Sygnatura:
6117 Ulgi płatnicze (umorzenie, odroczenie, rozłożenie na raty itp.)
Hasła tematyczne:
Skarżony organ:
Dyrektor Izby Celnej
Data:
2009-06-25
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie
Treść wyniku:
Uchylono zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję
Sędziowie:
Artur Kot
Cezary Kosterna /przewodniczący sprawozdawca/
Leszek Kobylski
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Cezary Kosterna /sprawozdawca/, Sędziowie Sędzia WSA Artur Kot, Sędzia WSA Leszek Kobylski, Protokolant Justyna Kapusta, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 lutego 2010 r. sprawy ze skargi J. R. z udziałem Ł. W. na decyzję Dyrektora Izby Celnej w W. z dnia […] kwietnia 2009 r. nr […] w przedmiocie odmowy umorzenia należności celnych 1) uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Dyrektora Izby Celnej w W. z dnia […] listopada 2008 r. nr […]; 2) zasądza od Dyrektora Izby Celnej w W. na rzecz skarżącej kwotę 150 (sto pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego; 3) przyznaje od Skarbu Państwa i nakazuje wypłacić ze środków budżetowych Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na rzecz adwokata K. C.-K. kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych oraz kwotę 52,80 (pięćdziesiąt dwa 80/100) złotych stanowiącą 22% podatku VAT, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.
Uzasadnienie wyroku
1. J. R. i Ł. W. (noszący wcześniej nazwisko R.) wnieśli skargę na decyzję Dyrektora Izby Celnej w W. z […] kwietnia 2009 r. nr […] (doręczoną im […] kwietnia 2009 r.). Skarga została wniesiona w terminie – wprawdzie skarżący skierowali ją bezpośrednio do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, jednak została ona nadana na poczcie na adres organu przed upływem terminu 30-dniowego od jej doręczenia skarżącym.
2.1. Zaskarżoną decyzją Dyrektor Izby Celnej w W. po rozpoznaniu odwołania skarżących przy zastosowaniu art. 233 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jednolity Dz. U. z 2005 r., Nr 8, poz. 60 ze zmianami – dalej "Ordynacja podatkowa"), art. 262 i art. 2621 § 1 ustawy z dnia
9 stycznia 1997 r. Kodeks celny (tekst jednolity Dz. U. z 2001 r., Nr 75, poz. 802 ze zmianami – dalej: "kodeks celny") w związku z art. 26 ustawy z dnia 19 marca 2004 r. przepisy wprowadzające ustawę Prawo celne (Dz. U. Nr 68, poz. 623) utrzymał w mocy swoją wcześniejszą decyzję z […] listopada 2008 r. Decyzja z […] listopada 2009 r. odmawiała umorzenia należności celnych określonych skarżącym decyzją Naczelnika Urzędu Celnego […] w W. Nr […] z […] listopada 2003 r.
2.2. Do wydania decyzji pierwszoinstancyjnej doszło w następujących okolicznościach:
[…] października 2001 r. skarżąca Pani J. R. zgłosiła zgodnie
z dokumentem SAD do procedury dopuszczenia do obrotu samochód ciężarowy marki […], deklarując zastosowanie obniżonej stawki celnej na podstawie świadectwa przewozowego EUR 1 wskazującego niemieckie pochodzenie towaru. Z uwagi
na zakwestionowanie w trybie weryfikacji dokumentu SAD świadectwa przewozowego EUR 1, Naczelnik Urzędu Celnego […] w W. uznał zgłoszenie celne
za nieprawidłowe w zakresie kraju pochodzenia (samochód miał pochodzenie polskie), zastosowanej stawki celnej, określonej kwoty cła oraz kwoty podatku od towarów
i usług), zmienił stosowne zapisy zgłoszenia oraz określił w prawidłowej jego zdaniem kwocie należności celno-podatkowe ciążące na przedmiotowym towarze celnym, wymierzając jednocześnie odsetki wyrównawcze. Rozpatrując odwołanie od tej decyzji Dyrektor Izby Celnej w W. ostateczną decyzją z […] czerwca 2004 r. uchylił decyzję organu pierwszej instancji w części dotyczącej obciążenia strony odsetkami wyrównawczymi umarzając postępowanie w tym zakresie, zaś w pozostałej części utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy.
Pismem z […] kwietnia 2005 r. (złożonym w Urzędzie Celnym […] w W.
[…] maja 2005 r. i przekazanym Izbie Celnej w W. […] maja 2005 r.) J. R. i Ł. R. (w oznaczeniu wnioskodawców wskazano: "Ł. R." jednak podpisany pod wnioskiem był Ł. W.) wnieśli o umorzenie zaległości na podstawie art. 67 § 1 Ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Wskazywali w tym wniosku na ich trudną sytuację finansową, ale też na to, że zaległość wynikła nie z ich winy, gdyż to władze niemieckie wpisały w dokumentach niewłaściwie kraj pochodzenia.
Po ponad 3 latach od złożenia wniosku została wydana przez Dyrektora Izby Celnej w W. decyzja z […] listopada 2008 r. odmawiająca umorzenia należności celnych. Należy przy tym podkreślić, że strony nie były informowane o przebiegu postępowaniu i o możliwości wzięcia w nim udziału (nie licząc kilku zawiadomień
o przedłużeniu terminu załatwienia sprawy). Wprawdzie w aktach znajduje się adresowane do skarżących pismo datowane na […] kwietnia 2008 r. o możliwości zapoznania się z aktami i możliwości wypowiedzenia się co do zebranego w sprawie materiału, jednak brak jest dowodu doręczenia tego pisma skarżącym. Uzasadniając decyzję organ wskazał, że do umorzenia długu celnego nie mają zastosowania przepisy Ordynacji podatkowej, lecz przepisy Kodeksu celnego, w szczególności zawarte
w dziale V kodeksu celnego noszącym tytuł "zwrot i umorzenie należności celnych". Organ przytoczył treść przepisów art. 246 § 1 Kodeksu celnego, art. 248 § 1 kodeksu celnego oraz przepisy § 2 i § 4 Rozporządzenia rady Ministrów z 16 września 2003 r.
w sprawie zwrotu lub umarzania należności celnych (Dz. U. Nr 170, poz. 1653
ze zmianami) i skonstatował, że z przepisów tych wynika, iż przesłanki warunkujące umorzenie zaległości celnych odnoszą się wyłącznie do sytuacji prawnej towaru, mają więc charakter przedmiotowy. Wskazane zaś w § 4 wymienionego wyżej rozporządzenia przesłanki umorzenia dotyczyć mogą tylko podmiotów, wobec których może być prowadzone postępowanie upadłościowe lub układowe. Skoro wiec przepisy nie przewidują przesłanek podmiotowych, jakie mogłyby dotyczyć skarżących i były przez nich wskazywane (trudna sytuacja ekonomiczna i rodzinna), to tym samym nie mogą być umorzone należności skarżących.
3. Wnosząc odwołanie od decyzji pierwszoinstancyjnej skarżący zarzucili tej decyzji naruszenie podstawowych zasad prawa postępowania w sprawach podatkowych
i celnych wskazanych w art. 121, art. 122 i art. 125 Ordynacji podatkowej. Wskazali,
że decyzja została wydana po upływie 3 lat i 6 miesięcy od złożenia wniosku. Zarzucili, że decyzja godzi w poczucie sprawiedliwości, gdyż niedbalstwo organów celnych, które w porę nie zauważyły właściwego pochodzenia towaru uniemożliwiło im skorzystanie
z roszczeń z tytułu rękojmi, jakie mogliby mieć do sprzedawcy. Skarżący wskazali,
że nie mogą pogodzić się z taką interpretacją przepisów taryfy celnej, z której wynika,
że polskie towary w Polsce są dyskryminowane w stosunku do towarów z krajów Unii Europejskiej.
4. Rozpoznając odwołanie Dyrektor Izby Celnej w W. nie dopatrzył się podstaw do jego uwzględnienia. Wskazał, że dług celny został określony w decyzji ostatecznej, która na skutek uchybienia terminu do wniesienia skargi, nie była przedmiotem merytorycznego rozpoznania przez sądy administracyjne, dlatego też niezasadne jest odnoszenie się w postępowaniu wszczętym wnioskiem o umorzenie
do kwestii związanych z odprawą przedmiotowego pojazdu. Organ stwierdził,
że przyjęcie zgłoszenia celnego jest czynnością materialno-techniczną, która nie może przesądzić o prawdziwości zgłoszenia celnego, a z art. 65 § 4 kodeksu celnego wynika możliwość reformowania zgłoszenia celnego, zmiany przeznaczenia celnego oraz kwoty długu celnego.
Dyrektor Izby Celnej nie zgodził się z zarzutami naruszenia art. 122 Ordynacji podatkowej, bowiem w sprawie podjęto niezbędne działania w celu wyjaśnienia sprawy, a w szczególności dokładnie przeanalizowano przepisy prawa. Organ podniósł,
że przekroczenie terminu załatwienia sprawy, a więc i naruszenie zasady określonej
w art. 125 § 1 Ordynacji podatkowej nie spowodowało wadliwości decyzji. Organ nie odniósł się do zarzutu naruszenia przepisów art. 121 Ordynacji podatkowej.
5. W skardze skarżący wnieśli o uchylenie decyzji i umorzenie należności oraz
o wstrzymanie zaskarżonej decyzji do czasu zakończenia postępowania. Zarzucili rażące przekroczenie terminu załatwienia sprawy, naruszenie podstawowych zasad postępowania, w szczególności zawartych w art. 121, art. 122 i art. 125 Ordynacji podatkowej. Powtórzyli opisową argumentację zawartą w odwołaniu, a przytoczoną wyżej.
6. W odpowiedzi na skargę Dyrektor Izby Celnej w W. wniósł o oddalenie skargi. Powtórzył argumentację prezentowaną w swych wcześniejszych decyzjach, dodał, że nie doszło do naruszenia art. 121 Ordynacji podatkowej.
7. Prawomocnym postanowieniem z 2 listopada 2009 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie odrzucił skargę Ł. W.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył co następuje:
Skarga zasługuje na uwzględnienie o tyle, o ile dokonana w związku z tą skargą przez Sąd analiza zaskarżonych decyzji i postępowania związanego z ich wydaniem prowadzi do uchylenia zaskarżonej decyzji.
8. Sąd rozpoznając sprawę miał na uwadze, że zgodnie z art. 134 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zmianami – dalej: "p.p.s.a.") nie jest związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną w niej podstawą prawną. W pierwszej kolejności dokonano analizy zaskarżonej decyzji i poprzedzającej ją decyzji pierwszoinstancyjnej oraz postępowania organu poprzedzającego wydanie tych decyzji. Analiza ta doprowadziła Sąd
do przekonania, że w toku postępowania doszło do uchybień przepisów postępowania, które mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
8.1. Organ w postępowaniu trafnie przyjął, że do przedmiotowego postępowania stosuje się przepisy Działu IV Ordynacji podatkowej "postępowanie podatkowe". Jednocześnie jednak w swoim postępowaniu naruszył niektóre z tych przepisów, w tym dotyczące ogólnych zasad postępowania podatkowego.
Zgodnie z art. 121 Ordynacji podatkowej postępowanie podatkowe powinno być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych, organy
te powinny w tym postępowaniu udzielać stronom niezbędnych informacji
i wyjaśnień o przepisach prawa podatkowego (w sprawie niniejszej odpowiednio również o przepisach prawa celnego) pozostających w związku z przedmiotem tego postępowania. Strony składając wniosek o umorzenie długu celnego opierały go
na podstawie prawnej wynikającej z art. 67 § 1 Ordynacji podatkowej (w brzmieniu obowiązującym w dacie złożenia tego wniosku to jest w kwietniu 2005 r.), motywując ich trudną sytuacją majątkową, a więc przekładając to na treść wskazywanego art. 67 § 1 Ordynacji podatkowej ważnym interesem podatnika. Organ trafnie zauważył, że ten przepis Ordynacji podatkowej nie ma w sprawie zastosowania, gdyż kwestię umorzenia długu celnego regulują przepisy Kodeksu celnego z 1997 r. (w szczególności art. 246
i następne kodeksu celnego) oraz przepisy wykonawcze do tego Kodeksu – przepisy Rozporządzenia Rady Ministrów z 16 września 2003 r. w sprawie zwrotu lub umarzania należności celnych. Jednak skoro strona wskazała wyraźnie błędną podstawę prawną,
a analiza sprawy była dokonywana na tle przepisów innej ustawy niż wskazywana przez strony, to obowiązkiem organu było udzielenie stronie stosownych wyjaśnień co do stanu prawa zgodnie z art. 121 § 2 Ordynacji podatkowej. Było to w przedmiotowej sprawie tym bardziej istotne, że wprawdzie strona wskazywała swoją trudną sytuację materialną jako zasadniczą przyczyną wniosku o umorzeniu postępowania, jednak jednocześnie zarówno we wniosku o umorzenie jak i w odwołaniu od decyzji pierwszoinstancyjnej kwestionowała zasadność obliczenia przez organ celny długu celnego. Gdyby więc organ działając zgodnie z art. 121 § 2 Ordynacji podatkowej pouczył strony o mających zastosowanie w sprawie przepisach, to dałby im szanse
na rozwinięcie argumentacji na obronę swojego wniosku (dotyczącą strony przedmiotowej), którą to strony traktowały marginalnie w stosunku do zasadniczej (a nie mającej w sprawie znaczenia) argumentacji dotyczącej sytuacji majątkowej.
Sąd wskazuje przy tym, że fakt ustalenia długu celnego w ostatecznej decyzji nie przesądza o niemożności ustalenia w toku postępowania związanego z rozpatrywaniem wniosku o umorzenie długu celnego istnienia pozytywnych przesłanek umorzenia wymienionych w szczególności w art. 246 § 1 i art. 248 § 1 i 2 Kodeksu celnego.
8.2. Kolejnym naruszeniem zasad postępowania było niezapewnienie stronom czynnego udziału w każdym stadium postępowania, co było obowiązkiem organu wynikającym z art. 123 § 1 Ordynacji podatkowej. Dotyczy to w szczególności postępowania pierwszoinstancyjnego, w którym to postępowaniu wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 200 § 1 ordynacji podatkowej, nie wyznaczono stronom nawet siedmiodniowego terminu do wypowiedzenia się w sprawie zebranego w sprawie materiału dowodowego. Sąd oceniając, że strony nie zostały właściwie pouczone ani też nie wyznaczono im zgodnie z art. 200 § 1 Ordynacji podatkowej siedmiodniowego terminu do wypowiedzenia się, zauważył znajdujące się w aktach administracyjnych pismo z […].04 2008 (k. […] akt administracyjnych). Jednak skoro brak jest w tych aktach dowodu doręczenia tego pisma stronom (znajdują się zaś tam dowody doręczenia wszelkich innych pism kierowanych do stron), to nie można uznać, że pismo o tej treści zostało stronom doręczone.
Zdaniem Sądu i to uchybienie proceduralne mogło wpływać istotnie na wynik sprawy z przyczyn jak wskazane w pkt 8. 2 powyżej.
8.3. Skupienie się przez organ na części tylko argumentacji stron uzasadniającej wniosek o umorzenie (to jest na ich sytuacji majątkowej jako okoliczności nie mającej wpływu na możliwość czy konieczność umorzenia długu celnego) stanowiło przejaw naruszenia zawartego w art. 122 Ordynacji podatkowej obowiązku podjęcia wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego. Organ nie podjął bowiem w istocie żadnych działań zmierzających do ustalenia, czy wskazywane przez strony zarzuty co do niesłuszności wyliczenia przez organ celny długu celnego nie stanowią przedmiotowych przesłanek umorzenia długu celnego na podstawie cytowanych przez organy przepisów art. 246 § 1 Kodeksu celnego.
Na marginesie należy też zauważyć, że pośpiech i brak staranności
w przeprowadzonym postępowaniu pierwszoinstancyjnym jest szczególnie zastanawiający w sytuacji, gdy postępowanie to bez widocznych przyczyn trwało aż trzy i pół roku. Innym zauważalnym przejawem nonszalancji proceduralnej organu było nieuwzględnienie w decyzjach zmiany nazwiska Ł. W. (wcześniejsze nazwisko R.), mimo że w aktach administracyjnych znajduje się szereg informacji wskazujących na tą okoliczność.
8. 4 Organ nie przeprowadził żadnej analizy tego, czy w sprawie nie doszło
do przedawnienia długu celnego, co było obowiązkiem organu w sytuacji, gdy zgodnie
z 242 § 7 Kodeksu celnego przedawnienie uwzględnia się z urzędu. W sprawie tej import przedmiotowego samochodu miał miejsce w październiku 2001 r., zaś pierwsza czynność egzekucyjna znajdująca odzwierciedlenie w aktach sprawy (czynność taka mogłaby przerwać bieg 5-letniego terminu przedawnienia) dopiero w listopadzie 2006 r., a więc po upływie 5 lat. Nie przeprowadzenie analizy tej kwestii było również istotnym uchybieniem przepisom postępowania mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy, gdyż przedawnienie musiałoby skutkować umorzeniem postępowania na podstawie art. 208 § 1 Ordynacji podatkowej.
8. 5. Choć zasadniczymi przyczynami uchylenia zaskarżonych decyzji były zarzuty wskazane wyżej, dla porządku należy wskazać inne jeszcze uchybienia przepisom postępowania, które zauważył Sąd rozpoznając sprawę. Rozpoznając odwołanie
od decyzji pierwszoinstancyjnej organ w ogóle nie odniósł się do zarzutu naruszenia art. 121 Ordynacji podatkowej. Do zarzutu tego organ odniósł się dopiero w odpowiedzi
na skargę, a i to w sposób nader lakoniczny stwierdzając, że w jego ocenie "nie doszło także do naruszenia art. 121 Ordynacji podatkowej". Również odniesienie się do zarzutu naruszenia art. 122 Ordynacji podatkowej było niewłaściwe, gdyż odnosząc się do tego zarzutu organ stwierdził, że dokładnie przeanalizowano przepisy prawne, podczas gdy przepis ten dotyczy obowiązku podjęcia wszelkich działań w celu wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy.
Ponieważ w przekonaniu Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wskazane wyżej, zwłaszcza w pkt 8.1.-8.5. naruszenia przepisów postępowania mogły mieć
istotny wpływ na wynik sprawy, zatem na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit c) p.p.s.a. należało orzec jak w pkt I sentencji wyroku.
O zwrocie skarżącej kosztów orzeczono na podstawie art. 200 p.p.s.a. uwzględniając, że skarżąca wniosła część wpisu w kwocie […] zł (w pozostałej części została zwolniona od opłat). W pkt III orzeczono o przyznaniu wynagrodzenia radcy prawnemu ustanowionemu z urzędu na podstawie § 14 ust. 2 pkt 1 lit. c) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r., Nr 163, poz. 1349 ze zmianami).