Sygnatura:
6110 Podatek od towarów i usług
Hasła tematyczne:
Prawo pomocy
Skarżony organ:
Dyrektor Izby Skarbowej
Data:
2011-01-19
Sąd:
Naczelny Sąd Administracyjny
Treść wyniku:
Oddalono zażalenie
Sędziowie:
Maria Dożynkiewicz /przewodniczący sprawozdawca/

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA: Maria Dożynkiewicz (spr.), , , po rozpoznaniu w dniu 7 marca 2011 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia H. G. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 30 listopada 2010 r. sygn. akt I SA/ Łd 119/10 w zakresie odmowy przyznania prawa pomocy w sprawie ze skargi H. G. o wznowienie postępowania sądowego zakończonego prawomocnym wyrokiem tegoż Sądu z 20 lipca 2006 r., sygn. akt I SA/Łd 133/06 w sprawie ze skargi H. G. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w L. z dnia 28 listopada 2005 r. nr … w przedmiocie podatku od towarów i usług za styczeń 2005 r. postanawia oddalić zażalenie.

Uzasadnienie wyroku

Zaskarżonym postanowieniem z 30 listopada 2010 r., sygn. akt I SA/Łd 119/10 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi odmówił H. G. przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym poprzez ustanowienie adwokata w sprawie ze skargi o wznowienie postępowania sądowego zakończonego prawomocnym wyrokiem tego Sądu z 20 lipca 2006 r., sygn. akt I SA/Łd 133/06, oddalającym skargę H. G. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w L. z 28 listopada 2005 r. nr … w przedmiocie podatku od towarów i usług za styczeń 2005 r.W uzasadnieniu Sąd ten wskazał, że wnioskując o ustanowienie adwokata z urzędu, skarżąca podała w formularzu PPF, że we wspólnym gospodarstwie domowym pozostaje z mężem, ich źródłem utrzymania są emerytury oraz wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia w łącznej kwocie 4.144 zł brutto miesięcznie. Skarżąca jest właścicielką mieszkania o powierzchni 72 m2, jej mąż jest właścicielem działki rekreacyjnej o powierzchni około 321 m2, posiadają dwa samochody, nie posiadają innego majątku. Koszt wynajęcia adwokata do sporządzenia skargi kasacyjnej wynosi około 1.500 zł, co przekracza jej możliwości finansowe. W odpowiedzi na wezwanie do uzupełnienia wniosku o przyznanie prawa pomocy skarżąca nadesłała dokumenty prezentujące zestawienie wydatków jej rodziny. Podała też, że jej mąż posiada lokatę bankową, na której zdeponowane zostało 40.000 zł nabyte w drodze spadku.Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał, że skarżąca nie wykazała, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.Strona zaskarżyła powyższe postanowienie, podnosząc, iż w jego uzasadnieniu znalazły się nieścisłości w obliczeniach jej wydatków. Wskazała dodatkowo na chorobę swojego męża i zarzuciła, że WSA nie uwzględnił wydatków związanych z jego leczeniem z uwagi na ich nieudokumentowanie oraz nie uznał wydatków związanych z posiadaniem samochodu za wydatek konieczny.Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.Zgodnie z art. 245 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2002 r. Nr 153, poz. 1270 ze zm.; dalej p.p.s.a.) prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 2 p.p.s.a.). Natomiast prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 3 p.p.s.a.).Stosownie do art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a. przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie całkowitym następuje, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania. Natomiast przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym jest możliwe wówczas, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a.).Instytucja prawa pomocy jest jednak wyjątkiem od ogólnej zasady ustanowionej w art. 199 p.p.s.a., zgodnie z którą strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.Konieczne jest również wskazanie, że strona wnosząca o przyznanie prawa pomocy składa stosowny wniosek na urzędowym formularzu (art. 252 § 2 p.p.s.a.). Sporządzony w ten sposób wniosek ma na celu ogólne zobrazowanie sytuacji majątkowej, rodzinnej, finansowej wnoszącego. W złożonym w ten sposób formularzu skarżąca wskazała, że ona i jej mąż osiągają miesięcznie dochód w kwocie ponad 4.000 zł brutto, a skarżąca ma mieszkanie o powierzchni 72 m².Zgodnie z art. 243 p.p.s.a. sąd administracyjny orzeka o przyznaniu prawa pomocy jedynie na wniosek strony, zatem to w jej interesie jest przedstawienie i uwiarygodnienie okoliczności uzasadniających ten wniosek. W przeciwnym razie strona musi się liczyć z negatywnymi dla siebie konsekwencjami braku wykazania przesłanek z art. 246 § 1 p.p.s.a. Zgodnie bowiem z tym przepisem ciężar dowodu spoczywa na stronie, która wnosi o przyznanie prawa pomocy, co oznacza, że to strona ma przekonać sąd o tym, że jej sytuacja materialna i osobista nie pozwala na poniesienie kosztów postępowania. W gestii sądu administracyjnego pozostaje zaś ocena przedstawionych okoliczności.W razie pojawienia się wątpliwości co do przedstawionych na formularzu danych, bądź jeśli okażą się one niewystarczające do oceny rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego, sąd administracyjny może na podstawie art. 255 p.p.s.a. wezwać stronę do złożenia dodatkowych oświadczeń lub przedłożenia dokumentów źródłowych dotyczących stanu majątkowego, stanu rodzinnego i dochodów.Z możliwości określonej w art. 255 p.p.s.a. skorzystał Sąd pierwszej instancji, wzywając skarżącą o doręczenie dokumentów potwierdzających jej sytuację majątkową i finansową. Uzupełnienie wniosku o dokumenty zawierające informacje o dochodach, wydatkach oraz stanie rachunków i lokat bankowych umożliwiły Sądowi pierwszej instancji ocenę, iż w niniejszej sprawie nie zachodzi przesłanka określona w art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. Uznano bowiem, iż skarżąca nie dowiodła, że rzeczywiście nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.Co do oceny ponoszonych przez stronę wydatków dokonanej w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia należy zgodzić się ze skarżącą, że ocena ta nie była dość precyzyjnie przedstawiona przez Sąd pierwszej instancji z uwagi na nieścisłe zestawienie opisywanych wydatków i przypisanych im kwot (Sąd przyjął np., że ubezpieczenie OC samochodu wynosi 420 zł, podczas gdy kwota ta obejmowała ubezpieczenie OC i ubezpieczenie NNW). Trzeba też podkreślić, jak słusznie zauważa skarżąca, że wydatki na leki dla osoby po udarze mózgu, jak również wydatki na samochód, dzięki któremu osoba ta może dojeżdżać do pracy, należałoby uznać w tej sytuacji za wydatki konieczne w rozumieniu art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. W przypadku jednak, gdy strona nie dysponowała rachunkami z apteki, mogła te koszty uprawdopodobnić, chociażby przez orientacyjne przedstawienie ich zestawienia.Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego wskazane uchybienia Sądu pierwszej instancji nie przesądzają jednak o wyniku postępowania w przedmiocie prawa pomocy. Słuszna była bowiem – w świetle przedstawionych przez stronę informacji o jej stanie majątkowym, finansowym i rodzinnym – odmowa przyznania jej prawa pomocy w zakresie częściowym poprzez ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Nie ma zresztą potrzeby tak wnikliwej oceny wydatków strony, jakiej zdaje się ona wymagać w zażaleniu. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa i poglądami doktryny, skoro udzielenie stronie prawa pomocy jest formą dofinansowania jej z budżetu państwa, to powinno mieć miejsce tylko w sytuacjach, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe. Tymczasem w niniejszej sprawie już "na pierwszy rzut oka" widać, że taka sytuacja nie ma miejsca – wystarczy porównać stan majątkowy strony i jej męża z honorarium, jakiego zażądano od niej za usługi adwokackie (przyjmując, że strona chce wnieść skargi kasacyjne w 4 sprawach, w każdej po 1.500 zł za samo sporządzenie skargi kasacyjnej).Strona wskazuje bowiem na osiągane dochody, posiadane mieszkanie, działkę, dom letniskowy i dwa samochody. Już same te okoliczności nie pozwalają uznać jej za osobę ubogą (przykładowo, za takie osoby uważa się bezrobotnych, którzy zostali pozbawieni prawa do zasiłku, osoby pozbawione majątku i źródła dochodu). Są jeszcze dwie dodatkowe okoliczności, które konkluzję tę potwierdzają. Po pierwsze skarżąca spłaca kredyt, co trudno odnieść do ubiegania się o możliwość skorzystania z tzw. prawa ubogich, bowiem aby uzyskać, a następnie spłacać kredyt, skarżąca winna była uprzednio wykazać odpowiednią zdolność kredytową.Po drugie strona przedstawiła dokument potwierdzający, iż jej mąż posiada na lokacie bankowej 40.000 zł. W świetle art. 23 ustawy z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) małżonkowie są zobowiązani m.in. do wzajemnej pomocy. Jak zaś podkreśla się w orzecznictwie obowiązek ten jest niezależny od rodzaju ustroju majątkowego małżeńskiego, a ponadto obejmuje on również wydatki związane z prowadzeniem postępowań sądowych. Mąż skarżącej ma zatem możliwość udzielenia jej pomocy, a podkreślane przez stronę pochodzenie wskazanej kwoty (spadek) nie ma na to żadnego wpływu, bowiem nie zwalnia jej męża z obowiązku pomocy.Skoro strona twierdzi, że potrzebuje pomocy w realizacji jej praw (w tym przypadku w postaci uzyskania środków na usługi adwokata w czterech sprawach), to istnieje konieczność oceny nie tylko, czy może samodzielnie sfinansować swój udział w postępowaniu, ale i czy pomoc, której może udzielić jej mąż, jest wystarczająca na zabezpieczenie tej potrzeby. Dopiero stwierdzenie, że ani samodzielnie, ani przy pomocy męża podatniczka nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla niej i jej rodziny, pozwalałoby rozstrzygnąć o możliwości przyznania pomocy z budżetu państwa.Powyższe okoliczności potwierdzają, jak słusznie orzekł Sąd pierwszej instancji, że skarżąca nie spełnia warunków wskazanych w art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a.Wobec powyższego na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji.