Sygnatura:
6329 Inne o symbolu podstawowym 632
Hasła tematyczne:
Pomoc społeczna
Skarżony organ:
Samorządowe Kolegium Odwoławcze
Data:
2009-08-17
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie
Treść wyniku:
Uchylono decyzję I i II instancji
Sędziowie:
Elżbieta Makowska
Marzena Iwankiewicz
Mirosława Włodarczak-Siuda /przewodniczący sprawozdawca/

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Mirosława Włodarczak-Siuda (spr.), Sędziowie Sędzia WSA Marzena Iwankiewicz,, Sędzia NSA Elżbieta Makowska, Protokolant Joanna Białas-Gołąb, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 17 lutego 2010r. sprawy ze skargi S. T. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia […] r. nr […] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego I uchyla zaskarżoną decyzje i poprzedzającą ją decyzję Burmistrza Gminy i Miasta z dnia […] r. Nr […], II stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu do czasu uprawomocnienia się niniejszego wyroku.

Uzasadnienie wyroku

Decyzją z dnia […], Nr […], Samorządowe Kolegium Odwoławcze w […] utrzymało w mocy decyzję Burmistrza Gminy i Miasta […] z dnia […] Nr […] w przedmiocie odmowy przyznania S.T. prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia w związku z koniecznością opieki nad niepełnosprawną żoną – Z.T.
W uzasadnieniu organ II instancji zaznaczył, że Trybunał Konstytucyjny, wyrokiem z dnia 18 lipca 2008 r. sygn. akt P 27/07 (Dz. U. z dnia 31 lipca 2008 r., Nr 138, poz. 872), uznał za niezgodny z Konstytucją przepis art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 z późn. zm.) w zakresie, w jakim uniemożliwia przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego obciążonej obowiązkiem alimentacyjnym osobie zdolnej do pracy, niezatrudnionej ze względu na konieczność sprawowania opieki nad innym niż jej dziecko niepełnosprawnym członkiem rodziny. Kolegium podkreśliło jednak, że zgodnie z art. 17 ust. 5 pkt. 2 lit. a powołanej ustawy, świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim. W ocenie organu niniejsza okoliczność miała miejsce w rozpatrywanej sprawie, co uzasadniało odmowę przyznania wnioskowanego świadczenia.
Na powyższą decyzję S. T. złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w […], wnosząc o jej uchylenie. Skarżący wskazał, iż w związku z ww. wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, spełnia on, jako opiekun sprawujący opiekę nad osobą niepełnosprawną, ustawowe przesłanki do pobierania świadczenia pielęgnacyjnego.
W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w […] podtrzymało argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji i wniosło o oddalenie skargi.
Wojewódzki Sąd Administracyjny z w a ż y ł, co następuje:
Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz.1269, z późn. zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę działalności administracji publicznej.
W myśl art. 134 § 1 i art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1271, z późn. zm.), sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia.
Skarga jest uzasadniona. W przedmiotowej sprawie podstawowe zagadnienie wymagające ustalenia stanowi wykładnia art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a) ustawy o świadczeniach rodzinnych, w kontekście możliwości uzyskania przez małżonka osoby wymagającej opieki uprawnienia do świadczenia pielęgnacyjnego. Dla jej dokonania celowe, w ocenie Sądu, jest odwołanie się do tezy oraz uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 lipca 2008 r., sygn. P 27/07.
W niniejszym wyroku Trybunał Konstytucyjny, z przytoczonych wcześniej za uzasadnieniem zaskarżonej decyzji przyczyn orzekł, że art. 17 ust 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 i Nr 222, poz. 1630, z 2007 r. Nr 64, poz. 427, Nr 105, poz. 720, Nr 109, poz. 747, Nr 192, poz. 1378 i Nr 200, poz. 1446 oraz z 2008 r. Nr 70, poz. 416) jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
W ocenie Trybunału, wybranie z kręgu osób zobowiązanych do alimentacji jedynie rodziców (naturalnych, przysposabiających, zastępczych) i przyznanie wyłącznie im prawa do zasiłku stałego naruszało konstytucyjną zasadę równości, a także zasadę sprawiedliwości społecznej, pojmowaną nie w aspekcie socjalno-ekonomicznym, lecz odnoszoną również do społecznego poczucia sprawiedliwości, które w demokratycznym państwie prawnym nie powinno być przez ustawodawcę ignorowane (art. 2 Konstytucji), a ponadto godziło w konstytucyjne nakazy ochrony i opieki nad rodziną w ogólności (art. 18 Konstytucji) oraz szczególnej pomocy władz publicznych rodzinom w trudnej sytuacji materialnej i społecznej (art. 71 Konstytucji). Trybunał podkreślił jednocześnie, że orzeczenie o niekonstytucyjności dotyczyło wyłącznie zaskarżonego art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, natomiast do organów stosujących przepisy o świadczeniu pielęgnacyjnym należeć będzie ocena skutków stwierdzenia niekonstytucyjności zaskarżonego art. 17 ust. 1 ustawy w konfrontacji z innymi przesłankami określającymi prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, w tym art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a) ustawy o świadczeniach rodzinnych.
W świetle cytowanego orzeczenia Trybunału, za trafne uznać należy stanowisko wyrażone w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w […], zgodnie z którym, pomimo, że ustawodawca nie posługuje się w stosunkach między małżonkami pojęciem obowiązku alimentacyjnego, a ocena charakteru obowiązków małżonków, o których mowa w przepisach art. 23 i art. 27 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, z późn. zm.) nie jest w sposób jednolity traktowana w orzecznictwie i doktrynie, przyjąć należy, że również małżonek należy do kręgu osób, obciążonych powinnością o cechach obowiązku alimentacyjnego, z istnieniem którego Trybunał Konstytucyjny łączy prawo do ubiegania się o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego, a obowiązek opieki nad członkiem rodziny, jakim jest małżonek, znajduje swoje umocowanie w systemie nie tylko norm moralnych, ale i prawnych (wyrok z dnia 6 listopada 2008 r., (sygn. akt II SA/Łd 814/08, wyrok dostępny w internecie na stronie: orzeczenia.nsa.gov.pl).
Za pozostającą w sprzeczności z niniejszym stanowiskiem uznać zatem należy literalną wykładnię art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a) ustawy o świadczeniach rodzinnych, którą zastosowały w zaskarżonych rozstrzygnięciach organy obu instancji, zakładającą, że zawarcie związku małżeńskiego przez osobę wymagającą stałej opieki wyłącza prawo ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne przez sprawującego nad nią opiekę współmałżonka, który w celu wykonywania opieki zrezygnował z pracy zarobkowej.
Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu cytowanego orzeczenia, w związku z art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a) ustawy o świadczeniach rodzinnych, wyraził pogląd że "jeśli osoba wymagająca opieki zawiera związek małżeński, to osoba uprawniona dotychczas, w związku ze sprawowaniem opieki, do świadczenia pielęgnacyjnego zostaje tego uprawnienia pozbawiona".
W kontekście powyższego, zdaniem Sądu, za właściwą należy przyjąć taką wykładnię art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a) ustawy, zgodnie z którą sprawująca opiekę osoba uprawniona do świadczenia pielęgnacyjnego, na której stosownie do treści art. 128 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, traci prawo do świadczenia w przypadku zawarcia przez osobę wymagającą opieki związku małżeńskiego. Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego obowiązek sprawowania opieki przechodzi bowiem, na podstawie art. 23 i art. 27 Kodeksu, na małżonka, który jednocześnie uzyskuje, w świetle przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych, prawo do ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne w przypadku rezygnacji z pracy zarobkowej (zob. także wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 3 czerwca 2009 r., sygn. akt. II SA/Ol 414/09, wyrok dostępny w internecie na stronie: orzeczenia.nsa.gov.pl oraz wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 6 listopada 2009 r., sygn. akt. II SA/Po 513/09, opubl. LEX nr 531572).
Reasumując stwierdzić należy, że organy obu instancji orzekły z naruszeniem prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy. Dlatego przy ponownym jej rozstrzyganiu rzeczą organów orzekających powinno być uwzględnienie przedstawionych zapatrywań prawnych sądu, co do wykładni przepisu art. art. 17 ust. 5 pkt 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych.
W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit a) ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, należało orzec jak w pkt I sentencji. Orzeczenie o wstrzymaniu wykonania zaskarżonej decyzji do czasu uprawomocnienia wyroku (pkt II) oparte zostało o przepis art. 152 ww. ustawy.