IV SA/Po 381/10 – Wyrok WSA w Poznaniu


Sygnatura:
6329 Inne o symbolu podstawowym 632
Hasła tematyczne:
Ubezpieczenie społeczne
Skarżony organ:
Samorządowe Kolegium Odwoławcze
Data:
2010-05-06
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu
Treść wyniku:
Uchylono decyzję I i II instancji
Sędziowie:
Bożena PopowskaDonata Starosta /sprawozdawca/Karol Pawlicki /przewodniczący/

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Karol Pawlicki Sędziowie WSA Bożena Popowska WSA Donata Starosta (spr.) Protokolant st.sekr.sąd. Justyna Hołyńska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 listopada 2010 r. sprawy ze skargi B. P. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w P. z dnia (…) lutego (…) r. nr (…) w przedmiocie zasiłku pielęgnacyjnego 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta G. z dnia (…) września (…) r. nr (…) 2. określa, że zaskarżona decyzja nie może być wykonana. WSA/wyr.1-sentencja wyroku

Uzasadnienie wyroku

Decyzją z dnia […] września 2009 r. (nr […]) Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w G. (dalej MOPS) stwierdził istnienie w stosunku do Pani B. P. nienależnie pobranego zasiłku pielęgnacyjnego za okres od […] października 2005 r. do […] maja 2008 r. w wysokości łącznej […] zł. ( w tym po […] zł miesięcznie w okresie od X/05 do VIII/06 oraz po […] zł miesięcznie w okresie od IX/06 do V/08), przyznanego decyzją z dnia […] października 2005 r. (nr […] r.) i decyzją zmieniającą wysokość kwoty świadczenia z dnia […] sierpnia 2005 r., (nr […]), nakazując jednocześnie B. powyższego. zwrot powyższego świadczenia, które zostało nienależnie pobrane wraz z ustawowymi odsetkami na podany rachunek bankowy MOPS-u (k. 50-51 akt organu I instancji).W uzasadnieniu podjętego rozstrzygnięcia MOPS wyjaśnił, że strona złożyła w dniu […] października 2005 r. wniosek o ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego z tytułu ukończenia 75 roku życia. Organ przyznał i wypłacił stronie zasiłek pielęgnacyjny za okres od października 2005 r. do maja 2008 r. W powyższym wniosku strona podpisała oświadczenie, że osoba której wniosek dotyczy nie jest uprawniona do dodatku pielęgnacyjnego. Ponadto z pouczenia wniosku wynika, że zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm., zwana dalej ustawą o FUS).Wnioskiem z dnia […] kwietnia 2008 r. organ I instancji wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (dalej ZUS) z zapytaniem, czy Pani B. P. jest uprawniona do dodatku pielęgnacyjnego. W odpowiedzi pismem z dnia […] kwietnia 2008 r. ZUS poinformował, że Pani B. P. posiada prawo do dodatku pielęgnacyjnego od dnia […] października 2003 r.Zgodnie z art. 16 ust. 6 ustawy o świadczeniach rodzinnych (t. j. Dz. U. 2006 r., nr 139, poz. 992 ze zm., zwaną dalej ustawą o świadczeniach rodzinnych) zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego.Postanowieniem z dnia […] września 2008 r. z urzędu wznowiono postępowanie w sprawie przyznania wnioskodawczyni zasiłku pielęgnacyjnego.Decyzją z dnia […] października 2008 r. (nr […]) uchylono stronie w całości decyzję przyznającą zasiłek pielęgnacyjny oraz kolejną decyzję zmieniającą wysokość kwoty zasiłku pielęgnacyjnego i odmówiono przyznania zasiłku pielęgnacyjnego na wniosek złożony w dniu […] października 2005 r.Zgodnie z § 6 ust. 1 i ust. 2 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 2 czerwca 2005 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz. U. 2005 r., nr 105, poz. 881 ze zm., zwanego dalej rozporządzeniem), postępowanie w sprawie przyznania zasiłku pielęgnacyjnego wszczyna się na podstawie wniosku o ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego, którego wzór określa załącznik nr 6 do rozporządzenia. Do wniosku należy dołączyć: orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, albo orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, uwierzytelnioną kopię dokumentu stwierdzającego tożsamość osoby ubiegającej się o zasiłek pielęgnacyjny. W przypadku wnioskodawczyni świadczenie przyznawane było z tytułu ukończenia 75 roku życia, więc orzeczenie o niepełnosprawności nie było wymagane.Art. 30 ust. 2 pkt 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych określa, że za nienależnie pobrane świadczenia rodzinne uważa się: świadczenia rodzinne przyznane na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą te świadczenia. Zgodnie z art. 30 ust. 8 ustawy o świadczeniach rodzinnych kwoty świadczeń rodzinnych, o których mowa w ust. 2 podlegają zwrotowi łącznie z ustawowymi odsetkami.Zgodnie z art. 30 ust. 9 ustawy o świadczeniach rodzinnych organ właściwy, który wydał decyzję w sprawie nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych może umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych łącznie z odsetkami w całości lub części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności dotyczące sytuacji rodziny.Odwołanie od powyższej decyzji złożyła w dniu […] września 2009 r. B. P., formułując następujące zarzuty:1. naruszenie art. 30 ust 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych przez nie uwzględnienie 3 letniego okresu przedawnienia świadczeń przyznanych na podstawie ostatecznej decyzji organu z dnia […] zmienionej w dniu […], uchylonej ze skutkiem ex nunc decyzją z dnia […] października 2008 r. i odmowie przyznania zasiłku od tej daty,2. błędną wykładnię i błędne zastosowanie art. 30 ust 2 pkt 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych w związku z art. 7 i art. 16 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t. j. Dz. U. 2000 r., nr 98, poz. 1071 ze zm., zwaną dalej kpa), skoro w dniu […] października 2005 r. odwołująca nie złożyła fałszywych zeznań ani fałszywych dokumentów, ani świadomie nie wprowadziła w błąd organu, jeśli podała nr NIP świadczący o źródle utrzymania, jakim jest emerytura, w sytuacji nie żądania przez organ innych dokumentów, w tym świadczących o wysokości emerytury i jej obowiązkowym składniku, jakim jest wypłata dodatku pielęgnacyjnego z ukończeniem wieku 75 lat,3. błędną wykładnię art. 16 ust 6 ustawy o świadczeniach rodzinnych w związku z art. 23 ust 3 i 4 pkt 1 tej ustawy przez zaniechanie przeprowadzenia dowodu na okoliczność utrzymywania się skarżącej z emerytury przed wydaniem decyzji z […] października 2005 r. i jej zmianą w dniu […] sierpnia 2006 r., a jego przeprowadzenie dopiero w dniu […] kwietnia 2008 r.,4. błędne zastosowanie art. 25 ust 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych,5. naruszenie art. 61 § 4 kpa przez nie zawiadomienie odwołującej o wszczęciu postępowania administracyjnego w sprawie ustalenia kwot świadczeń nienależnie pobranych przed wydaniem uchylonej decyzja SKO z dnia […] maja 2009 r. (nr […]) decyzji organu I instancji z dnia […] stycznia 2009 r. (nr […]) i wszczęciem niniejszego postępowania w dniu […] czerwca 2009 r. pod nr […].Odwołująca wniosła o uchylenie w całości zaskarżonej decyzji (k. 53-54 akt organu I instancji).W uzasadnieniu odwołująca podniosła, że zaskarżona decyzja została wydana w postępowaniu administracyjnym w sprawie ustalenia kwot świadczeń nienależnie pobranych, które zostało wszczęte z urzędu w dniu […] czerwca 2009 r. zawiadomieniem doręczonym odwołującej w dniu […] czerwca 2009 (nr […]). Z tego powodu nie jest decyzją ponowną, a pierwszą decyzją wydaną w tym postępowaniu, co organ I instancji potwierdził w skierowanym do odwołującej piśmie z dnia […] czerwca 2009 r. Kwotę orzeczonych zaskarżoną decyzją do zwrotu świadczeń odwołująca pobrała na podstawie ostatecznej decyzji z dnia […] października 2005 r.(nr […]), zmienionej w dniu […] czerwca 2006 r. (nr […]). Oznacza to, że upłynął 3 letni okres przedawnienia, o którym mowa w art. 30 ust 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Ta ostateczna decyzja została uchylona decyzją z […] października 2008 r. (nr […]) ze skutkiem ex nunc, czyli z datą jej wydania i z tym dniem odmówiono Odwołującej zasiłku pielęgnacyjnego.Przed wydaniem uchylonej przez SKO decyzji organu I instancji z dnia […] stycznia 2009 r. odwołująca nie była zawiadomiona o wszczęciu z urzędu postępowania administracyjnego w sprawie ustalenia kwot świadczeń nienależnie pobranych, co przesądza, że od daty ostateczności decyzji z dnia […] października 2005 r. do dnia doręczonego w dniu […] czerwca 2009 r. zawiadomienia o wszczęciu postępowania w sprawie zwrotu kwot świadczeń nienależnie pobranych upłynął okres 3 lat i 7 miesięcy. Z tej przyczyny nie nastąpiła przerwa biegu przedawnienia, o której mowa w art. 30 ust 4 w ustawy o świadczeniach rodzinnych.Odwołująca podkreśliła nadto, że całe dorosłe życie przeżyła w G., to jest w mieście, gdzie w dniu […] października 2005 r. złożyła wniosek do MOPS o ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego ze względu na ukończenie 75 roku życia. Z tego powodu nie jest w G. "osobą nieznaną". A zatem pracownikom MOPS znany z urzędu był fakt, że odwołująca pobiera świadczenie emerytalne z ZUS, którego obowiązkowym składnikiem jest dodatek pielęgnacyjny przyznany z ukończeniem wieku 75 lat. We wniosku z dnia […] października 2005 r. odwołująca podała swój NIP i nie żądano od niej dołączenia innych dokumentów (przykładowo oświadczenia o źródłach utrzymania lub odcinka pobieranej z ZUS-u emerytury), co potwierdziła własnoręcznym podpisem.Odwołująca nie potrafi wytłumaczyć, dlaczego dopiero w dniu […] kwietnia 2008 r. pracownicy MOPS przeprowadzili postępowanie dowodowe w jej sprawie, jeśli znany był organowi jej NIP, a tym samym źródło utrzymania, jakim jest emerytura i jej obowiązkowy składnik po ukończeniu 75 lat, jakim jest dodatek pielęgnacyjny.Odwołująca wyjaśniła, że po złożeniu w dniu […] października 2005 r. podpisu pod wnioskiem nie czytała "mniejszego druku" znajdującego się w pouczeniu – pod złożonym podpisem. Nie sporządziła również kserokopii złożonego wniosku.Decyzją z dnia […] lutego 2010 r. (nr […]) SKO utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji (k. 58-60 akt organu I instancji).W uzasadnieniu SKO podało, że w sprawie nie ma zastosowania przepis art. 30 ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych, lecz przepis art. 30 ust. 5 ww. ustawy stanowiący, że nie wydaje się decyzji o zwrocie nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych, jeżeli od terminu ich pobrania upłynęło więcej niż 10 lat. Odwołująca nienależnie pobrała zasiłek pielęgnacyjny w okresie od dnia […] października 2005 r. do […] maja 2008 r. w wysokości łącznej […] zł, przyznany decyzją z dnia […] października 2005 r. (nr […]) i decyzją zmieniającą wysokość kwoty świadczenia z dnia 22 sierpnia 2006 r. (nr […]).Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut zawarty w odwołaniu o braku wszczęcia postępowania, gdyż z przesłanych akt wynika, że w dniu […] listopada 2008 r. zostało wszczęte z urzędu postępowanie w sprawie ustalenia świadczeń nienależnie pobranych, skutecznie doręczone odwołującej […] listopada 2008 r. (świadczy o tym zwrotne potwierdzenie odbioru – k. 28 i k. 29 akt I instancji).Zgodnie z art. 30 ust. 2 pkt 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych za nienależnie pobrane świadczenia rodzinne uważa się: świadczenia rodzinne przyznane i wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą te świadczenia.Z przesłanych akt wynika, że odwołująca składając wniosek o zasiłek pielęgnacyjny w dniu […] października 2005 r. podpisała oświadczenie, że nie jest uprawniona do dodatku pielęgnacyjnego. Oświadczenie to miało istotny wpływ na przyznanie zasiłku pielęgnacyjnego, gdyż zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego (art. 16 ust. 6 ustawy o świadczeniach rodzinnych). Do złożenia oświadczenia w sprawie otrzymywania dodatku pielęgnacyjnego zobowiązany jest każdy, kto wnioskuje o przyznanie zasiłku pielęgnacyjnego. Oświadczenie to jest częścią składową wniosku i stanowi podstawę do ustalenia, czy wnioskodawca spełnia przesłanki konieczne do przyznania zasiłku pielęgnacyjnego.Podanie nr NIP nie jest przy tym równoznaczne z podaniem informacji o pobieraniu emerytury i dodatku pielęgnacyjnego. Odwołująca podpisując oświadczenie w dniu […] października 2005 r., że nie pobiera dodatku pielęgnacyjnego, świadomie wprowadziła w błąd organ wypłacający świadczenia, przedstawiając oświadczenie niezgodne z prawdą. W takim przypadku osoba, która pobrała nienależnie świadczenia jest obowiązana do ich zwrotu (art. 30 ust. 1 ww. ustawy).Jednocześnie SKO zauważyło, że zgodnie z art. 30 ust. 9 ustawy o świadczeniach rodzinnych organ właściwy, który wydał decyzję w sprawie nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych, może umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty, jeżeli zachodzą szczególne uzasadnione okoliczności dotyczące sytuacji rodziny. Powyższe może być przedmiotem odrębnego postępowania, na wniosek złożony przez Odwołującą, jeżeli uzna, że znajduje się w szczególnie trudnej sytuacji materialnej i zdrowotnej.Skargę na powyższą decyzję SKO złożyła w dniu […] kwietnia 2010 r. B. P. zarzucając jej naruszenie:1. art. 7, 77 § 1 w związku z art. 16 § 1 kpa przez nie rozpoznanie istoty sprawy, czyli okoliczności, że prawo do zasiłku pielęgnacyjnego w okresie od […] października 2005 r. do […] maja 2008 r. ( w łącznej kwocie 4.797,- zł) nabyła na podstawie ostatecznych i nie wyjętych z obiegu prawnego decyzji z dnia […] października 2005 r., zmienionej w dniu […] sierpnia 2006 r., czego dowodem jest:spóźnione o 2,5 roku przeprowadzenie dowodu z akt ZUS, przyznane przez organ I instancji we wznowionym postępowaniu,wznowienie postępowania administracyjnego z urzędu na podstawie art. 145 § 1 pkt 5 kpa zakończone decyzją z dnia […] października 2008 r. uchylającą w/w decyzje i orzekającą o odmowie wypłaty zasiłku pielęgnacyjnego od daty jej wydania (czyli ze skutkiem ex nunc), co przesądza, że decyzja z […] października 2005 o wypłacie zasiłku pielęgnacyjnego nie została wydana w oparciu o fałszywe oświadczenie skarżącej złożone we wniosku z dnia […] października 2005 r. (podstawa prawna wznowienia z art. 145 § 1 pkt 1 kpa), jak to błędnie w zaskarżonej decyzji ustaliło SKO w P.,art. 107 § 3 kpa, przez zaniechanie rozpoznania zgłoszonych w odwołaniu zarzutów oraz braku wskazania przyczyn, z jakich odmówił wiarygodności oświadczeniu skarżącej o braku świadomości, że obligatoryjnym składnikiem jej emerytury wypłacanej przez ZUS jest dodatek pielęgnacyjny, wypłacany od […] października 2003 r. z ukończeniem 75 roku życia, wobec braku pouczenia o tym fakcie przez pracownika przyjmującego w dniu […] października 2005 wniosek oraz niewyjaśnieniu tej sprawy w ZUS przed wydaniem w dniu […] października 2005 r. decyzji przyznającej zasiłek, a dopiero po 2,5 rocznym okresie jego pobierania,art. 30 ust 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych przez nie zastosowanie art. 117,118 i 119 kodeksu cywilnego do oceny upływu 3 letniego okresu przedawnienia świadczeń przyznanych na podstawie ostatecznej decyzji z dnia […], uchylonej ze skutkiem ex nunc w dniu […] października 2008 r. decyzją o odmowie przyznania zasiłku pielęgnacyjnego i wszczęciu z urzędu w dniu […] czerwca 2009 r. postępowania o ustalenie kwot świadczeń nienależnie pobranych, czyli po upływie 3 lat i 7 miesięcy od daty jej wydania,błędną wykładnię art. 16 ust 6 ustawy o świadczeniach rodzinnych w związku z art. 23 ust 3 i 4 pkt 1 tej ustawy i art. 9 kpa przez zaniechanie oceny 2,5 letniego spóźnienia organu I instancji w wyjaśnieniu, że 77 letniej skarżącej utrzymującej się z emerytury od 2003 roku przysługuje dodatek pielęgnacyjny jako obligatoryjny składnik emerytury wypłacanej przez ZUS.Skarżąca wniosła o uchylenie w całości zaskarżonej decyzji (k. 3-7 akt sądowych).W uzasadnieniu skarżąca zauważyła, że w dniu złożenia przez nią wniosku ( 3 października 2005 r.) miała 77 lat i nie była świadoma tego, że od 2003 r. w związku z ukończeniem 75 lat ZUS wypłaca jej dodatek pielęgnacyjny w świadczeniu emerytalnym.Odbierający w dniu […] października 2005 r. wniosek pracownik MOPS znał wiek skarżącej, gdyż okazała ona dowód osobisty z numerem PESEL, a nadto na prośbę pracownika wpisała nr NIP świadczący o emeryturze wypłacanej przez ZUS jako jedynym źródle dochodu. Mimo tego pracownik i organ zaniechał wyjaśnienia, że w skład emerytury pobieranej z ZUS obligatoryjnie wchodzi dodatek pielęgnacyjny z ukończeniem 75 roku życia. Organ administracji obowiązany był z urzędu prowadzić dowody służące ustaleniu stanu faktycznego, czyli źródła utrzymania (dochodu) skarżącej, jakim jest emerytura z ZUS, której od 2003 r. obligatoryjnym składnikiem jest dodatek pielęgnacyjny z ukończeniem 75 roku życia, czego zaniechał przed wydaniem decyzji z dnia […] października 2005 r. o przyznaniu zasiłku pielęgnacyjnego.Powszechnie uznaje się, że świadomość oświadczenia nieprawdy w złożonym w dniu […] października 2005 r. przez skarżącą we wniosku o przyznanie zasiłku pielęgnacyjnego (w wieku 77 lat utrzymującą się z emerytury), o nie korzystaniu z obligatoryjnego dodatku pielęgnacyjnego wypłacanego wraz z jej emeryturą przez ZUS jako "dodatek pielęgnacyjny", stanowi warunek sine qua non żądania zwrotu nienależnie wypłaconych kwot zasiłku pielęgnacyjnego ( wyrok WSA w Gliwicach z 14.12.2007 sygn. IV SA/G1 1083/07).W zaskarżonej decyzji organ II instancji faktu tego nie ocenił, gdyż nie wyjaśnił:czy Skarżąca (zobowiązana do zwrotu świadczenia w orzeczonej kwocie […],- zł decyzją z dnia z dnia […] września 2009 r.) faktycznie złożyła fałszywe oświadczenie we wniosku z […] października 2005 r. i została pouczona przez pracownika ( art. 9 kpa) o fakcie, że korzystając z emerytury w skład której wchodzi od 2003 r. dodatek pielęgnacyjny z uwagi na ukończenie 75 lat życia, nie przysługuje jej zasiłek pielęgnacyjny,czy organ zaniechał czynności, do których był obowiązany w myśl art. 7 i 77 kpa, przeprowadzając postępowanie dowodowe z […] letnim opóźnieniem.SKO w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji o zwrocie zasiłku pielęgnacyjnego ograniczyło się do powtórzenia argumentów podniesionych przez organ I instancji i nie oceniło:• zarzutu o braku świadomości, że Skarżąca otrzymuje dodatek pielęgnacyjny wraz ze świadczeniem emerytalnym z ZUS od dnia […] października 2003 r.,• w sytuacji uchylenia przez MOPS ze skutkiem ex nunc w/w decyzji w dniu […], co świadczy wprost o fakcie pobrania przez Skarżącą zasiłku pielęgnacyjnego na podstawie ostatecznej i obowiązującej decyzji z […] października 2005 r. (wiążącej myśl art. 16 § 1 kpa wszystkie organy orzekające w tej sprawie).Zdaniem skarżącej uzasadniony jest zarzut nierozpoznania przez SKO naruszenia art. 30 ust 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych, który przewiduje 3-letni okres przedawnienia, licząc od dnia, w którym decyzja ustalająca te należności (to jest z dnia […] października 2005 r.) stała się ostateczna. Z tego powodu zarzut naruszenia tego przepisu i art. 117 – 119 kodeksu cywilnego jest uzasadniony. Żądanie zwrotu pobranego zasiłku jest roszczeniem majątkowym. Przedawnienie polega na tym, że nie dochodzone w ciągu 3 lat roszczenie staje się zobowiązaniem naturalnym, a sąd uwzględnia z urzędu upływ czasu, jeśli zarzut przedawnienia został zgłoszony, co Skarżąca podniosła w odwołaniu ( Komentarz do Kodeksu cywilnego księga pierwsza, Stanisław Dmowski i Stanisław Rudnicki, wydanie 9 s. 497-503). W art. 30 ust 3 ustawodawca przyjął jako początek biegu przedawnienia wydanie decyzji z […] października 2005 r. i wypłatę pierwszego świadczenia okresowego. Postępowanie w sprawie zwrotu kwot nienależnie pobranych zostało wszczęte z urzędu w dniu […] czerwca 2009 r., to jest po upływie 3 lat i 7 miesięcy od tej daty. Organ II instancji w zaskarżonej decyzji poprzestał na stwierdzeniu, że przepis ten nie ma zastosowania.W toczącym się z urzędu od dnia […] września 2008 r. postępowaniu wznowieniowym organ sam ustalił, że przyczyną wznowienia była niekompletność dowodów przez siebie zebranych w postępowaniu zwykłym rozpoczętym wnioskiem skarżącej z dnia […] października 2005 r. i zakończonym decyzją z […] października 2005 r. przyznającą skarżącej bezterminowo zasiłek pielęgnacyjny. Oznacza to, że nie było nim fałszywe oświadczenie skarżącej zawarte we wniosku ( art. 145 § 1 pkt 1 kpa), jak to obecnie za organem I instancji ustaliło SKO w zaskarżonej decyzji.SKO nie rozpoznało również zgłoszonego zarzutu niezakończenia wszczętego w dniu […] listopada 2008 r. z urzędu postępowania w przedmiocie istnienia nienależnie pobranego zasiłku pielęgnacyjnego za ten sam okres czasu i w tożsamej wysokości po uchyleniu przez SKO w P. decyzją z […] Nr […] decyzji MORS z […] (Nr […]).W odpowiedzi na skargę z dnia […] maja 2010 r. (nr […]) SKO wniosło o jej oddalenie (k. 9-10 akt sądowych). W uzasadnieniu SKO podtrzymało swoja dotychczasową argumentację w sprawie.Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:Złożona skarga zasługiwała na uwzględnienie.Uprawnienia wojewódzkich sądów administracyjnych, określone przepisami m.in. art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269) oraz art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., dalej ppsa), sprowadzają się do kontroli działalności administracji publicznej pod względem jej zgodności z prawem. W tym zakresie mieści się ocena, czy zaskarżona decyzja odpowiada prawu i czy postępowanie prowadzące do jej wydania nie jest obciążone wadami uzasadniającymi wyeliminowanie decyzji z obrotu prawnego. Wskazać również należy, że sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 134 § 1 ppsa).W rozpoznawanej sprawie nie budziło wątpliwości natury faktycznej, że decyzją z dnia […] października 2005 r. (nr […]) Prezydent Miasta G. przyznał skarżącej zasiłek pielęgnacyjny z tytułu ukończenia 75 roku życia w kwocie […] zł miesięcznie, począwszy od […] października 2005 r. Następnie decyzją z dnia […] sierpnia 2006 r. ([…]) organ I instancji zmienił powyższą decyzję z 2005 r., w odniesieniu do sumy przyznanego świadczenia na kwotę […] zł, począwszy od […] września 2006 r. Natomiast decyzją z dnia […] października 2008 r. (nr […]) Prezydent Miasta G. uchylił w całości zarówno decyzję z dnia […] października 2005 r., jak i decyzję z dnia […] sierpnia 2006 r., odmawiając przyznania Skarżącej wypłacanego jej dotychczas zasiłku pielęgnacyjnego. Z kolei w decyzji z dnia […] września 2009 r. (nr […]) organ I instancji ustalił kwotę nienależnie pobranego przez Skarżącą zasiłku pielęgnacyjnego na […] zł, orzekając jednocześnie o zwrocie powyższej sumy przez skarżącą wraz z ustawowymi odsetkami tytułem zwłoki. Przedmiotem niniejszego postępowania jest właśnie ocena prawidłowości oraz zasadności obowiązku nałożonego na skarżącą odnośnie zwrotu wskazanej powyżej kwoty, który to obowiązek został utrzymany w mocy decyzją organu II instancji, zaskarżoną do WSA.Zgodnie z art. 16 ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych, zasiłek pielęgnacyjny przyznaje się w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Zgodnie z art. 16 ust. 2 pkt 3 powołanej ustawy, zasiłek pielęgnacyjny przysługuje osobie, która ukończyła 75 lat. Jednocześnie zgodnie z art. 75 ust. 1 ustawy o FUS, osobie uprawnionej do emerytury lub renty, która ukończyła 75 rok życia przysługuje dodatek pielęgnacyjny. W rozpoznawanej sprawie nie ulega wątpliwości, że skarżąca począwszy od października 2005 r. do maja 2008 r. pobierała zarówno zasiłek pielęgnacyjny, jak i dodatek pielęgnacyjny. Natomiast stosowanie do art. 16 ust. 6 ustawy o świadczeniach rodzinnych, zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego. Zgodnie z art. 30 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, osoba, która pobrała nienależnie świadczenia rodzinne, jest obowiązana do ich zwrotu. Za nienależne świadczenia ustawodawca w art. 30 ust. 2 pkt 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych uznał świadczenia rodzinne przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą te świadczenia. Kwoty świadczeń rodzinnych, o których mowa w art. 30 ust. 2, podlegają zwrotowi łącznie z ustawowymi odsetkami na rachunek bankowy wskazany przez organ właściwy. Odsetki są naliczane od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczeń rodzinnych do dnia spłaty (art. 30 ust. 8 ustawy o świadczeniach rodzinnych).W orzecznictwie sądowym zgodnie przyjmuje się, że "nienależne świadczenie" ma charakter obiektywny i występuje między innymi wówczas, gdy zostaje ono wpłacone bez podstawy prawnej lub gdy taka podstawa odpadła. Z kolei "świadczenie nienależnie pobrane" to świadczenie pobrane przez osobę, której można przypisać określone cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określone działania (zaniechania). Przyjmuje się nadto, że obowiązek obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze, wiedząc, że mu się ono nie należy, co dotyczy zarówno osoby, która została pouczona o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń, jak też osoby, która uzyskała świadczenie na podstawie nieprawdziwych zeznań, dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd instytucji zobowiązanej do wypłaty świadczenia. Oznacza to, że o świadczeniu nienależnie pobranym w rozumieniu ustawy o świadczeniach rodzinnych można mówić wtedy, gdy strona pobiera świadczenia, chociaż wie, że nie powinna ich pobierać w ogóle lub w danej wysokości. Istnieje wtedy element obiektywny (wystąpienie okoliczności) oraz subiektywny w postaci świadomego i celowego działania wbrew pouczeniu (wyrok WSA w Gliwicach z dnia 26.01.2010 r., sygn. akt IV SA/Gl 398/09, lex nr 559901. Zob. także wyrok WSA w Bydgoszczy, sygn. akt II SA/Bd 130/10, lex nr 576229, wyrok NSA z dnia 14.12.2009 r., sygn. akt I OSK 826/09, lex nr 558234, wyrok WSA w Gliwicach, sygn. akt IV SA/Gl 276/09, lex nr 580474, wyrok NSA z dnia 24.03.2009 r., sygn. akt I OSK 593/08, lex nr 580372, wyrok WSA w Poznaniu z dnia 11.12.2008 r., sygn. akt IV SA/Po 331/08, baza orzeczeń NSA).Sąd w składzie rozpoznającym przedmiotową sprawę w pełni podziela poglądy zaprezentowane w zacytowanym orzeczeniu oraz w pozostałych wymienionych orzeczeniach sądów administracyjnych. Dla zaistnienia przesłanki odpowiedzialności z art. 30 ust. 2 pkt 2 w zw. z art. 30 ust. 8 ustawy o świadczeniach rodzinnych istotne znaczenie oprócz elementu obiektywnego, oznaczającego rzeczywiste pobranie nienależnego świadczenia wymagane jest łączne zaistnienie przesłanki subiektywnej, to znaczy świadomości adresata przedmiotowego świadczenia, że nie przysługuje ono jemu. Żeby można było na taki podmiot nałożyć obowiązek zwrotu świadczenia, należy w sposób niebudzący wątpliwości wykazać, że wiedział on o tym, że pobierając określone świadczenie działał niezgodnie z prawem. Podstawowym wyznacznikiem takiej wiedzy jest wykazanie poborcy świadczenia, że został on o tym pouczony. Należyte informowanie stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków stanowi jedną z podstawowych zasad każdego toczącego się postępowania administracyjnego. Przedmiotowa zasada została wyrażona expressis verbis w art. 9 kpa. W doktrynie mocno akcentuje się, że organ administracji publicznej jest obowiązany z urzędu udzielać informacji stronie. Jego bierność w tym zakresie stanowi naruszenie prawa. Organ jest obowiązany do udzielenia całokształtu informacji związanej z załatwieniem danego rodzaju sprawy administracyjnej, a zatem o stanie faktycznym założonym w normie prawa materialnego, z którego ustaleniem wiążą się określone następstwa prawne, korzystne lub niekorzystne dla pozytywnego załatwienia sprawy. Organ obowiązany jest również informować stronę o uprawnieniach i obowiązkach wynikających z prawa procesowego, których realizacja będzie miała wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. Udowodnienie naruszenia tego obowiązku powinno być rozumiane jako wystarczająca podstawa do uchylenia decyzji, szczególnie wówczas, gdy urzędnik stwierdza lub powinien stwierdzić, że strona zamierza podjąć działania wiążące się dla niej z niekorzystnymi skutkami lub nawet ryzykiem wystąpienia podobnych skutków (B. Adamiak, w: B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2003 r., str. 79. Zob. tez Z. Janowicz, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa-Poznań 1992 r., str. 68-72). Odwołując się do orzecznictwa, pouczenie kierowane do strony powinno być dla niej jasne, czytelne i zrozumiałe. Pouczenie takie powinno być zamieszczone w ulotce, z której następnie strona może korzystać w okresie późniejszym (z takiej formuły pouczeń korzystają w szczególności Powiatowe Urzędy Pracy, wręczające za potwierdzeniem odbioru zainteresowanym czterostronicowe druczki pouczeń), bądź w uzasadnieniu decyzji. Natomiast przedstawienie stronie do wglądu przepisów regulujących zasady przyznawania świadczeń rodzinnych, polegające na możliwości ich lektury na formularzu wniosku, następnie spoczywającym w urzędzie jako część akt sprawy, co do zasady nie wyczerpuje wymogów pouczenia w rozumieniu art. 30 ust. 2 pkt 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych (wyrok WSA w Poznaniu z dnia 11.12.2008 r., sygn. akt IV SA/Po 331/08, baza orzeczeń NSA).Odnosząc powyższe rozważania do rozpoznawanej sprawy na wstępie trzeba stwierdzić, że skarżąca bardzo konsekwentnie zarówno przed organami administracji publicznej, jak i przed sądem podkreślała, że nie miała świadomości tego, że od 2003 r., w związku z ukończeniem przez nią 75 roku życia, ZUS wypłaca jej doliczony do świadczenia emerytalnego dodatek pielęgnacyjny. Tymczasem organy obu instancji w sposób jednoznaczny przesądziły, że skarżąca podpisując w dniu […] października 2005 r. wniosek o uznanie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego wprowadziła je w błąd. Organy administracji tym samym nie wykazały w należyty sposób zaistnienia po stronie skarżącej elementu subiektywnego w postaci intencjonalnego działania nakierowanego na uzyskanie przez nią nienależnego świadczenia. Po pierwsze, na etapie postępowania administracyjnego została pominięta okoliczność tego, że skarżąca składając wniosek o przyznanie zasiłku pielęgnacyjnego dobrowolnie podała zarówno swój numer NIP oraz PESEL. Organy, na których spoczywa obowiązek znajomości prawa powinny były już w tym momencie zorientować się, że skarżącej nie przysługuje prawo do zasiłku pielęgnacyjnego, gdyż z urzędu było im wiadomo, że skarżąca ukończywszy 75 rok życia pobiera dodatek pielęgnacyjny z ustawy przyznawany z urzędu, stosownie do art. 75 ust. 1 ustawy o FUS. Po drugie, organy administracji nie wykazały faktu prawidłowego pouczenia skarżącej o konsekwencjach wynikających ze złożonego przez nią wniosku o przyznanie zasiłku, gdy pobierała już ona dodatek pielęgnacyjny. Pouczeniem takim nie jest podpisane przez skarżącą oświadczenia, w którym potwierdziła ona m. in., że nie jest uprawniona do dodatku pielęgnacyjnego. Nie stanowi przedmiotowego pouczenia nadto wyjaśnienie zamieszczone u dołu wniosku o ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego (k. 1v akt organu I instancji), gdyż nie było ono dla strony na tyle zrozumiałe, aby mogła ona dowiedzieć się z niego w sposób niebudzący wątpliwości, że zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje jej. Poza tym skarżąca składając przedmiotowy wniosek do organu I instancji nie otrzymała jego kserokopii dla zapoznania się z nim w domu. Jeszcze raz trzeba zatem podkreślić, że skarżąca cały czas twierdzi, że w ogóle nie wiedziała, iż do pobieranego przez nią świadczenia emerytalnego doliczany jest dodatek pielęgnacyjny. Po trzecie, organy obu instancji nie wzięły pod uwagę wieku oraz stanu zdrowia skarżącej, która jest osobą zaliczoną do znacznego stopnia niepełnosprawności. W takiej sytuacji obowiązek należytego pouczenia oraz informowania strony o konsekwencjach wynikających z podejmowanych przez nią działań powinien być jeszcze intensywniejszy, tak aby stronie mógł być zapewniony rzeczywisty, a nie tylko iluzoryczny udział w sprawie. Stan zdrowia skarżącej przemawia również za wiarygodnością jej twierdzeń odnośnie braku wiedzy na temat pobierania wliczanego do świadczenia emerytalnego dodatku pielęgnacyjnego. Sąd miał również na względzie brak odpowiedniej przejrzystości decyzji administracyjnych wydawanych przez ZUS, z których może nie wynikać w sposób jednoznaczny i precyzyjny, szczególnie dla osoby starszej o wątłym stanie zdrowia, z jakich dokładnie elementów składa się pobierane przez nią świadczenie. W tym też zakresie organy administracyjne powinny przeprowadzić dowód z akt ZUS-u, aby stwierdzić, czy decyzja o poznaniu dodatku pielęgnacyjnego z urzędu została skarżącej wcześniej doręczona, czy mogła w ogóle zorientować się, że takowy jej przysługuje.Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd działając na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ppsa, w punkcie I wyroku uchylił zaskarżoną decyzję SKO z dnia […] lutego 2010 r. oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta Gniezna z dnia […] września 2009 r.Ponownie rozpoznając przedmiotową sprawę organ I instancji powinien w sposób dokładny ustalić stan faktyczny sprawy, przede wszystkim w odniesieniu do ewentualnego zaistnienia po stronie skarżącej świadomości pobierania zasiłku pielęgnacyjnego w złej wierze. W tym celu organ I instancji oprócz analizy wniosku z dnia […] października 2005 r. powinien swoje rozważania oprzeć nadto na zeznaniach skarżącej oraz pracownika socjalnego przyjmującego przedmiotowy wniosek. W ponownym rozpoznaniu sprawy organ winien mieć nadto na uwadze wykładnię art. 30 ust. 2 pkt 2 w zw. z art. 30 ust. 8 ustawy o świadczeniach rodzinnych, która została dokonana przez Sąd w niniejszym postępowaniu. W szczególności należy jeszcze raz podkreślić, że niezbędnymi składnikami umożliwiającymi obciążenie skarżącej obowiązkiem zwrotu pobranego przez nią zasiłku pielęgnacyjnego są: element obiektywny oraz subiektywny poboru świadczenia.W pkt 2 wyroku Sąd działając na zasadzie art. 152 ppsa określił, że zaskarżona decyzja nie może zostać wykonana. Oznacza to, że nie wywołuje ona skutków prawnych, które wynikają z jej rozstrzygnięcia, od chwili wydania wyroku, mimo że wyrok uchylający tę decyzję nie jest jeszcze prawomocny (wyrok NSA z dnia 29.07.2004 r., sygn. akt OSK 591/04, ONSA i WSA 2004/2/32).