Sygnatura:
6037 Transport drogowy i przewozy
Hasła tematyczne:
Prawo pomocy
Skarżony organ:
Komendant Straży Granicznej
Data:
2009-12-23
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie
Treść wyniku:
Odmówiono przyznania prawa pomocy
Sędziowie:
Elżbieta Makowska /przewodniczący sprawozdawca/

Sentencja

Dnia 25 maja 2010 roku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie w składzie Przewodniczący Sędzia NSA Elżbieta Makowska po rozpoznaniu w dniu 25 maja 2010 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku P. G. o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie radcy prawnego w sprawie z Jego skargi na decyzję Komendanta Pomorskiego Oddziału Straży Granicznej z dnia […] r. Nr […] w przedmiocie kary pieniężnej za nieuiszczenie opłaty za przejazd po drogach krajowych p o s t a n a w i a odmówić skarżącemu przyznania prawa pomocy.

Uzasadnienie wyroku

P. G., w odpowiedzi na wezwanie do uiszczenia wpisu sądowego w kwocie […] zł, należnego od złożonej skargi na decyzję Komendanta Pomorskiego Oddziału Straży Granicznej z dnia […] r. nr […] w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej w kwocie […] zł za nieuiszczenie opłaty za przejazd po drogach krajowych, złożył wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie radcy prawnego.Z uzasadnienia wyżej wymienionego wniosku wynika, że P. G. utrzymuje żonę, która nie pracuje i […] letniego […], mieszka u swoich rodziców, których także utrzymuje (matka skarżącego nie ma żadnych dochodów, a ojciec jest na rencie). Skarżący oświadczył, że wspiera finansowo chorego brata, który ma żonę i […] dzieci. P. G. ponosi także pełne koszty utrzymania mieszkania, które wynoszą: energia elektryczna […] zł miesięcznie, opał około […] zł miesięcznie, woda […] zł miesięcznie. Skarżący podał, że miesięczny koszt wyżywienia rodziny wynosi około […] zł, a koszt zakupu ubrań i leków wynosi około […] zł.P. G. podał, że prowadzi działalność gospodarczą i zajmuje się transportem mas ziemnych przy budowie autostrad. W okresie zimowym wszystkie prace ziemne są wstrzymane, dlatego wnioskodawca nie uzyskuje dochodu, natomiast poniósł stratę w działalności gospodarczej w wysokości […] zł, a przy tym nie ma żadnych oszczędności.W oświadczeniu dotyczącym posiadanego majątku i przedmiotów wartościowych P. G. podał, że jest właścicielem […] samochodów ciężarowych marki I. (rok produkcji […]r.), które są całkowicie zamortyzowane i wyeksploatowane. P. G. jest także właścicielem dwóch samochodów dostawczych marki M. i F. oraz samochodu osobowego marki P. Skarżący stwierdził, że ma znacznej wysokości zobowiązania wobec firm leasingowych za użytkowany sprzęt budowlany, który nie jest jego własnością. Ponadto wnioskodawca jest właścicielem trzech nieruchomości rolnych o powierzchni […] ha,[…] ha i […] m2.P. G. wskazał, że w postępowaniach cywilnych jest zwalniany od kosztów sądowych, na dowód czego załączył postanowienie Sądu Okręgowego z dnia […] r., postanowienie Sądu Rejonowego w Ż. z dnia […]r. oraz postanowienie Sądu Rejonowego w B. z dnia […] r.W piśmie z dnia […] r. skarżący oświadczył, że sytuacja ekonomiczna firmy jest bardzo ciężka, a w związku z przeprowadzonymi ostatnio inwestycjami w firmie skarżący nie posiada oszczędności.Referendarz sądowy pismem z dnia [..] r. (doręczonym w dniu […]r.) zobowiązał skarżącego do przedłożenia w terminie 10 dni, pod rygorem rozpoznania wniosku na podstawie akt sprawy:- dowodów potwierdzających wydatki na utrzymanie domu poniesione w okresie ostatnich trzech miesięcy,- wyciągów lub wykazów z wszystkich kont bankowych skarżącego (w tym konta związanego z prowadzoną działalnością) oraz pozostałych członków rodziny (w tym rodziców) z okresu ostatnich trzech miesięcy,- dowodu określającego wysokość świadczenia rentowego ojca skarżącego,- odpisów zeznań podatkowych wszystkich członków rodziny (w tym rodziców) za ostatnie dwa lata kalendarzowe,- odpisu aktualnego bilansu,- kserokopii ostatnich decyzji dotyczących podatku od wszystkich nieruchomości posiadanych przez skarżącego i jego rodziców,- oświadczenia dotyczącego liczby zatrudnionych pracowników,- oświadczenia dotyczącego rodzaju i wartości ostatnio poczynionych inwestycji.Udzielając odpowiedzi na powyższe zobowiązanie P. G. w piśmie z dnia […]r. oświadczył, że nie jest w stanie dostarczyć tylu skomplikowanych dokumentów, są one w jego ocenie niepotrzebne do rozpoznania wniosku o przyznanie prawa pomocy. Nie jest również potrzebne oświadczenie o wysokości świadczenia rentowego ojca, ponieważ skarżący prowadzi gospodarstwo domowe tylko z żoną.Postanowieniem z dnia 9 marca 2010 r. w sprawie o sygn. akt II SA/Sz 1387/09 referendarz Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego odmówił P. G. przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie, ponieważ skarżący na wezwanie referendarza nie uzupełnił tego wniosku, co uniemożliwiło rzeczywistą ocenę sytuacji rodzinnej, majątkowej i możliwości płatniczych wnioskodawcy.Na powyższe orzeczenie P. G. wniósł sprzeciw podnosząc, że błędnie ustalono stan faktyczny oraz naruszono przepisy postępowania w tym art. 246 § 1 pkt 1 i 2 w zw. z art. 243 § 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, które to naruszenia miały wpływ na treść zaskarżonego postanowienia, z tych powodów P. G. wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.W uzasadnieniu sprzeciwu P. G. podał, że referendarz sądowy nie rozpatrzył wszechstronnie zebranego w sprawie materiału dowodowego, czyniąc ustalenia faktyczne sprzeczne z treścią zebranego materiału dowodowego. Skarżący poinformował, że przeciwko niemu jest prowadzona egzekucja przez ZUS i Urząd Skarbowy, a jako dowód przesłał pismo Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Referendarz sądowy nie dał wiary temu pismu, czym według skarżącego naruszył prawo. P. G. powtórzył, że z uwagi na okres zimowy skarżący nie może uzyskiwać żadnego dochodu. Ponadto wskazał, że nie może zgodzić się z twierdzeniami zawartym w treści uzasadnienia postanowienia referendarza sądowego, ponieważ przesłał wszystkie dokumenty, jakimi dysponował, a w opinii wnioskodawcy przesłał ich nie mało.P. G. dodał, że udział fachowego pełnomocnika w sprawie z jego skargi jest niezbędny w celu zabezpieczenia praw skarżącego, którego nie stać na opłacenie kosztów udziału radcy prawnego, które skarżący określił na kwotę[…] zł.Ponadto skarżący wskazuje, że przeciwko niemu toczy się wiele postępowań sądowych i nie stać go na opłacenie wszystkich wpisów i kosztów we wszystkich sprawach dodatkowo poniesienie kosztów udziału pełnomocnika w wysokości […] zł spowoduje uszczerbek w zdrowiu skarżącego i jego rodziny oraz wpłynie na los pracowników firmy.Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:Zgodnie z dyspozycją wynikającą art. 260 ustawy dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153 poz. 1271 ze zm.), zwanej dalej "p.p.s.a.", skuteczne wniesienie sprzeciwu od postanowienia wydanego w przedmiocie prawa pomocy przez referendarza sądowego powoduje, że postanowienie to traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym. Zatem samo wniesienie sprzeciwu, bez względu na jego zakres, powoduje utratę mocy wiążącej (całego) postanowienia wydanego przez referendarza sądowego i przejście sprawy do rozpoznania i rozpatrzenia kwestii prawa pomocy przez sąd.Stosownie do treści przepisu art. 245 § 1 p.p.s.a. prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 2 p.p.s.a.).Przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej następuje w zakresie całkowitym – gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania (art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a.).Należy podnieść, że co do zasady strona jest zobowiązana do ponoszenia kosztów związanych z jej udziałem w sprawie. Prawo pomocy jako instytucja o charakterze wyjątkowym powinno być zatem stosowane wówczas, gdy strona istotnie nie posiada żadnych możliwości finansowych pozwalających na uiszczenie opłat sądowych, pokrycie wydatków, czy opłacenie zastępstwa procesowego, przy czym ciężar dowodu, co do wykazania okoliczności uzasadniających przyznanie prawa pomocy, spoczywa na stronie składającej wniosek w tym przedmiocie, zaś Sąd poddaje ocenie wszystkie przedłożone dowody, w tym także oświadczenia strony.W myśl art. 255 p.p.s.a., jeżeli oświadczenie strony zawarte we wniosku o przyznanie prawa pomocy okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości, strona jest obowiązana złożyć na wezwanie, w zakreślonym terminie, dodatkowe oświadczenie lub przedłożyć dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego.W niniejszej sprawie informacje zawarte we wniosku na urzędowym formularzu PPF były niewystarczające do oceny sytuacji majątkowej, jak i rodzinnej P. G., a tym samym uniemożliwiały ocenę jego możliwości płatniczych. Wobec tego skarżący pismem z dnia […]r. został zobowiązany do złożenia oświadczenia i przedłożenia dokumentów źródłowych, co było niezbędne dla oceny jego wniosku w ramach kryteriów wskazanych w przytoczonych wyżej przepisach.W odpowiedzi na przedmiotowe wezwanie P. G. w piśmie z dnia […]r. zwrócił się o rozpoznanie sprawy na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, jednakże w zakreślonym terminie nie wykonał zobowiązania referendarza tj. nie przedłożył żadnych dokumentów, ani oświadczeń uniemożliwiając Sądowi rzetelną ocenę sytuacji rodzinnej, finansowej i możliwości płatniczych skarżącego.Skarżący podnosząc argumenty na poparcie wniosku o przyznanie prawa pomocy wskazał na postanowienia sądów cywilnych, które zwalniały go od kosztów sądowych w postępowaniach prowadzonych przed tymi sądami. Argument ten w ocenie Sądu nie zasługuje na uwzględnienie. Należy bowiem wyjaśnić, że instytucja wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych została uregulowana odrębnie dla postępowania toczących się przed sądami cywilnymi, dla których podstawą orzekania o wniosku jest ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2005 Nr 167, poz. 1398 ze zm.). Dla sądów administracyjnych podstawą orzekania o wniosku w przedmiocie prawa pomocy są przepisy powołanej wyżej ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.Ponadto stwierdzić należy, że sąd administracyjny w ramach przyznanych mu kompetencji orzeka w indywidualnie oznaczonej sprawie, oceniając zasadność wniosku zainteresowanego, w oparciu o określone ustawą przesłanki i ustalony stan faktyczny sprawy oparty przede wszystkim na oświadczeniu strony, przedstawionych dowodach zebranych w danej sprawie i orzeka w granicach zakreślonych przepisami prawa. Powyższe kompetencje uprawniają Sąd do podjęcia w każdym czasie działań w celu zweryfikowania informacji przedstawionych przez stronę odnośnie sytuacji majątkowej i rodzinnej. Prerogatywa ta stanowi nie tylko prawo, ale i obowiązek ustawowy, aby wezwać wnioskodawcę do uzupełnienia wniosku o aktualne i istotne z punktu widzenia danej sprawy informacje i dokumenty, które umożliwią podjęcie merytorycznego rozstrzygnięcia o przyznaniu lub odmowie prawa pomocy. Ustalenia poczynione w danej sprawie stanowią dla sądu samodzielną podstawę do podjęcia rozstrzygnięcia w sprawie wniosku zainteresowanego.Dlatego też ocena sytuacji materialnej skarżącego w innej (np. cywilnej) sprawie nie może stanowić samodzielnej i jedynej podstawy rozstrzygania w niniejszej sprawie.Nie można przy tym wykluczyć, że sytuacja strony może w każdym czasie ulec zmianie, jednakże stwierdzenie to musi być poparte odpowiednimi źródłami dowodowymi w postaci np. oświadczenia strony, dokumentów. W takim to przypadku wykazanie zaistnienia korzystnych dla siebie okoliczności wymaga inicjatywy strony, która o konkretne uprawnienie występuje i na wezwanie sądu winna wypełnić wskazane w nim zobowiązania.Jak to już zostało wyżej wyjaśnione skarżący zgodnie z art. 255 p.p.s.a., został wezwany przez referendarza sądowego do złożenia dokumentów, które odzwierciedlać będą sytuację materialną strony. P. G. z zobowiązania tego nie wywiązał się, lecz nadesłał pismo polemizujące z celowością takiego zobowiązania.Wobec treści art. 255 p.p.s.a., który stanowi, że jeżeli oświadczenie strony zawarte we wniosku, o którym mowa w art. 252, okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości, strona jest obowiązana złożyć na wezwanie, w zakreślonym terminie, dodatkowe oświadczenie lub przedłożyć dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego, polemika ta nie może być uznana za wypełnienie zobowiązania. W aktach sprawy brak jest dowodów przekonujących o tym, skarżący nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania, zwłaszcza gdy z oświadczenia strony zawartego w przedmiotowym wniosku wynika, że wspiera on materialnie rodziców, mimo że ojciec uzyskuje rentę, oraz wspiera brata z rodziną, z którym nie prowadzi wspólnego gospodarstwa domowego.Zachowanie wnioskodawcy nie jest przejawem wykazania dobrej woli w załatwieniu sprawy i przedstawieniu tych dokumentów, których zebranie nie wymaga dodatkowych poszukiwań. Przykładem niech będzie zachowanie wnioskodawcy odnośnie wykazania wysokości świadczenia rentowego ojca. Skarżący powołał się na trudności związane z uzyskaniem tego dowodu. Sąd zauważa, że nie zachodziła konieczność przedłożenia przez skarżącego zaświadczenia wystawionego przez organ ZUS, wystarczającym dowodem mógł być odcinek ostatnio otrzymanej renty.P. G. w uzasadnieniu sprzeciwu wskazuje, także na istnienie pisma Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, które zostało całkowicie pominięte przez referendarza przy ocenie zasadności wniosku skarżącego. Niezależnie od tego, że skarżący nie podał ani daty, ani numeru tego pisma to wskazać należy, że w aktach sprawy nie znajduje się jakiekolwiek pismo, którego nadawcą jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Pismo to nie zostało również powołane, jako załącznik do któregokolwiek z pism kierowanych przez skarżącego do akt sprawy.Wobec powyższego Sąd stwierdził, że wszystkie powołane wyżej powody ujęte łącznie przemawiają za przyjęciem, że wnioskodawca nie wykazał, iż nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania.W tej sytuacji należało, na podstawie art. 246 § 1 pkt 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzec jak w postanowieniu.