Sygnatura:
6119 Inne o symbolu podstawowym 611
Hasła tematyczne:
Prawo pomocy
Sygn. powiązane: I SA/Gd 481/08
Skarżony organ:
Dyrektor Izby Skarbowej
Data:
2009-10-21
Sąd:
Naczelny Sąd Administracyjny
Treść wyniku:
Uchylono zaskarżone postanowienie
Sędziowie:
Ludmiła Jajkiewicz /przewodniczący sprawozdawca/

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia del. WSA: Ludmiła Jajkiewicz po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 2009 r. na posiedzeniu niejawnym w Wydziale II Izby Finansowej zażalenia J. M. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 27 lipca 2009 r., sygn. akt . I SA/Gd 481/08 w przedmiocie prawa pomocy w sprawie ze skargi J. M. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w G. z dnia 17 kwietnia 2008 r. nr […] w przedmiocie orzeczenia odpowiedzialności podatkowej za zaległości podatkowej spółki postanawia: uchylić postanowienie.
Uzasadnienie: Postanowieniem z dnia 27 lipca 2009 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku, sygn. akt I SA/Gd 481/08, odmówił przyznania prawa pomocy przez ustanowienie adwokata.
W uzasadnieniu Sąd podał, że z treści złożonego oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku i dochodach oraz przedłożonych dokumentów wynika, iż J. M. (dalej: skarżący) prowadzi gospodarstwo domowe wraz żoną, synem i córką, nie posiada jakiegokolwiek majątku o wartości powyżej 3.000 euro, kont oraz lokat dewizowych, a źródłem utrzymania rodziny są osiągane przez małżonków dochody ze stosunku pracy w łącznej kwocie 3.808,96 zł. Ponadto syn skarżącego otrzymuje miesięczne stypendium w kwocie 180,00 zł. Dodatkowo dzieci skarżącego w okresie od dnia 5 grudnia 2007 r. do dnia 4 stycznia 2008 r. otrzymały darowiznę w łącznej kwocie 68.800, zł.
Ponadto z przedłożonych dokumentów wynika, że w ocenie Sądu niezbędne wydatki na utrzymanie rodziny zamykają się kwotą 2.953,00 zł. (Sąd nie uznał za wydatek stały kwoty 525, 00 zł na dokształcanie żony; wydatków na ubranie, skoro niezbędne jest poniesienie innych wydatków oraz wydatków ponoszonych na leczenie żony z uwagi na brak ich udokumentowania).
Sąd podał również, iż skarżący został postanowieniem z dnia 18 listopada 2008 r. zwolniony od części wpisu sądowego (powyżej kwoty 1.500,00 zł.) w niniejszej sprawie.
Postanowieniem z dnia 8 lipca 2009 r. referendarz sądowy odmówił skarżącemu przyznania prawa pomocy.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyniku rozpoznania sprzeciwu uznał, iż skarżący nie wykazał, że w stosunku do niego zachodzi przesłanka warunkująca skorzystanie z wyjątkowej instytucji procesowej, jaką stanowi przyznanie prawa pomocy.
Oceniając zasadność wniosku skarżącego Sąd uznał, iż uwzględniając dochody rodziny i wydatki na jej niezbędne utrzymanie, wydatek na opłacenie profesjonalnego pełnomocnika nie przekracza możliwości finansowych skarżącego. W przekonaniu Sądu, skarżący pełniąc funkcję członka zarządu spółki powinien był liczyć się z możliwością postępowań sądowych, a w związku z tym powinien był gromadzić na ten cel środki finansowe.
W zażaleniu z dnia 2 września 2009 r. skarżący wniósł o przyznanie prawa pomocy poprzez ustanowienie adwokata.
W uzasadnieniu podniósł, iż wydatki pominięte przez Sąd na leczenie, dokształcanie oraz ubiór nie uwzględniają panującej rzeczywistości i mieszczą się w minimalnych niezbędnych kosztach. Ponadto skarżący podniósł, iż od lipca pozostaje bez stałej pracy, a jedynie pracuje dorywczo, natomiast zarobki żony uległy zmniejszeniu o około 400,00 zł miesięcznie.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zażalenie skarżącego zasługuje na uwzględnienie.
W myśl art. 245 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm. – dalej: p.p.s.a.) prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym (§ 1). Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (§ 2). Natomiast prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (§ 3).
Z kolei zgodnie art. 246 § 1 powołanej ustawy przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej następuje:
1) w zakresie całkowitym – gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania;
2) w zakresie częściowym – gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
Przywołane powyżej przepisy stanowią odstępstwo od generalnej zasady ponoszenia kosztów postępowania sądowoadministracyjnego zawartej w art. 199 p.p.s.a. Zatem rzeczą wnioskodawcy jest wykazanie, iż jego sytuacja materialna jest na tyle trudna, że uzasadnia przyznanie prawa pomocy.
W niniejszej sprawie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku bezzasadnie uznał, że skarżący nie spełnia ustawowych przesłanek przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Ze złożonego oświadczenia o stanie majątkowym można bowiem wywnioskować, że uzyskiwane przez skarżącego i jego rodzinę dochody pozwalają jedynie na zaspokojenie bieżących potrzeb rodziny i to w stopniu niezbędnym. Niezasadnie Sąd pierwszej instancji w swoich rozważaniach pominął wskazane przez skarżącego wydatki na naukę – 100,00 zł w sytuacji, gdy jedno z dzieci studiuje stacjonarnie a drugie uczęszcza do szkoły; na ubranie – 200,00 zł czteroosobowej rodziny, czy też nie uwzględnił wydatków na leczenie, które zwykle występują w każdym budżecie domowym. Należy także zauważyć, iż pozostałe podane przez skarżącego kwoty wydatków, a zwłaszcza na wyżywienie są bardzo realne, a tym samym nie można założyć, że mogą stanowić źródło oszczędności. Nie mogą takiego źródła stanowić, jak słusznie zauważył Sąd, darowizny otrzymane przez dzieci skarżącego, a jedynie stypendium syna w kwocie 180,00 zł. Poza tym nie bez znaczenia pozostaje relacja pominiętej przez Sąd kwoty do ewentualnych kosztów, jakie skarżący zmuszony byłby ponieść w razie ustanowienia pełnomocnika w niniejszej sprawie.
Zatem zaistniały w sprawie stan faktyczny wskazuje na istnienie wskazanych powyżej przesłanek, a tym samym uprawnia do pozytywne rozpoznanie wniosku.
Poza tym za daleko idący należy uznać pogląd Sądu, iż skoro skarżący zdecydował się na bycie członkiem zarządu spółki, to powinien był liczyć się z postępowaniami, jakie w przyszłości zostaną wszczęte i w związku z tym powinien był gromadzić fundusze na przyszłe wydatki z tym związane. Tez ta, choć z pozoru bardzo słuszna, to jednak nie życiowa. Nadto należy przypomnieć, iż ocena wniosku o przyznacie prawa pomocy powinna uwzględniać sytuację materialną wnioskodawcy na dzień jego rozpoznania i powinna mieć charakter obiektywny, a także nie pozbawiać strony prawa do sądu.
Należy także zauważyć, iż Sąd we wcześniejszym postępowaniu zwolnił skarżącego częściowo z ponoszenia wpisu, co wskazuje, że w ocenie Sądu skarżący nie miał zdolności ponoszenia dalszych kosztów postępowania, a skoro tak to jedyny wniosek, jaki nasuwa się przy okazji rozpoznawania tego wniosku jest taki, że nie ma on również możliwości ponoszenia kosztów związanych z ustanowieniem pełnomocnika, zwłaszcza, że w świetle nowych okoliczności pogorszyła się sytuacja materialna skarżącego i jego rodziny.
Podsumowując, należy stwierdzić, iż zażalenie skarżącego zasługuje na uwzględnienie.
Z tych względów Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 185 § 1, w związku z art. 197 § 1 i § 2 p.p.s.a., postanowił postanowienie uchylić.

Uzasadnienie wyroku