Sygnatura:
6111 Podatek akcyzowy
Hasła tematyczne:
Prawo pomocy
Skarżony organ:
Dyrektor Izby Celnej
Data:
2010-07-08
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach
Treść wyniku:
Odmówiono przyznania prawa pomocy
Sędziowie:
Leszek Wolny /przewodniczący sprawozdawca/

Sentencja

Referendarz sądowy w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Gliwicach Leszek Wolny po rozpoznaniu w dniu 15 września 2010 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy ze skargi P. K. na decyzję Dyrektora Izby Celnej w K. z dnia […] r., nr […] w przedmiocie podatku akcyzowego (odpowiedzialność osób trzecich) w kwestii wniosku o przyznanie skarżącemu prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych postanawia: odmówić przyznania prawa pomocy.

Uzasadnienie wyroku

W odpowiedzi na wezwanie do uiszczenia wpisu sądowego od skargi w kwocie […] zł, skarżący P. K., złożył na urzędowym formularzu PPF wniosek o prawo pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.W uzasadnieniu wniosku skarżący oświadczył, że nie jest w stanie ponieść kosztów skargi, ponieważ nie posiada na to środków. Jego jedynym dochodem jest renta inwalidzka w kwocie […] zł brutto ([…] zł netto). Z tej kwoty, komornik potrąca […] zł. Poza tym, skarżący nie posiada żadnego innego majątku.Wnioskodawca na urzędowym formularzu wniosku o prawo pomocy PPF oświadczył, że prowadzi sam gospodarstwo domowe, ale zamieszkuje ze swoją żoną E. P. – K., w małżeństwie jednak obowiązuje od 1996 r. ustrój rozdzielności majątkowej. Strona skarżąca mieszka w domu, który nie jest własnością jego, ani jego żony, jednocześnie partycypuje w kosztach utrzymania domu. W większości koszty te jednak ponosi żona wnioskodawcy ze swoich dochodów otrzymywanych ze stosunku pracy.Strona nie posiada żadnych nieruchomości, jednak w rubryce "7.1 Nieruchomości – inne nieruchomości" urzędowego formularza PPF oświadczyła: "[…] współwłasność wg odpisu Kw z dnia […] 2010 r. nr jw. zajęta wpisem na hipotekę na rzecz WFOŚ i GW w kwocie […] zł, "A" S.A. w kwocie […] zł, odsetki od kredytu "A" K. od kwoty […] zł zajętych hipotekami, ogólne zadłużenie i zajęcie na hipotekach BIKOR J.K. […] zł i inne w mniejszych kwotach (ogółem zajęcie i zadłużenie wynosi ok. […] zł)."Z oświadczenia strony wynika, że nie posiada ona żadnych zasobów pieniężnych, ani przedmiotów o wartości przekraczającej 3.000 Euro.Ponadto, strona oświadczyła, że pozostaje pod stałym nadzorem lekarskim, codziennie rehabilituje się i leczy psychiatrycznie, neurologicznie, urologicznie i ortopedycznie. Na same koszty dojazdów na rehabilitację oraz na zakup lekarstw przeznacza skarżący miesięcznie około […] zł.Do wniosku skarżący dołączył komplet kserokopii pism ZUS – u, potwierdzających wysokość otrzymywanego przez niego świadczenia rentowego – w rzeczywistości skarżący otrzymuje on rentę w wysokości […] zł, jak również wezwanie Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w K. do dokonywania potrąceń z renty wnioskodawcy na kwotę przeszło […] zł.W tym stanie rzeczy, pismem z dnia […] 2010 r. referendarz sądowy wezwał skarżącego o nadesłanie szeregu dokumentów, mających zobrazować jego rzeczywisty i aktualny stan majątkowy. Wezwanie to miało na celu uzupełnienie i udokumentowanie danych zawartych we wniosku o prawo pomocy. Strona została mianowicie wezwana do:- udokumentowania wysokości wszelkich dochodów uzyskiwanych przez małżonkę skarżącego E. P. – K.. W tym celu należało nadesłać odpis umowy o pracę oraz zaświadczenie pracodawcy o wysokości wynagrodzenia wypłaconego jej w ostatnim miesiącu, wskazującego też formę tej zapłaty (gotówkową lub bezgotówkową – na rachunek bankowy);- nadesłania zaświadczenia o wysokości ewentualnych pozostałych wynagrodzeń, honorariów i innych należności oraz świadczeń z okresu ostatnich sześciu miesięcy – zarówno skarżącego, jak i jego małżonki;- nadesłania odpisów lub kopii zeznań podatkowych w podatku dochodowym od osób fizycznych złożonych przez skarżącego i jego małżonkę (lub ich wspólnego zeznania podatkowego) za rok 2009;- przedłożenia wyciągów i wykazów ze wszystkich rachunków bankowych posiadanych przez skarżącego oraz jego małżonkę, obrazujących operacje dokonane w ich ramach w ciągu ostatnich trzech miesięcy oraz dokumentów dotyczących lokat i kont. W przypadku, gdyby te rachunki były zajęte, należy przedstawić potwierdzające ten fakt zaświadczenie wystawione przez bank, informujące o wysokości zajęć oraz sposobie ich spłaty;- przedłożenia aktualnego zaświadczenia właściwej jednostki samorządu terytorialnego wymieniającego wszystkie osoby zameldowane pod adresem miejsca zamieszkania skarżącego (tj. przy ul. […] w Z.);- w rubryce 7.1 "inne nieruchomości" urzędowego formularza PPF, skarżący stwierdził, że jest współwłaścicielem obciążonej hipotekami nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta KW […] . Skarżący powinien ten fakt wykazać, nadsyłając aktualny odpis z tej księgi wieczystej;- nadesłania dokumentów dotyczących stanu zdrowia skarżącego, jak również jego małżonki (zaświadczeń, orzeczenia lekarza orzecznika, decyzji ZUS, itp.) oraz sprecyzowanie miesięcznej wysokości wydatków związanych z leczeniem, w szczególności z zakupem leków i wykazanie tych wydatków za pomocą faktur VAT, paragonów wystawionych przez apteki, szpitale, przychodnie, itp.;- podania orientacyjnej miesięcznej wysokości kosztów bieżącego utrzymania (czynsz, opłaty za tzw. media, zakup żywności, środków czystości, leczenie i zakup leków, inne wydatki). Wydatki ponoszone z tytułu czynszu, opłat za tzw. media oraz na zakup leków powinny zostać nadto udokumentowane stosownymi dowodami wpłaty, fakturami VAT, paragonami itp.W odpowiedzi na to pismo, skarżący nadesłał jedynie: orzeczenie lekarza orzecznika ZUS w Z. z dnia […] r., w którym uznano, że wnioskodawca jest niezdolny do pracy do dnia […] 2013 r. oraz zeznania podatkowe – swoje (PIT – 36) oraz żony (PIT – 37) i listę płac swojej małżonki, z której wynika, że jej miesięczne wynagrodzenie zamyka się w kwocie […] zł.Ponadto strona nadesłała do akt wykazy majątku, dokonane w trybie art. 913 k.p.c.: swój własny ([…]) oraz swojej żony ([…]). Oba te postępowania toczą się przed Sądem Rejonowym w Z..Mając powyższe na uwadze, zważono, co następuje.Stosownie do art. 243 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) – zwanej dalej P.p.s.a. – stronie na jej wniosek może być przyznane prawo pomocy. Z kolei zgodnie z art. 245 § 1 P.p.s.a., prawo pomocy może zostać udzielone w zakresie częściowym lub całkowitym. Prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub części (…) lub obejmuje ustanowienie fachowego pełnomocnika w osobie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 3 P.p.s.a.).Na wstępie należy zaznaczyć, że skarżący składając wniosek o prawo pomocy, zażądał jedynie zwolnienia od kosztów sądowych. W tej sytuacji, wniosek ten obejmuje więc jedynie żądanie przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym. Mając to na uwadze, odnosząc się do wniosku P. K. należy przywołać zasadę wyrażoną w art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a., zgodnie z którą, przyznanie osobie fizycznej prawa pomocy w zakresie częściowym (czyli na zasadzie art. 245 § 3 P.p.s.a., mogącym obejmować zwolnienie od kosztów sądowych, na które składają się opłaty i wydatki) następuje wtedy, gdy wykaże ona, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.W tym stanie rzeczy, w ocenie rozpoznającego wniosek, żądanie skarżącego nie zasługuje na uwzględnienie.O ewentualnym przyznaniu prawa pomocy przesądza przesłanka zobiektywizowana, o czym świadczy słowo "wykazanie", które nakłada na stronę nie tylko powinność uprawdopodobnienia ale więcej, formułuje obowiązek wskazania przez nią obiektywnie zaistniałych przesłanek stanu rzeczywistego (por. P. Dobosz, Procedury administracyjne, model sądownictwa administracyjnego a "prawo pomocy" [w:] praca zbiorowa pod red. J. Stelmasiaka, J. Niczyporuka, S. Fundowicza, Polski model sądownictwa administracyjnego, Oficyna Wydawnicza VERBA s. c., Lublin 2003, s. 120). Oznacza to, że inicjatywa dowodowa w stosunku do okoliczności, z których strona wnioskująca zamierza wywieść skutki prawne leży po stronie wnioskodawcy, a nie rozpoznającego wniosek. Nie budzi zatem wątpliwości, że rozstrzygnięcie wniosku zależy od tego, co zostanie udowodnione przez stronę (por.: J. P. Tarno: Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Komentarz, Wyd. Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2004, s. 319).Wnioskodawca nie wykazał w sposób rzetelny i nie budzący wątpliwości, aby jego sytuacja majątkowa uzasadniała przyznanie mu prawa pomocy.W pierwszej kolejności stwierdzić należy, że skarżący nie przedłożył stosownego zaświadczenia o zameldowaniu, z którego wynikałoby ile osób w rzeczywistości wchodzi w skład gospodarstwa domowego wnioskodawcy. Jest to tym bardziej istotne uchybienie, że przecież w piśmie z dnia […] 2010 r., skarżący oświadczył, że mieszka wraz z małżonką w "mieszkaniu u córek" przy ul. […] w Z.. W tej sytuacji powstała istotna wątpliwość co do tego, czy skarżący nie prowadzi jednak wspólnego gospodarstwa domowego również z córkami. Jeżeli bowiem wnioskodawca pozostaje we wspólnocie rodzinnej i majątkowej z inną osobą (innymi osobami) – w tym przypadku (oprócz swojej żony) również ze swoimi córkami – to właśnie łączne wydatki i potrzeby finansowe wszystkich tych osób bezsprzecznie kształtują status majątkowy wnioskodawcy. W dalszej kolejności fakt ten bezpośrednio przesądza o tym, czy wnioskodawca może ponieść koszty postępowania, czy też nie jest w stanie ich ponieść (postanowienie NSA z dnia 17 maja 2006 r., sygn. akt: I OZ 657/06, LEX nr 181557).Wątpliwość ta nie została w ogóle wyjaśniona przez skarżącego. W tej sytuacji brak jest wyczerpującego materiału dowodowego pozwalającego na rzetelną i wszechstronną ocenę całokształtu rzeczywistej sytuacji majątkowej i finansowej gospodarstwa domowego, w skład którego wchodzi również skarżący.Poza tym, wystąpiły w przedmiotowej sprawie istotne luki w dokumentacji obrazującej stan majątkowy wnioskodawcy i jego małżonki.W pierwszej kolejności podnieść należy, że chybione jest podkreślanie przez skarżącego, że pozostaje od 1996 r. ze swoją małżonką w ustroju rozdzielności majątkowej. Okoliczność ta nie ma po prostu znaczenia z punktu widzenia przesłanek przyznania prawa pomocy. Tym bardziej, że ustrój rozdzielności majątkowej małżonków, nie wyłącza zastosowania art. 23 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 ze zm.), w myśl którego małżonkowie są zobowiązani do wzajemnej pomocy i z tego obowiązku nie zwalnia ich pozostawanie w rozdzielności majątkowej (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 października 2004 r., sygn. GZ 71/04, ONSAiWSA 2005, nr 1, poz. 8). Rozdzielność majątkowa, jak sama nazwa wskazuje, odnosi się przecież do majątków małżonków, regulując kwestie zobowiązań każdego z małżonków wobec osób trzecich oraz rozporządzania i zarządzania tymi majątkami, nie zaś ich wzajemnych obowiązków, w tym polegających na udzielaniu współmałżonkowi pomocy finansowej w zakresie prowadzonego postępowania sądowego (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 czerwca 2009 r., sygn. akt I FZ 230/09).W tym stanie rzeczy, skarżący miał obowiązek wypełnić całkowicie wezwanie referendarza sądowego z dnia 10 sierpnia 2010 r. – także w zakresie stanu majątkowego swojej żony. Faktem jest, że skarżący nadesłał do akt zaświadczenie o zarobkach żony i kserokopię jej zeznania podatkowego za rok 2009. P.K. nie ustosunkował się jednak do wezwania w zakresie przedłożenia wyciągów i wykazów ze wszystkich rachunków bankowych posiadanych przez niego i małżonkę. W tej części wezwania wyraźnie zaznaczono, że jeżeli jakikolwiek rachunek bankowy byłby zajęty, to należy przedstawić potwierdzające ten fakt zaświadczenie wystawione przez bank, informujące o wysokości zajęć oraz o sposobie ich spłaty.Bezsprzecznie, rozpatrywane wezwanie mogło być skierowane wyłącznie do osoby wnioskującej o prawo pomocy, a nie do osób trzecich czy innych podmiotów. Jeśli natomiast osoba trzecia odmówi współpracy z wnioskodawcą, to powinna się liczyć z tym, że swoją postawą naraża tegoż wnioskodawcę na negatywne konsekwencje w postaci odmowy przyznania prawa pomocy. Oczywistym zatem jest, że ocena wniosku musi uwzględniać precyzyjne dane odnoszące się do obu osób pozostających w związku małżeńskim.Skarżący ograniczył się jednak tylko do stwierdzenia w piśmie z dnia 7 września 2010 r., że razem z żoną "nie posiadają już żadnych kont bankowych, ponieważ zostały zajęte przez komorników". Wynika z tego, że wnioskodawca i jego małżonka posiadają jednak rachunki bankowe, przy czym są one zajęte w toku postępowania egzekucyjnego. Wnioskodawca nie przedłożył jednocześnie żadnych zaświadczeń bankowych, które potwierdzałyby sam fakt zajęcia rachunku bankowego oraz wysokość tych zajęć oraz sposób ich spłaty.Tymczasem, jako załącznik do samego wniosku o prawo pomocy, skarżący dołączył "wezwanie do dokonywania potrąceń z renty lub emerytury" z dnia 26 maja 2010 r., wydane przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w K.. Brak jednak odpowiedniego dokumentu wskazującego na jakiekolwiek zajęcia rachunku bankowego, czy to samego skarżącego, czy też jego małżonki. W tej sytuacji należy stwierdzić, że skarżący jedynie powołuje się na fakt zajęcia rachunków bankowych swojego i żony, jednak w żadnym stopniu faktu tego nie wykazuje za pomocą konkretnego dokumentu (np. zaświadczenia banku).W tym stanie rzeczy nie sposób wykluczyć, aby skarżący lub jego żona mieli zgromadzone na swoich rachunkach bankowych środki finansowe, które pozwoliłyby jednak na uiszczenie wpisów sądowych od skarg, we wszystkich zawisłych przed tutejszym Sądem sprawach (III SA/Gl 1713 – 1744/10). Z zeznań podatkowych złożonych za 2009 r. wynika, że E. P. – K. uzyskiwała przychód z dwóch źródeł: ze stosunku pracy oraz z tytułu działalności wykonywanej osobiście (w tym z tytułu umowy o dzieło i zlecenia) – pkt 1 i 3 w rubryce "C.1 Dochody i straty podatnika" w druku zeznania podatkowego PIT – 37. z kolei skarżący P. K. uzyskiwał przychód z trzech źródeł: ze stosunku pracy; emerytury – renty oraz inne krajowe świadczenia oraz z innych źródeł – pkt 1, 2 i 7 w rubryce "D.1 Dochody i straty podatnika" w druku zeznania podatkowego PIT – 36.Z danych tych wynika, że skarżący i jego małżonka w ubiegłym roku osiągnęli łączny dochód wyraźnie przekraczający kwotę […] zł. Skarżący nie złożył jednocześnie oświadczenia, z którego wynikałoby, że aktualnie dochody te uległy zmniejszeniu. Wnioskodawca nie wykazał również, jaki jest stan ich rachunków bankowych – w ogóle nie wykazał, aby ich środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bankowych były zajęte w postępowaniu egzekucyjnym. W tej sytuacji należy stwierdzić, że skarżący i jego małżonka mieli realne możliwości, aby poczynić stosowne oszczędności, które umożliwiłyby im ponoszenie kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.Ponadto, skarżący nadesłał wykazy majątku, zarówno swojego ([…]), jak i swojej żony ([…]), oba sporządzone w […] 2010 r. w toku postępowania przed Sądem Rejonowym w Z.. W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że wykaz majątku, jest centralną instytucją procesową procedury wyjawienia majątku, występującą w toku postępowania egzekucyjnego w postępowaniu cywilnym (art. 913 – 9201 k.p.c.). Faktem jest, że dłużnik oświadcza co wchodzi w skład jego majątku, a oświadczenie objęte jest przyrzeczeniem, że jest ono prawdziwe. Jest to jednak instytucja procesowa, która funkcjonuje w toczącym się sądowym postępowaniu egzekucyjnym. Po drugie, wyjawienie majątku – jak sam skarżący zauważył – polega na przedstawieniu przez dłużnika swojego stanu majątkowego. W wykazie majątku zawarte jest więc oświadczenie dłużnika o składnikach jego majątku. Protokół wykazu majątku nie jest więc dokumentem, który w obiektywny i bezstronny sposób wykazuje rzeczywisty stan majątku dłużnika, z tego choćby względu, że w praktyce, oświadczenie dłużnika nie jest w żaden sposób zweryfikowane. Przykładowo, skarżący w rubryce "7.1 – inne nieruchomości" urzędowego formularza PPF wniosku o przyznanie prawa pomocy (złożonego w sierpniu bieżącego roku), stwierdził, że jest współwłaścicielem nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta nr […]. Tymczasem w wykazie majątku, sporządzonym w dniu […] 2010 r. w rubryce "C. Nieruchomości" protokołu oświadczył, że nie posiada żadnych nieruchomości. W tej sytuacji należy stwierdzić, że oświadczenia skarżącego w tym zakresie są niespójne i brak im przymiotu wiarygodności.Reasumując, przyznanie prawa pomocy jest jednak możliwe tylko i wyłącznie w sytuacji wyczerpującego przedstawienia informacji dotyczącej sytuacji materialnej strony, zawierającej przede wszystkim dokładne dane dotyczące środków, którymi strona dysponuje. Dopiero porównanie źródeł finansowych, którymi wnioskodawca może dysponować pozwala na stwierdzenie, czy ma on dostateczne środki na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Jednak to obowiązkiem strony jest wykazanie zasadności złożonego wniosku w świetle ustawowych przesłanek przyznania prawa pomocy. Brak jest prawnych podstaw do prowadzenia z urzędu postępowania w sprawie sytuacji majątkowej wnioskodawcy, jeżeli on sam nie wykaże istnienia przesłanek uzasadniających uwzględnienie żądania prawa pomocy. Sąd nie jest wobec tego zobowiązany do prowadzenia jakichkolwiek dochodzeń w sytuacji, gdy przedstawione przez stronę dane uniemożliwiają pełną ocenę jej stanu majątkowego, albo gdy nie są one do końca jasne.Tymczasem uchylenie się strony od obowiązków nałożonych w toku postępowania o przyznanie prawa pomocy, czy też nierzetelne ich wykonanie, jest przeszkodą wykluczającą uprawdopodobnienie wskazanych we wniosku okoliczności, a w konsekwencji wyłącza możliwość przyznania jej prawa pomocy w żądanym zakresie (por.: postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego; z dnia 5 września 2005 r., sygn. akt II FZ 414/05 oraz z dnia 14 września 2005 r., sygn. akt II FZ 575/05).Mając powyższe na uwadze, postanowiono jak w sentencji, działając na podstawie art. 258 § 1 i § 2 pkt 7 P.p.s.a. w związku z art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a.