Sygnatura:
6180 Wywłaszczenie nieruchomości i odszkodowanie, w tym wywłaszczenie gruntów pod autostradę
Hasła tematyczne:
Prawo pomocy
Skarżony organ:
Minister Infrastruktury
Data:
2010-11-22
Sąd:
Naczelny Sąd Administracyjny
Treść wyniku:
Oddalono zażalenie
Sędziowie:
Monika Nowicka /przewodniczący sprawozdawca/
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Monika Nowicka po rozpoznaniu w dniu 2 grudnia 2010 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia B. Ś.-Z. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 października 2010 r., sygn. akt I SA/Wa 665/10 odmawiające przyznania prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi B. Ś.-Z. na postanowienie Ministra Infrastruktury z dnia […] lutego 2010 r., nr […] w przedmiocie niedopuszczalności wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy postanawia: oddalić zażalenie.
Uzasadnienie wyroku
Zaskarżonym postanowieniem wydanym na skutek wniesionego sprzeciwu od postanowienia referendarza sądowego z dnia 15 września 2010 r., Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie przyznał B. Ś.-Z. prawo pomocy w zakresie obejmującym ustanowienie adwokata. Jednocześnie odmówił skarżącemu przyznania prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.W uzasadnieniu swego orzeczenia wskazał, iż wnioskodawca w sposób wybiórczy zaprezentował swoją sytuację majątkową, gdyż załączył do wniosku m. in. nieaktualne dokumenty źródłowe. Takie zachowanie uniemożliwiało uzyskanie pewności, co do jego rzeczywistej sytuacji finansowej. Sąd podkreślił, że to na osobie wnioskującej o przyznanie prawa pomocy spoczywa ciężar udowodnienia braku możliwości pokrycia kosztów postępowania sądowego. Treść przedstawionych informacji nakazywała przyjąć, że sytuacja majątkowa wnioskodawcy nie dawała podstaw do uwzględnienia w całości zgłoszonego przez niego wniosku o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata. B. Ś.-Z. nie wykazał, że ponosi wydatki ponadprzeciętną miarę. Prowadzi samodzielnie gospodarstwo domowe. Sam także przyznał, iż w chwili złożenia wniosku, był w stanie pozyskać od przyjaciela środki finansowe w formie zapomogi. Tego rodzaju informacje przeczą temu, by skarżący znajdował się w stanie ubóstwa i nie mógł ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie. Argumentacja, że wnioskodawca jest emerytem, ma […] lat i musi liczyć się z możliwością choroby, nie stanowiła wystarczającej podstawy, aby wydać odmienne rozstrzygnięcie. Przeciw przyznaniu prawa pomocy we wnioskowanym przez B. Ś.-Z. o zakresie, przemawiał także fakt, iż uzyskuje on stały miesięczny dochód w postaci emerytury w wysokości […] zł netto. Przy uwzględnieniu wydatków związanych ze stałymi opłatami, którymi skarżący obciążany jest miesięcznie w kwocie […] zł i codziennym utrzymaniem, pozostaje mu do rozdysponowania kwota […] zł. Przedstawione okoliczności świadczą o tym, iż wnioskodawca przy uzyskiwanym dochodzie, dysponuje środkami, które mógłby przeznaczyć na poczet kosztów sądowych. Może zatem częściowo partycypować w kosztach postępowania sądowego. Zdaniem Sądu rozpoznającego przedmiotowy wniosek, sytuacja finansowa wnioskodawcy nie przemawiała w związku z tym za przyznaniem mu prawa pomocy w zakresie całkowitym.Biorąc jednocześnie pod uwagę wysokość uzyskiwanego przez B. Ś.-Z. dochodu, nie było jednakże podstaw, aby przyjąć, że jest on osobą, której nie można przyznać prawa pomocy w zakresie częściowym. Sąd Wojewódzki uznał, iż poniesienie przez niego pełnych kosztów postępowania prowadziłoby do uszczerbku dla utrzymania koniecznego dla siebie i pozbawiłoby go niezbędnych środków na zaspokojenie swoich podstawowych potrzeb.Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł B. Ś.-Z., zaskarżając je w części, w jakiej Wojewódzki Sąd Administracyjny odmówił mu przyznania prawa pomocy obejmującego zwolnienie od kosztów sądowych. W uzasadnieniu swego zażalenia, skarżący zarzucił Sądowi I instancji nadinterpretację art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. Sąd wskazując wysokość jego dochodów, nie wziął pod uwagę, że po podziale tej kwoty przez liczbę dni w miesiącu, skarżący może wydać dziennie […] zł, co ewidentnie "wskazuje na uszczerbek utrzymania koniecznego dla" skarżącego "przy odmowie przyznania zwolnienia od kosztów sądowych". Wysokość jego emerytury jest niższa od najniższego wynagrodzenia za pracę, które w 2010 r. wynosi 1317 zł. W jego ocenie, także twierdzenia Sądu odnoszące się do sposobu i aktualności prezentowanych dokumentów, które rzekomo nie uwidaczniają rzeczywistej sytuacji materialnej skarżącego, są chybione. Podejrzenia co do opłaty rocznej za wieczyste użytkowanie są całkowicie bezzasadne. Pozostałe dołączone rachunki odzwierciedlają wysokość rzeczywiście ponoszonych przez niego wydatków. Skarżący podniósł, że dokumenty te nie zostały przedstawione wybiórczo. W piśmie z dnia […] sierpnia 2010 r. dokładnie wyszczególnił załączone teksty dokumentów o sztywnych opłatach, co zaznaczył w formularzu PPF. Okoliczność ta przeczy wysuniętemu przez Sąd twierdzeniu, że w formularzu nie zamieścił tego rodzaju informacji. Z kolei twierdzenie, że jest w stanie pozyskać środki od przyjaciela, świadczy o tym, że nie dysponuje możliwością ponoszenia opłat sądowych z własnej emerytury.Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.Zgodnie z art. 245 § 1 i § 2 p.p.s.a. prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. W myśl natomiast § 3 cytowanego artykułu, prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego.Według art. 246 § 1 p.p.s.a.- przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej następuje w zakresie całkowitym – gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania lub częściowym – gdy udowodni, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.Na wstępie należy zauważyć, że Sąd Wojewódzki właściwie zastosował w przedmiotowej sprawie normę ujętą w art. 246 § 1 p.p.s.a. dokonując jej prawidłowej wykładni, a następnie należycie zbadał, czy skarżący spełnia określone w tym przepisie wymagania, aby przyznać mu prawo pomocy we wnioskowanym przez niego zakresie. Wojewódzki Sąd Administracyjny wyszedł przy tym ze słusznego założenia, iż to na wnioskodawcy ciążył obowiązek wykazania, że znajduje się w sytuacji materialnej legitymującej go do przyznania prawa pomocy. W tym stanie rzeczy należy przyjąć, że rozstrzygnięcie sądu w tej kwestii zależało od tego, co zostanie udowodnione przez stronę. Zauważyć jednocześnie należy, iż instytucja zwolnienia od kosztów ma charakter wyjątkowy i jest stosowana wobec osób o bardzo trudnej sytuacji materialnej, czyli takich, które ze względu na okoliczności życiowe pozbawione są jakichkolwiek środków do życia, lub środki te są tak bardzo ograniczone, iż wystarczają jedynie na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych.Naczelny Sąd Administracyjny w pełni podziela wyrażony przez Sąd I instancji pogląd, że stan majątkowy B. Ś.-Z., uniemożliwia przyznanie mu prawa pomocy w zakresie całkowitym. Skarżący jest właścicielem nieruchomości i prowadząc samotnie gospodarstwo domowe uzyskuje stały miesięczny dochód, którego wysokość nie jest na tyle niska, aby przyznać mu tak znaczną pomoc ze strony Państwa. Właściwym w tym miejscy jest przytoczony przez Sąd I instancji pogląd Naczelnego Sądu Administracyjnego, że obowiązek współuczestniczenia w ponoszeniu kosztów postępowania w szczególności dotyczy osoby fizycznej uzyskującej stały miesięczny dochód przewyższający minimalne wynagrodzenie za pracę (postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 kwietnia 2006 r., sygn. akt I OZ 452/06 niepubl.).Twierdzenie, iż uzyskiwana przez skarżącego emerytura jest niższa od minimalnego wynagrodzenia w 2010 r. nie jest przy tym zgodne ze stanem rzeczywistym. Przedstawiona w zażaleniu kwota jest wartością wskazaną w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2010 r. (M. P. z 2009 r., Nr 48. poz. 709). Nie można jednak zapominać, że kwota ta jest kwotą brutto. Zatem po potrąceniu zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składek takich jak m. in. składka rentowa, minimalne wynagrodzenie nie będzie przekraczać kwoty 1.000 zł. Oznacza to, że emerytura skarżącego w rzeczywistości jest wyższa, niż minimalne wynagrodzenia za pracę ustalone w 2010 r.Nadmienić wypada, iż przedstawione przez skarżącego zestawienie ponoszonych wydatków (stanowiących około […] % miesięcznego wynagrodzenia) nie uwidacznia, że stanowią one kwotę pochłaniającą większość środków jego domowego budżetu. Skarżący, na co słusznie zwrócił uwagę Sąd I instancji, nie udowodnił, iż ponosi jakieś szczególne, ponadprzeciętne wydatki, przeznaczane chociażby na leczenie. Samo zaś powoływanie się na hipotetyczną możliwości zaistnienia tej okoliczności nie jest miarodajne. W przedstawionym zatem zakresie, zarzuty podniesione w zażaleniu przez skarżącego nie mogą zostać uwzględnione.Bezzasadnym jest także zarzut, błędnego przez Sąd przyjęcia, że skarżący starał się udowodnić swoją trudną sytuację majątkową przedkładając nieaktualne dokumenty źródłowe. Nie ulega wątpliwości, że osoba wnioskująca o przyznanie prawa pomocy powinna zmierzać do wykazania, iż ponoszone przez nią obciążenia finansowe są na tyle duże, że uniemożliwiają uiszczenie kosztów postępowania. Wnioskodawca zobowiązany jest przedstawić swoją sytuację materialną zaistniałą w momencie składania wniosku o przyznanie prawa pomocy. Tymczasem skarżący składając taki wniosek we wrześniu 2010 r. posłużył się przy jego uwiarygodnieniu m. in. dokumentami źródłowymi z pierwszego półrocza 2010 r., co z pewnością osłabia moc dowodową prezentowanych przez niego informacji.Ocena przedstawionych przez skarżącego twierdzeń, uwidacznia, iż jest on w stanie przynajmniej częściowo ponieść koszty przedmiotowego postępowania. Zwłaszcza, że na obecnym jego etapie, ich wysokość nie jest znaczna, zaś skarżącemu przyznano prawo pomocy obejmujące ustanowienie pełnomocnika, co stanowi znaczącą pomoc ze strony Państwa na rzecz B. Ś.-Z.Mając na uwadze powyższe Naczelny Sąd Administracyjny, orzekł jak w sentencji postanowienia, na podstawie art. 184 zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a.