Sygnatura:
6320 Zasiłki celowe i okresowe
Hasła tematyczne:
Pomoc społeczna
Skarżony organ:
Samorządowe Kolegium Odwoławcze
Data:
2010-09-06
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi
Treść wyniku:
Oddalono skargę
Sędziowie:
Barbara Rymaszewska /przewodniczący sprawozdawca/Grzegorz SzkudlarekRenata Kubot-Szustowska

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi – Wydział II w składzie następującym: Przewodnicząca Sędzia WSA Barbara Rymaszewska (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Renata Kubot – Szustowska Sędzia NSA Grzegorz Szkudlarek Protokolant asystent sędziego Anna Dębowska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 listopada 2010 r. sprawy ze skargi R. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. z dnia […] nr […] w przedmiocie zasiłku celowego – oddala skargę.

Uzasadnienie wyroku

R. S. w dniu 3 listopada 2009r. złożył wniosek o udzielenie pomocy w formie zasiłku celowego.Prezydent Miasta P. odmówił przyznania wnioskodawcy tego świadczenia decyzją z dnia […], nr […]. Jako przyczynę odmowy przyznania pomocy organ wskazał brak współdziałania – uniemożliwienie przeprowadzenia wywiadu środowiskowego. Organ ustalił, że w dniu 5 listopada 2009r. pracownik socjalny, który udał się do wnioskodawcy w celu przeprowadzenia wywiadu środowiskowego nie zastał go pod wskazanym adresem. W dniu 12 listopada 2009r. pracownik socjalny wezwała R. S. do osobistego stawiennictwa w terminie 5 dni w celu złożenia wyjaśnień dotyczących przeprowadzenia wywiadu środowiskowego. W dniu 16 listopada 2009r. R. S. zwrócił się za pośrednictwem faksu o przeprowadzenie wywiadu środowiskowego w wyznaczonym przez siebie terminie, tj. 19 listopada 2009r., tłumacząc, iż w dni robocze przebywa w miejscowości C. W dniu 19 listopada 2009r. pracownik socjalny nie mógł przeprowadzić wywiadu środowiskowego u wnioskodawcy ze względu na wcześniej zaplanowaną pracę w terenie. W tym samym dniu R. S. zgłosił się do Wydziału Pomocy Środowiskowej do pracownika socjalnego i został poinformowany o tym, że wywiad środowiskowy zostanie przeprowadzony w dniach 23 – 25 listopada 2009r. w godz. 12:00 – 16:00. Wnioskodawca został również pouczony o tym, że nieobecność pod wskazanym adresem w ustalonych dniach i godzinach potraktowana będzie jako odmowa współpracy z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej i skutkować będzie odmową przyznania pomocy (protokół z dnia 19 listopada 2009r.). W dniu 23 listopada pracownik socjalny po raz kolejny udał się do R. S. w celu przeprowadzenia wywiadu środowiskowego i nie zastał go pod wskazanym adresem (protokół z dnia 23 listopada 2009r.). R. S. przesłał za pośrednictwem faksu informację, że w dniach 23 – 24 listopada 2009r. pracownik socjalny może go nie zastać w miejscu zamieszkania z uwagi na uprzednio zaplanowane wizyty u lekarzy, których nie może odwołać oraz na nie cierpiące zwłoki czynności urzędowe. W dniu 25 listopada będzie w domu o wyznaczonej porze, tj. w godzinach 12:00 – 16:00. Faks do Wydziału Pomocy Środowiskowej wpłynął w dniu 23 listopada o godz. 11:48, a więc w dniu, w którym wyznaczony był termin wywiadu środowiskowego i czasie, gdy pracownik był już w terenie i nie było możliwości poinformowania go o tym.Zdaniem organu pierwszej instancji nie ma uzasadnionej przyczyny, dla której R. S. nie może oczekiwać na pracownika socjalnego w miejscu zamieszkania. W miejscowości C., gdzie przybywa, nie ma stałego miejsca zatrudnienia, a zatem nie jest zobowiązany stawiać się do pracy zgodnie z oczekiwaniami pracodawcy. Takie postępowanie wskazuje na brak współpracy z pracownikiem socjalnym. Organ powołał się także na trudności czynione przez wnioskodawcę w przeprowadzaniu wywiadów środowiskowych w sierpniu i wrześniu 2009r., gdy także ubiegał się o pomoc finansową. Wskazał przy tym, iż wywiady były przeprowadzane w konkretnych dniach wyznaczonych przez R. S.Nadto organ pierwszej instancji wskazał, iż jeśli wnioskodawca miał wcześniej zaplanowane wizyty u lekarzy, to mógł powiadomić o tym pracownika socjalnego wcześniej. Pracownik socjalny wychodząc w teren ma ustalony harmonogram pracy i nie ma obowiązku każdorazowo dostosowywać się do wyznaczonych przez wnioskodawcę terminów wizyt w terenie. Nadto organ pierwszej instancji stwierdził, iż pracownik socjalny dołożył wszelkich starań, aby przeprowadzić wywiad środowiskowy i zaplanować stosowną pomoc.W odwołaniu od tej decyzji R. S. zarzucił, iż organ pierwszej instancji wyznacza mu 3 – dniowy okres oczekiwania w domu na pracownika socjalnego w celu przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, zaś przychodzi dopiero trzeciego dnia, kiedy nie może go już oczekiwać z uwagi na indywidualne uwarunkowania oraz obowiązki (dyżury w C. w dni robocze w ramach prowadzonego pomocowego Stowarzyszenia nr […], uczestniczenie w rozprawach sądowych oraz częste wizyty u lekarzy związane z zespołem schorzeń, na które cierpi). R. S. podniósł także, iż rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej w sprawie rodzinnego wywiadu środowiskowego z dnia 19 kwietnia 2005r. w sposób wyraźny nie reguluje kwestii wyznaczania terminu jego przeprowadzenia miejsca jego przeprowadzenia. Termin ten powinien zostać skonkretyzowany przynajmniej w wyjątkowych przypadkach, do których należy jego sytuacja. R. S. podniósł również, iż od dawna nie wykupuje wszystkich potrzebnych mu lekarstw i nie ma interesu w tym, aby utrudniać pracownikowi socjalnemu przeprowadzenie wywiadu, skoro ma świadomość, iż skutkuje to odmową przyznania pomocy, której bardzo potrzebuje.Decyzją z dnia […], nr […] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Ł. utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję organu pierwszej instancji.W uzasadnieniu organ odwoławczy, podzielając stanowisko organu pierwszej instancji stwierdził, że strona uniemożliwiła swoim zachowaniem obiektywną ocenę swej sytuacji, a konsekwencji uniemożliwiła przyznanie jej żądanego świadczenia. SKO podniosło przy tym również, iż pracownik socjalny ustalił, że R. S. zgłosił się do Klubu Integracji Społecznej trzykrotnie, ale nie podjął prac społecznie użytecznych, które były jednym z punktów zawarcia tegoż kontraktu. Odnosząc się natomiast do podnoszonej w odwołaniu kwestii ustalania terminu wywiadu środowiskowego, Samorządowe Kolegium Odwoławcze powołało się na wyrok NSA z dnia 7 maja 2002r., SA 3337/01 (Lex nr 81651) i przytoczyło treść art. 107 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Wskazało również , że zgodnie z rozporządzeniem Ministra Polityki Społecznej z dnia 19 kwietnia 2005r. w sprawie rodzinnego wywiadu środowiskowego (Dz.U. nr 77, poz. 672 ze zm.)., wywiad powinien być przeprowadzony w ciągu 14 dni od powzięcia informacji o okolicznościach uzasadniających jego przeprowadzenie. Przytoczyło również cel sporządzenia wywiadu.W skardze na tę decyzję R. S. wniósł o jej uchylenie. Skarżący podtrzymał argumentacje zawartą w odwołaniu i wyjaśnił także, iż nie mógł oczekiwać na pracownika socjalnego w dniu 5 listopada 2009r., gdyż nie został o tym powiadomiony w sposób prawem przewidziany ani w żaden inny. Organ nie wskazał dowodów, iż prawidłowo go o tym zawiadomił. Swoją nieobecność w dniu 23 listopada 2009r. usprawiedliwił przesłanym do urzędu faksem, który – jego zdaniem – został nadany wcześniej niż o podanej przez organ godzinie 11:48. Skarżący powołał się również na okoliczność bezskutecznego oczekiwania na pracownika socjalnego w dniu 25 listopada 2009r., pomimo iż był to jeden z terminów wyznaczony przez organ. Ponadto skarżący podniósł, że w dniu 19 listopada 2009r. przystąpił do kontraktu socjalnego, a termin oceny działań ustalonych w kontrakcie socjalnym został określony na dzień 28 grudnia 2009r., a więc po dniu wydania decyzji przez organ pierwszej instancji.W odpowiedzi na skargę SKO wniosło o jej oddalenie podtrzymując stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji, odwołując się do argumentów wskazanych w uzasadnieniach zaskarżonej decyzji.Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:Stosownie do postanowień art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), dalej powoływanej jako p.p.s.a., sądy administracyjne sprawują w zakresie swojej właściwości kontrolę działalności administracji publicznej. Oznacza to, iż Sąd bada zgodność z prawem (legalność) zaskarżonego aktu pod kątem jego zgodności z prawem materialnym, określającym prawa i obowiązki stron oraz prawem procesowym regulującym postępowanie przed organami administracji publicznej.Sąd uwzględnia skargę i uchyla decyzję w całości albo w części, jeżeli stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego, bądź inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 lit. "a" – "c" p.p.s.a.).Mając na względzie tak zakreśloną kognicję sądu w niniejszej sprawie, skargę należało oddalić jako nieuzasadnioną. Kontrolując zaskarżone decyzje i poprzedzające je postępowanie sąd nie dopatrzył się uchybień, które powodowałyby konieczność wyeliminowania zaskarżonych rozstrzygnięć z obrotu prawnego.Podstawę prawną procedowania i rozstrzygania przez organy stanowią przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 ze zm., dalej jako: ustawa o pomocy społecznej). Zgodnie z jej art. 39 zasiłek celowy przyznaje się w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej, a w szczególności na pokrycie kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.W przypadku zgłoszenia wniosku o takie świadczenie z pomocy społecznej konieczne jest ustalenie sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej wnioskodawcy lub jego rodziny. Cel ten zostaje osiągnięty w wyniku przeprowadzenia wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania lub miejsca pobytu strony, który jest obligatoryjnym środkiem dowodowym (art. 106 ust. 4 i 107 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej). Sposób przeprowadzenia wywiadu określają przepisy rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 19 kwietnia 2005 r. w sprawie wywiadu środowiskowego (Dz. U. z 2005 r. Nr 77, poz. 672), dalej powoływanego jako Rozporządzenie. Trafnie zauważa skarżący, że regulują one jedynie bardzo ramowo kwestie związane z wywiadem środowiskowym, nie precyzując zasad jego przeprowadzania, w szczególności powinności organu i wnioskodawców w zakresie terminu, poza ogólnym zobowiązaniem organu do przeprowadzenia wywiadu w terminie 14 dni, albo w ściśle określonych sytuacjach w ciągu 2 dni.Obowiązki organu i wnioskującego o świadczenie wynikają jednak z istoty wywiadu. Skoro celem wywiadu jest wszechstronne ustalenie sytuacji wnioskodawcy (§ 7 ust. 1 Rozporządzenia), to rzetelne przeprowadzenie rozeznania sytuacji strony i jej potrzeb wymaga współdziałania z pracownikiem socjalnym, w tym poinformowania go o rzeczywistych dochodach i sytuacji majątkowej osoby ubiegającej się o świadczenie lub jej wspólnie gospodarującej rodziny. Powyższe pozwala na ustalenie, czy faktycznie istnieje rzeczywista potrzeba wsparcia materialnego przez ośrodek pomocy społecznej i czy zgodnie z przepisami osoba ubiegająca się o pomoc kwalifikuje się do udzielenia takiej pomocy. Rolą wywiadu jest bowiem również weryfikacja danych podawanych przez ubiegającego się o świadczenie.Obowiązkowi organu zebrania informacji odpowiada obowiązek występującego o świadczenie udzielenia wyczerpujących informacji o sytuacji osobistej, rodzinnej i materialnej. W tym zawiera się m.in. obowiązek współdziałania z organem (art. 11 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej).Stosownie do art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymywanie jego postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej przez osobę bezrobotną lub wykonywania prac społecznie użytecznych, o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, lub nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego w zakładzie lecznictwa odwykowego przez osobę uzależnioną mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. Każda z wymienionych okoliczności stanowi samodzielną podstawę odmowy przyznania prawa, ustawodawca zróżnicował też stopień ich negatywnego nasycenia.Sąd w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę nie podziela przy tym poglądu wyrażonego w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 17 kwietnia 2008 r. w sprawie IV SA/Po 442/07, że brak współdziałania z pracownikiem socjalnym winien być obarczony podobnym nasyceniem negatywnym, jak pozostałe przesłanki wymienione w art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej. Wręcz przeciwnie, z porównania przesłanek odmowy świadczenia, wymienionych w powołanym przepisie można wnioskować, że ustawodawca przewidział sytuacje o różnym stopniu natężenia negatywnego elementu zachowania świadczeniobiorcy (osoby ubiegającej się o świadczenie).W ocenie sądu obowiązek współdziałania osoby z organem dotyczy również sporządzenia wywiadu środowiskowego i powinien on polegać na umożliwieniu przeprowadzenia wywiadu w wyznaczonym terminie i udzieleniu organowi niezbędnych informacji, wskazywaniu i precyzowaniu zgłaszanych potrzeb. Konieczność wyznaczania kilku terminów przez pracownika socjalnego, permanentna nieobecność wnioskodawcy w miejscu zamieszkania w okresie, w którym ubiega się on o przyznanie świadczenia, gołosłowne powoływanie się ex post na różne przeszkody upoważniały organ do oceny zachowania skarżącego jako odmowy współdziałania i w związku z tym do odmowy przyznania świadczenia w trybie art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej.W rozpoznawanej sprawie w ocenie sądu organy trafnie przypisały R. S. brak współdziałania z organem. Organ kilkakrotnie podejmował próby przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, dokładając starań, aby zachować termin 14 dniowy wskazany w § 2 Rozporządzenia. Skarżący wbrew twierdzeniom nie usprawiedliwił przekonująco nieobecności w miejscu zamieszkania we wszystkich wskazywanych terminach. Nie wykazał, aby w tych dniach miał wyznaczone terminy rozpraw sądowych czy wizyty u lekarza. Ponadto mógł powiadomić organ o tych przeszkodach już w dacie wyznaczania wywiadu, zwłaszcza, że o terminach rozpraw sądowych uczestnicy postępowań są powiadamiani na 7 dni przed rozprawą. Nie było zatem przeszkód, aby w dniu 19. 11.2010r., kiedy pracownik socjalny ustalał kolejny terminu wywiadu, wybrać inny termin, o ile istniały rzeczywiste przeszkody w dniach wskazanych przez pracownika.Nie było też uchybieniem ze strony organu dokonanie oceny zachowania skarżącego co do wypełniania zobowiązań kontraktu socjalnego. Fakt, że termin oceny działań podjętych w ramach kontraktu ustalony został na koniec roku nie stanowił przeszkody do oceny zachowania skarżącego w trakcie jego trwania. Ocena bowiem dotyczy całego okresu trwania kontraktu, a nie rezultatu końcowego. Okoliczność ta jednak ma znaczenie drugorzędne, bowiem negatywna ocena wypełniania kontraktu, wyrażona w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji nie stanowiła podstawowej przesłanki odmowy przyznania zasiłku.Z uwagi na powyższe sąd oddalił skargę na podstawie art. 151 p.p.s.a. jako nieuzasadnioną.A.D.