnie niemożliwe.
Dokonując w świetle przedstawionych wyżej kryteriów oceny zasadności złożonego przez wnioskodawcę -W. C. wniosku w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie Sąd nie znalazł podstaw do całkowitego zwolnienia strony od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych. Uznał jednak, że z uwagi na ilość skarg strony oczekujących na rozpoznanie przez Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu, ocenianych w kontekście aktualnej sytuacji majątkowej wnioskodawcy uzasadnione jest przyznanie skarżącemu prawa pomocy w zakresie częściowym, obejmującym zwolnienie od ułamkowej części wpisu od skargi.
Z urzędu wiadomym bowiem Sądowi jest, iż oprócz sprawy o sygn. akt I SA/Wr 1386/09 na rozpoznanie oczekuje jeszcze 5 skarg strony (sygn. akt I SA/Wr 1385/09 oraz I SA/Wr 1382/09, I SA/Wr 1383/09, I SA/Wr 1384/09 i I SA/Wr 1366/09) od których skarżący zobowiązany jest uiścić wpis sądowy w wysokości 500 zł od każdej sprawy. Zgodnie z powyższym, koszty postępowania sądowego jakie wnioskodawca byłby zobowiązany ponieść przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym we Wrocławiu stanowiłyby de facto wielokrotność wpisu w kwocie 500 zł (500 zł x 6 = 3000 zł). Na konieczność tak wszechstronnego uwzględnienia sytuacji materialnej osób ubiegających się o zwolnienie od kosztów sądowych wskazuje Naczelny Sąd Administracyjny (por. postanowienie z dnia 2 marca 2006 r. sygn. akt I FZ 54/06) podkreślając, iż nie bez znaczenia dla oceny możliwości finansowych strony jest kwestia ilości prowadzonych postępowań sądowych i związany z tym obowiązek uiszczenia wpisów od skarg.
W stanie faktycznym sprawy powyższe oznacza, że dokonując analizy sytuacji materialnej skarżącego Sąd zobowiązany jest uwzględniać obciążenie finansowe strony na które składają się koszty wpisów sądowych we wszystkich 6 sprawach. W konsekwencji, biorąc pod uwagę deklarowane przez skarżącego wynagrodzenie w kwocie 1000 funtów brytyjskich, jak również fakt, że skarżący jest jedynym żywicielem rodziny (żona pozostaje na utrzymaniu męża) należało ocenić, czy łączna wysokość wpisów sądowych we wszystkich 6 sprawach nie będzie stanowić dla strony nadmiernego obciążenia w jej domowym budżecie o czym stanowi art. 246 § 1 pkt 2 u.p.s.a. Analizując przesłanki przyznania prawa pomocy w kontekście normy art. 246 § 1 pkt 2 u.p.s.a. Sąd uznał zasadność wniosku w zakresie częściowego zwolnienia od kosztów sądowych, przyznając skarżącemu zwolnienie od wpisu ponad kwotę 200 zł. W ocenie Sądu, kwota ta znajduje się w możliwościach finansowych strony, jej zaś uiszczenie nie spowoduje uszczerbku w domowym budżecie. Sąd nie znalazł natomiast podstaw zarówno do całkowitego zwolnienia skarżącego od kosztów sądowych, jak i od całości wpisu wymaganego wpisu od skargi. Miał tu Sąd na uwadze, że każde zwolnienie od kosztów sądowych obciąża pozostałych obywateli, a po drugie, ważąc kondycję finansową skarżącego na tle sytuacji majątkowej społeczeństwa nie można stwierdzić, iż odmowa uwzględnienia wniosku w całości spowoduje zamknięcie stronie prawa do Sądu. Po pierwsze, wpis od skargi jest na obecnym etapie sprawy jedynym kosztem jaki skarżący zobowiązany jest uiścić w związku z wniesieniem skargi w sprawie, po drugie, obowiązek zapłaty ułamkowej części wpisu, tj. 200 zł ocenić należało za mieszczący się w granicach finansowych wnioskodawcy. Co prawda wnioskodawca jest jedynym żywicielem rodziny, a w odniesieniu do jego majątku prowadzone jest postępowanie egzekucyjne, nie mniej, Sąd nie znalazł na tej podstawie przesłanek do zwolnienia skarżącego od całości wymagane wpisu od skargi, tym bardziej zaś, od całości kosztów sądowych w sprawie. Jak wynika bowiem z oświadczenia strony, wnioskodawca nie posiada na utrzymaniu dzieci, egzekwowane w toku egzekucji świadczenia pieniężne pokrywane są z czynszu najmu (skarżący wynajmuje mieszkanie we W. przy ul. […]), a nadto, trudno o skarżącym powiedzieć, iż znajduje się w ubóstwie, skoro posiadają z żoną nieruchomość rolną o powierzchni […], oraz są w stanie tylko z pensji wnioskodawcy pokrywać niemałe – w stosunku miesięcznym – wydatki, jak spłata kredytu w banku […] (wysokości miesięcznej raty skarżący nie wskazał, podał jedynie, że na dzień złożenia wniosku o przyznanie prawa pomocy pozostało mu do spłaty 2000 zł a w sprzeciwie zaprzeczył jakoby zadłużenie to zostało spłacone na dzień wydania postanowienia z dnia 5 października 2009 r.) oraz raty w wysokości 800 zł zaciągniętej na wykup mieszkania.
Odnosząc się do argumentów wnioskodawcy podniesionych w sprzeciwie, okoliczność, że skarżący posiada zadłużenie kredytowe nie może być brana pod uwagę przy zwolnieniu od kosztów sądowych, albowiem instytucje kredytowe nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przed należnościami budżetowymi i z tych tez względów nie mogą być skutecznie podnoszone jako okoliczność przemawiająca za udzieleniem zwolnienia we wnioskowanym zakresie. Podobnie, bez wpływu na ocenę sytuacji majątkowej wnioskodawcy pozostaje okoliczność, iż nieruchomość rolna stanowi majątek odrębny wnioskodawcy. Naczelny Sąd Administracyjny wielokrotnie akcentował w swoim orzecznictwie, że wynikający z przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 23 i art. 128 kro) obowiązek wzajemnego wspierania się finansowego małżonków istnieje pomiędzy małżonkami niezależnie od łączącego ich ustroju majątkowego.
Mając na uwadze powyższe, Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu, działając na podstawie przepisu art. 246 § 1 pkt 2 u.p.s.a. orzekł jak w sentencji.