I SA/Gd 854/09 – Postanowienie WSA w Gdańsku


Sygnatura:
6112 Podatek dochodowy od osób fizycznych, w tym zryczałtowane formy opodatkowania
Hasła tematyczne:
Prawo pomocy
Skarżony organ:
Dyrektor Izby Skarbowej
Data:
2009-11-30
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku
Treść wyniku:
Odmówiono przyznania prawa pomocy w części
Sędziowie:
Małgorzata Gorzeń /przewodniczący sprawozdawca/

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia NSA Małgorzata Gorzeń po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 2010 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy ze skargi L.Z. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej z dnia […], nr […] w przedmiocie zaliczenia nadpłaty z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych za 2008 r. na poczet zaległości podatkowej z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych za sierpień 2004 r. oraz odsetek za zwłokę od tej zaległości postanawia: odmówić skarżącemu przyznania prawa pomocy przez zwolnienie od kosztów sądowych.

Uzasadnienie wyroku

L.Z. w skardze wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku na wyżej opisane postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej zwrócił się o zwolnienie od kosztów sądowych w niniejszej sprawie. Braki formalne wniosku przez złożenie go na formularzu PPF usunięte zostały w dniu 18 grudnia 2009 r.
Ze złożonego przez skarżącego oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku
i dochodach wynika, że prowadzi on wspólne gospodarstwo domowe z żoną oraz małoletnim synem. Od 4 września 2009 r. skarżący wraz z żoną zostali ustanowieni rodziną zastępczą dla dwóch małoletnich chłopców. Żona skarżącego zatrudniona jako nauczycielka choruje od dłuższego czasu i otrzymuje zasiłek choroby lub rehabilitacyjny, jeszcze niższy od chorobowego, w kwocie 2100 zł. Świadczenie to zostało zajęte w toku egzekucji komorniczej. Pozostała część zasiłku, wolna od egzekucji, przekazywana jest przez pracodawcę na rachunek bankowy, który jednak także został zajęty przez komornika. W konsekwencji część świadczenia chorobowego, która powinna być zwolniona spod egzekucji, także została zajęta. Skarżący jest słabego zdrowia, bezrobotny bez prawa do zasiłku (chorobowego i dla bezrobotnych). Wraz z żoną otrzymują świadczenia z Centrum Pomocy Rodzinie z tytułu ustanowienia ich rodziną zastępczą w kwocie około 1550 zł. Także to świadczenie zostało zajęte przez komornika. Majątek małżonków stanowi nieruchomość o obszarze 774 m2 zabudowana domem o powierzchni 150 m2 oraz wierzytelności pieniężne (przy czym nie podano ich wartości), nie posiadają oni oszczędności ani przedmiotów o wartości powyżej 3 000 euro. Koszty utrzymania rodziny skarżącego wynoszą: wyżywienie 3 osób 1500-1800 zł, opłaty (podatek od nieruchomości, opłata za wodę i ścieki) – 100 zł miesięcznie, opłata za prąd 450 zł, zakup węgla – 680 zł miesięcznie, opłata za wywóz śmieci – 40 zł, koszt telefonu 180 zł, abonament TVP – 20 zł, telefon komórkowy – 600 zł, koszty korzystania z niewładnego samochodu (koszt paliwa) – 200-300 zł, dojazdy syna do szkoły – 100 zł, spłaty zaciągniętych kredytów i kart kredytowych – 200 zł. Z braku środków skarżący nie finansuje remontów ani zakupu odzieży. Wnioskodawca podał też, że w sprawie toczącej się przed tutejszym Sądem pod sygn. akt I SA/Gd 550/08 został zwolniony od kosztów sądowych. Od tego czasu jego sytuacja uległa pogorszeniu.
Zgodnie z brzmieniem art. 245 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo
o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), zwanej dalej p.p.s.a., prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Natomiast prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego.
W myśl art. 246 § 1 p.p.s.a. przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej następuje:
1) w zakresie całkowitym – gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania;
2) w zakresie częściowym – gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
Stosownie do przepisu art. 246 § 3 p.p.s.a., adwokata, radcę prawnego, doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego można ustanowić dla strony, która nie zatrudnia lub nie pozostaje w innym stosunku prawnym z adwokatem, radcą prawnym, doradcą podatkowym lub rzecznikiem patentowym. Nie dotyczy to adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego ustanowionego na podstawie przepisów o prawie pomocy.
Wskazane regulacje stanowią odstępstwo od generalnej zasady ponoszenia kosztów postępowania sądowoadministracyjnego zawartej w art. 199 p.p.s.a. Zatem to rzeczą wnioskodawcy jako zainteresowanego jest wykazanie, iż jego sytuacja materialna jest na tyle trudna, że uzasadnia wyjątkowe traktowanie, o którym mowa w przytoczonych przepisach. Z przywołanych przepisów wynika, że sprawą zainteresowanego jest wykazanie zasadności złożonego wniosku w świetle ustawowych przesłanek przyznania prawa pomocy. Tym samym to na nim spoczywa ciężar dowodu, że znajduje się w sytuacji uprawniającej go do skorzystania z prawa pomocy, zaś rozstrzygnięcie w tej kwestii zależy od tego, co zostanie przez stronę udowodnione.
Na podstawie art. 255 P.p.s.a., jeżeli oświadczenie strony zawarte we wniosku okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości, strona ma obowiązek złożyć na wezwanie dodatkowe oświadczenie lub przedłożyć dokumenty źródłowe dotyczących jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego.
W związku z powyższym zarządzeniem referendarza sądowego z dnia 7 stycznia 2010 r. wnioskodawca zobowiązany został do przedłożenia następujących dokumentów źródłowych: wyciągów ze wszystkich posiadanych przez małżonków rachunków bankowych i innych, na których gromadzone są środki pieniężne, w tym kont i lokat dewizowych, z ostatnich trzech miesięcy wraz z historią dokonanych na rachunkach operacji, a w przypadku ich nieposiadania złożenia oświadczenia w tym przedmiocie przez każdego z małżonków; dokumentu potwierdzającego wysokość wypłacanego żonie wnioskodawcy zasiłku rehabilitacyjnego; dokumentu potwierdzającego, że wnioskodawca jest osobą bezrobotną bez prawa do zasiłku (np. decyzja/zaświadczenie z urzędu pracy); dokumentu potwierdzającego wysokość świadczeń przekazywanych małżonkom z tytułu ustanowienia ich rodziną zastępczą; dokumentów potwierdzających wysokość zadeklarowanych we wniosku miesięcznych kosztów związanych z utrzymaniem rodziny (opłaty za energię elektryczną, wodę, wywóz nieczystości, telefon, zakup opału, inne); dokumentów obrazujących aktualny stan zadłużenia wobec ZUS, urzędu skarbowego, banków i innych podmiotów; dowodów dotyczących egzekucji aktualnie prowadzonej na majątku małżonków; oświadczenia w przedmiocie zarejestrowanych na wnioskodawcę oraz jego żonę pojazdów mechanicznych (podania ich marki, modelu, roku produkcji oraz aktualnej wartości).
W odpowiedzi na powyższe zarządzenie wnioskodawca przedłożył jedynie część żądanych dokumentów. Oświadczył, że sam nie posiada rachunku bankowego i przedłożył historię operacji na rachunku bankowym żony za wrzesień i październik 2010 r. Nie przedłożył dokumentu potwierdzającego wysokość wypłacanego żonie zasiłku rehabilitacyjnego, oświadczył natomiast, że wysokość tego zasiłku wynosi 1200 zł. Przedłożył kserokopię decyzji PUP z dnia 31 lipca 2009 r. o pozbawieniu go statusu osoby bezrobotnej z dniem 21 lipca 2009 r. na okres trzech miesięcy z powodu niestawiennictwa w PUP; kserokopie decyzji Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, z których wynika, że przyznano mu, jako rodzinie zastępczej, świadczenie w wysokości około 1550 zł miesięcznie łącznie na obu podopiecznych; kserokopie trzech postanowień wydanych przez referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym w Starogardzie Gdańskim o zwolnieniu wnioskodawcy od kosztów sądowych jak również kserokopię postanowienia wydanego przez referendarza sądowego tutejszego Sądu z dnia 17 października 2008 r., sygn. akt I SA/Gd 551/08 o przyznaniu wnioskodawcy prawa pomocy przez zwolnienie od kosztów sądowych; kserokopię skargi złożonej przez żonę skarżącego na czynność komornika. Skarżący oświadczył też, że aktualny stan zadłużenia wynosi około 2.000.000 zł wobec ZUS, Urzędu Skarbowego, Funduszu Restrukturyzacyjnego BISON i innych podmiotów czyli A SA, co obrazują dowody dotyczące egzekucji aktualnie prowadzonej na majątku dłużników A. i L. Z. (dowodów tych jednak nie przedstawił). Ponadto oświadczył, że nie ma zarejestrowanych na niego bądź jego małżonkę pojazdów.
Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności stwierdzić należy, że skarżący nie wykonał zarządzenia referendarza z dnia 7 stycznia 2010 r. wydanego w trybie art. 255 P.p.s.a. uniemożliwiając tym samym dokonanie rzetelnej oceny jego możliwości płatniczych. Należy podkreślić, że sam fakt, iż skarżący w innych sprawach, toczących się także m.in. przed tutejszym Sądem, został zwolniony od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych nie jest wystarczający dla stwierdzenia, że i w tej sprawie takie zwolnienie przysługuje mu niejako "automatycznie". Każdy wniosek o przyznanie prawa pomocy podlega ponownemu, indywidualnemu rozpatrzeniu, stąd też składając taki wniosek ponownie należy opisać wszystkie okoliczności mogące świadczyć o jego zasadności i w razie potrzeby stosownie je udokumentować. Tego zaś w rozpatrywanej sprawie zabrakło. Skarżący nie przedłożył bowiem wszystkich żądanych dokumentów, które mogłyby obrazować jego rzeczywistą sytuację majątkową, co stanowiło istotną przeszkodę wykluczającą uprawdopodobnienie wskazanych we wniosku okoliczności, a tym samym przyznania mu prawa pomocy w żądanym zakresie. Należy podkreślić, że powołane przez skarżącego okoliczności mające świadczyć o jego trudnej sytuacji majątkowej budzą istotne wątpliwości. Przede wszystkim nie została wyjaśniona faktyczna wysokość dochodów rodziny. Niewątpliwie uzyskują oni świadczenie z Centrum Pomocy Rodzinie w kwocie około 1550 zł, ale już wysokość pozostałych dochodów nie została w żaden sposób udokumentowana. We wniosku złożonym na formularzu PPF skarżący oświadczył, że wysokość zasiłku rehabilitacyjnego jego żony wynosi 2100 zł, a w oświadczeniu z dnia 22 stycznia 2010 r., że 1200 zł. Jednocześnie, mimo wezwania, nie przedłożył dokumentu potwierdzającego wysokość tego zasiłku, stąd też nie było możliwe ustalenie jego faktycznej wysokości. Wysokości faktycznie uzyskiwanych przez małżonkę skarżącego aktualnych dochodów nie wyjaśnia także przedłożona historia rachunku bankowego, dotyczy ona bowiem miesięcy września i października 2009 r. Wysokość wpływów odnotowanych w tym okresie wyniosła niecałe 1200 zł miesięcznie, choć nie wiadomo, z jakiego tytułu były to wpływy. Skarżący nie udokumentował także, aby był osobą bezrobotną – z przedłożonej przez niego decyzji PUP z dnia 31 lipca 2009 r. wynika, że utracił status osoby bezrobotnej z powodu niestawiennictwa w urzędzie, a nie przedłożył decyzji o ponownym zarejestrowaniu. Fakt pozostawania skarżącego bez pracy budzi wątpliwości o tyle, że deklarowane przez niego wydatki w kwocie około 4470 zł miesięcznie znaczenie przekraczają zadeklarowany dochód (3650 zł przy przyjęciu, że zasiłek żony wynosi 2100 zł). Świadczy to o tym, że skarżący albo zataja źródła dochodów, albo zawyża koszty utrzymania. Wyjaśnienie tych wątpliwości nie jest możliwe na podstawie przedłożonego przez stronę materiału dowodowego. Nie został także wyjaśniony stan majątkowy skarżącego – we wniosku złożonym na formularzu PPF wskazując comiesięczne wydatki wymienił kwotę 200-300 zł na paliwo do "niewładnego" samochodu, a w oświadczeniu z dnia 22 stycznia 2010 r. podał, że nie ani on, ani jego żona nie posiadają zarejestrowanych pojazdów mechanicznych.
Wątpliwości budzi także wysokość zadeklarowanych miesięcznych wydatków (m.in. prąd 450 zł, węgiel 680 zł, telefon komórkowy 600 zł, koszt paliwa do "niewładnego samochodu" 300 zł), bowiem skarżący nie przedłożył żadnego dokumentu wykazującego ich wysokość. Podobnie w odniesieniu do wysokości zadłużenia skarżący ograniczył się do wskazania, że wynosi ono 2.000.000 zł, nie przedstawił jednak na to żadnych dowodów. Stwierdzenie, że wysokość zadłużenia dokumentują dowody dotyczące egzekucji aktualnie prowadzonej na majątku małżonków nie jest wystarczające, gdyż Sąd tymi dowodami nie dysponuje.
Podkreślić należy, że Sąd nie ma możliwości poszukiwania z urzędu faktów przemawiających na korzyść ubiegającego się o przyznanie prawa pomocy, a władny jest jedynie oceniać w świetle art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a. te, które wskazała strona. Jedynym instrumentem służącym weryfikacji oświadczeń wnioskodawcy i tym samym umożliwiającym Sądowi prawidłową ocenę jego kondycji finansowej, jest unormowanie zawarte w art. 255 P.p.s.a., zgodnie z którym odpowiednich informacji czy też dokumentów musi dostarczyć sam skarżący. W niniejszej sprawie wnioskodawca sam uniemożliwił Sądowi dokonanie takiej oceny, uchylając się od przedłożenia wymaganych dokumentów, co skutkowało niewyjaśnieniem istotnych wątpliwości dotyczących jego rzeczywistych możliwości płatniczych.
W orzecznictwie sądowoadministracyjnym podkreśla się, że niewykonanie wezwania do złożenia dodatkowych oświadczeń lub dokumentów uniemożliwia dokonanie rzetelnej analizy sytuacji finansowej strony (por. postanowienie NSA z dnia 1 marca 2006 r., sygn. akt II OZ 235/06). Bierność wnioskodawcy w tym zakresie należy potraktować jako niewykazanie przesłanek, o których mowa w art. 246 p.p.s.a. (por. postanowienie NSA z dnia 24 marca 2005 r., sygn. akt OZ 128/05).
Z tych względów Sąd na podstawie przepisu art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji postanowienia.