Sygnatura:
6112 Podatek dochodowy od osób fizycznych, w tym zryczałtowane formy opodatkowania
Hasła tematyczne:
Prawo pomocy
Skarżony organ:
Dyrektor Izby Skarbowej
Data:
2009-09-01
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie
Treść wyniku:
Odmówiono przyznania prawa pomocy w części
Sędziowie:
Tadeusz Piskozub /przewodniczący sprawozdawca/

Sentencja

Dnia 18 listopada 2009 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Tadeusz Piskozub po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 18 listopada 2009 roku wniosku H. P. o przyznanie prawa pomocy w postaci zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie ze skargi H. P. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej z dnia "[…]" Nr "[…]" w przedmiocie ustalenia wysokości zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych z nieujawnionych źródeł przychodów za 2002 rok postanawia odmówić przyznania prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.
Uzasadnienie: Wnioskiem z dnia 15 września 2009 r. skarżący H. P. zwrócił się o zwolnienie od kosztów sądowych. Ze złożonego przez skarżącego formularza wniosku o stanie rodzinnym, majątku i dochodach wynika, iż prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z żoną I. P. i dwójką dzieci. Nie uzyskuje żadnych dochodów, natomiast żona wnioskodawcy miesięcznie uzyskuje dochód 2.680 zł brutto. Skarżący nie posiada żadnego majątku: nieruchomości, przedmiotów wartościowych, jak również zasobów pieniężnych. Argumentując wniosek skarżący wskazał, że nie jest w stanie zapłacić zarówno kwoty określonej decyzją organu podatkowego jak i również kosztów sądowych. Wnioskodawca wyjaśnił, że jego żona aktualnie przebywa na urlopie wychowawczym, zaś cała rodzina utrzymuje się z dochodów żony uzyskiwanych, w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Ponadto oświadczył, że od 2005 r. pozostaje na wyłącznym utrzymaniu żony, z którą od chwili zawarcia związku małżeńskiego pozostaje w rozdzielności majątkowej. Zobowiązany jest do płacenia alimentów w kwocie 5.270 zł miesięcznie, na dwoje dzieci z pierwszego małżeństwa, których z powodu braku jakichkolwiek środków nie płaci. Nie posiada żadnej pracy ani nie pobiera zasiłku dla bezrobotnych.
Referendarz sądowy, na podstawie art. 255 ustawy z dnia 30 sierpnia
2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) – zwanej dalej ppsa, wezwał skarżącego do przedłożenia dodatkowych oświadczeń i dokumentów źródłowych takich jak:
1. oświadczenie w zakresie wysokości miesięcznych wydatków związanych z utrzymaniem gospodarstwa domowego,
2. przedłożenie odpisów dokumentów potwierdzających wysokość ponoszonych wydatków,
3. oświadczenie o posiadanych nieruchomościach i ruchomościach przez osoby pozostające z wnioskodawcą we wspólnym gospodarstwie domowym w okresie od 01.01.2007 r. do 15.09.2009r. ( tj.: przez żonę I. P., córkę N. P. i syna H. P.),
4. wyjaśnień w kwestii terminu i sposobu rozporządzenia majątkiem nabytym na wyłączną własność przez H.P.na mocy umowy o podział części majątku wspólnego – akt notarialny z dnia 4.08.2005 r.,
5. wyjaśnień czy i ewentualnie jak zakończyło się postępowanie sądowe z wniosku M. P. o podział majątku wspólnego,
6. oświadczenie na jakiej podstawie prawnej (ewentualnie faktycznej) skarżący zamieszkiwał (zamieszkuje) przy ul. "[…]", B. i wskazanie kto jest właścicielem ( użytkownikiem wieczystym) ww. nieruchomości, oraz określenie podstawy prawnej (ewentualnie faktycznej) na jakiej zamieszkuje przy ul. "[…]", B. i wskazanie kto jest właścicielem (użytkownikiem wieczystym) ww. nieruchomości,
7. przedłożenie wyciągów i wykazów z posiadanych rachunków bankowych, w tym kont i lokat dewizowych z okresu ostatnich sześciu miesięcy albo oświadczenia o braku takowych rachunków, posiadanych przez wnioskodawcę jak i żonę pozostającą z nim we wspólnym gospodarstwie domowym.
W odpowiedzi na powyższe wezwanie strona złożyła oświadczenie, że wydatki związane z utrzymaniem czteroosobowej rodziny wynoszą ok. 2.500 – 3.000 zł. Dzieci wnioskodawcy nie posiadają żadnego majątku, natomiast odnosząc się do kwestii posiadanego majątku przez żonę, stwierdził, że z uwagi na istniejącą między nimi rozdzielność majątkową "nie może wypowiedzieć się na ten temat". Przypadający wnioskodawcy majątek na mocy umowy o podział majątku wspólnego z dnia 4.08.2005r. wniósł aportem do "[…]" Sp. z o.o., udziały w tej Spółce sprzedał za kwotę 9.000 zł. Przy czym zaznaczył, że przed wniesieniem aportu rzeczowego komornik US dokonał ich zajęcia. Postępowanie o podział majątku jest w toku. Wyjaśnił, że nie zamieszkuje w B. przy ul. "[…]", nie posiada ani stałego ani tymczasowego zameldowania, adres ten jest miejscem zameldowania żony I. P. Oświadczył, że nie posiada rachunków, kont i lokat dewizowych. Ponadto wskazał, że załącza dokument opłaty za mieszkanie I. P. Jednakże, jak wynika z adnotacji potwierdzającej wpływ pisma do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie, pismo nie posiadało załączników.
Referendarz sądowy w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie postanowieniem z dnia 26 października 2009 roku, sygn. akt I SA/Ol 589/09 odmówił skarżącemu przyznania prawa pomocy. W uzasadnieniu wskazano, że sytuacja materialna i rodzinna wnioskodawcy nie pozwala na przyjęcie, iż w sprawie zachodzą szczególne okoliczności pozwalające na skuteczne ubieganie się o przyznanie prawa pomocy w postaci zwolnienia od kosztów sądowych. Skarżący bowiem pomimo wezwania do złożenia dodatkowych oświadczeń uchylił się od odpowiedzi na zasadnicze pytania dotyczące sytuacji majątkowej jego i jego rodziny. Stwierdził wyłącznie, że od 2005r. nie uzyskuje żadnych dochodów, nie posiada żadnego majątku, pozostaje w ustroju rozdzielności majątkowej z żoną, jednakże prowadzi z nią wspólne gospodarstwo domowe i pozostaje na jej utrzymaniu. Przy czym nie wykazał jaki majątek posiada żona. Odmowę udzielenia odpowiedzi na to pytanie uzasadnił pozostawaniem z nią w ustroju rozdzielności majątkowej. Także nie wyjaśnił gdzie zamieszkuje pomimo, że w korespondencji do Sądu wskazywał dwa adresy, nie określił także komu przysługuje tytuł własności do ww. nieruchomości. Ponadto wnioskodawca pomimo wezwania nie przedłożył żadnych dokumentów potwierdzających zarówno wysokość ponoszonych miesięcznych kosztów utrzymania gospodarstwa domowego, nie udzielając w tym zakresie żadnych wyjaśnień. Nie przedłożył również wyciągów z posiadanych rachunków i lokat bankowych osób pozostających z nim we wspólnym gospodarstwie domowym. Wskazał jedynie, że koszty utrzymania czteroosobowej rodziny wynoszą ok. 2.500-3.000 zł miesięcznie, przy czym dochód z którego utrzymuje się rodzina określił na kwotę 2.660 zł brutto. W tej sytuacji niemożliwe jest ustalenie czy sytuacja, w której znajduje się rzeczywiście wnioskodawca wypełnia przesłanki z
art. 246 § 1 ppsa.
Skarżący pismem z dnia 3 listopada 2009 roku wniósł sprzeciw od powyższego postanowienia Referendarza, domagając się jego uchylenia i przyznania mu prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. W uzasadnieniu sprzeciwu podniesiono, iż skarżący zamiennie podaje adresy swojego pobytu przy ul. "[…]" i ul. "[…]" w B., ale są to jedynie adresy potrzebne do otrzymywania korespondencji. Są to adresy zameldowania żony skarżącego, natomiast skarżący nie ma stałego miejsca zameldowania. Skarżący podniósł, że przesłał załączniki do Sądu, chociaż przez przeoczenie nie zostały one wymienione w piśmie skarżącego jako załączniki. Ponadto stwierdził, że przesłał wszystkie możliwe dokumenty do Sądu, natomiast nie może on żądać od żony pozostającej w rozdzielności majątkowej, aby przedłożyła ona swój stan posiadania. Skarżący zwrócił uwagę, że ciąży na nim obowiązek alimentacyjny wobec dwójki dzieci z poprzedniego małżeństwa i spełnienie tego obowiązku posiada prawo pierwszeństwa przed wszystkimi innymi obowiązkami.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie zważył, co następuje:
W wyniku wniesienia przez stronę skarżącą sprzeciwu przeciwko wskazanemu postanowieniu straciło ono moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez Sąd na posiedzeniu niejawnym (art. 260 ppsa).
Zgodnie z art. 246 § 1 pkt 2 w zw. z art. 245 § 3 ppsa, przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym, polegające m.in. na zwolnieniu od kosztów sądowych, następuje w sytuacji, gdy osoba fizyczna wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
Przede wszystkim należy podnieść, iż przyznanie prawa pomocy stanowi odstępstwo od zasady ponoszenia kosztów sądowych przez strony postępowania,
a w związku z tym nie może być stosowane powszechnie. Jak stwierdził bowiem Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 10 stycznia 2005 roku (sygn. akt FZ 478/04, niepubl.) opłaty sądowe stanowią rodzaj danin publicznych. Zwolnienia od ponoszenia tego rodzaju danin stanowią odstępstwo od konstytucyjnego obowiązku ich powszechnego i równego ponoszenia wynikającego z art. 84 Konstytucji RP. Dlatego, muszą być stosowane w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru dotyczącego danej osoby czy osób na współobywateli. Z ich bowiem środków pochodzą dochody budżetu państwa, z których pokrywa się koszty postępowania sądowego w razie zwolnienia skarżącego z obowiązku ich ponoszenia.
Należy także podkreślić, że to na stronie spoczywa ciężar wykazania jej trudnej sytuacji materialnej, która uzasadnia poczynienie odstępstw od tej generalnej reguły.
W ocenie Sądu skarżący nie wykazał, aby jego sytuacja była na tyle trudna, iż nie dysponuje on środkami na pokrycie kosztów postępowania sądowego.
Zgodnie z art. 252 § 1 ppsa wniosek o przyznanie prawa pomocy powinien zawierać oświadczenie strony obejmujące dokładne dane o stanie majątkowym i dochodach. Tymczasem złożone przez skarżącego oświadczenie nie zawiera, zdaniem Sądu, dostatecznych danych koniecznych do oceny jego rzeczywistych możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego. W dodatkowym oświadczeniu, złożonym po otrzymaniu wezwania referendarza sądowego, skarżący ograniczył się jedynie do przedstawienia takich danych, które mogły świadczyć o jego złym stanie majątkowym i braku dochodów. Wskazał on bowiem na istniejący obowiązek alimentacyjny wobec dzieci z poprzedniego małżeństwa, na brak majątku, rachunków, kont i lokat dewizowych, na wydatki w wysokości 2.500 – 3.000 zł związane z utrzymaniem czteroosobowej rodziny. W tej sytuacji wątpliwość budzi okoliczność, że rodzina skarżącego utrzymuje się jedynie z dochodów żony w wysokości 2.680 zł brutto.
Natomiast skarżący, pomimo wezwania referendarza sądowego, nie przedłożył żadnych odpisów dokumentów potwierdzających wysokość ponoszonych wydatków. Dopiero wnosząc sprzeciw skarżący przedstawił kserokopię ponoszonych opłat mieszkaniowych za lipiec (w wysokości 563,17 zł) oraz sierpień-wrzesień 2009r.
(w wysokości 874,00 zł).
Ponadto skarżący nie podał żadnych informacji dotyczących stanu majątkowego swojej żony, prowadzącej z nim wspólnie gospodarstwo domowe i wychowującej z nim dwójkę dzieci, zasłaniając się brakiem jej zgody na ujawnienie przedmiotowych informacji. Tymczasem są to okoliczności szczególnie istotne w tej sprawie, gdyż zgodnie z art. 23 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego małżonkowie są zobowiązani do wzajemnej pomocy i z tego obowiązku nie zwalnia pozostawanie w rozdzielności majątkowej (postanowienie NSA z dnia 6 października 2004r., GZ 71/04, ONSAiWSA 2005/1/8). Zatem małżonkowie zobowiązani są do wzajemnej pomocy również w zakresie ponoszenia kosztów sądowych postępowania i na istnienie takiego obowiązku nie ma wpływu rozdzielność majątkowa małżonków. Bowiem przy ocenie możliwości poniesienia kosztów sądowych Sąd bierze pod uwagę nie tylko konieczność zapewnienia środków utrzymania członkom rodziny przez stronę ubiegającą się o prawo pomocy, ale i możliwość pomocy rodziny przy pozyskaniu przez nią środków na ich opłacenie. W tej sytuacji powoływana przez skarżącego okoliczność pozostawania w ustroju rozdzielności majątkowej nie uzasadniała odmowy udzielenia odpowiedzi na pytanie dotyczące sytuacji majątkowej żony, która prowadzi ze skarżącym wspólne gospodarstwo domowe. Niepodanie tych informacji uniemożliwia Sądowi dokonanie oceny, czy rzeczywiście skarżący nie jest w stanie ponieść, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, kosztów postępowania sądowego.
Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 246 § 1 pkt 2 w związku
z art. 260 ppsa, orzeczono jak w sentencji.

Uzasadnienie wyroku