Sygnatura:
652 Sprawy ubezpieczeń zdrowotnych
Hasła tematyczne:
Inne
Skarżony organ:
Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia
Data:
2010-08-30
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie
Treść wyniku:
Uchylono decyzję I i II instancji
Sędziowie:
Andrzej CzarneckiHalina Emilia Święcicka /przewodniczący/Zbigniew Rudnicki /sprawozdawca/

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Halina Emilia Święcicka Sędziowie Sędzia WSA Andrzej Czarnecki Sędzia WSA Zbigniew Rudnicki (spr.) Protokolant sekr. sąd. Agnieszka Gajewiak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 grudnia 2010 r. sprawy ze skargi B. Sp. z o.o. z siedzibą w B. na decyzję Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia […] czerwca 2010 r. nr […] w przedmiocie wznowienia postępowania o ustalenie podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję Dyrektora […] Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w K. z dnia […] kwietnia 2010 r.; 2. stwierdza, że uchylone decyzje nie podlegają wykonaniu; 3. zasądza od Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia na rzecz skarżącej B. Sp. z o.o. z siedzibą w B. kwotę 457 (czterysta pięćdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Uzasadnienie wyroku

Decyzją z dnia […] października 2009 r. Dyrektor […] Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia, na wniosek Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w […] stwierdził objęcie obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym G. W. z tytułu wykonywania umów o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu u płatnika B. Sp. z o.o. z siedzibą w B. na rzecz E. S.A. z siedzibą w B. w okresie od dnia […] lipca 2007 r. do dnia […] lipca 2007 r. oraz od […] września 2007 r. do […] grudnia 2007 r.Decyzja ta stała się ostateczna w dniu […] listopada 2009 r.W dniu […] stycznia 2010 r. B. Spółka z o. o. (dalej: płatnik, wnioskodawca, skarżąca spółka) wystąpiła z wnioskiem o wznowienie postępowania na podstawie art. 145 § 1 pkt 4 w związku z art. 28 i art. 61 § 4 k.p.a. i następnie o umorzenie postępowania na mocy art. 105 § 1 k.p.a. W uzasadnieniu spółka wskazała na doręczenie jej w dniu […] grudnia 2009 r. decyzji ZUS z dnia […] grudnia 2009 r. nr […] ustalającej wysokość podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne dla osoby świadczącej dla spółki usługi na podstawie umów zawartych przez tę osobę ze spółką. Wnioskodawca została zobowiązana jako płatnik do sporządzenia za tę osobę dokumentów zgłoszeniowych i rozliczeniowych wraz z miesięcznymi deklaracjami rozliczeniowymi ZUZ DRA. O decyzji Dyrektora […]OWNFZ z dnia […] października 2009 r. Spółka dowiedziała się w dniu […] grudnia 2009r., kiedy doręczono jej również wspomnianą decyzję ZUS. Skarżąca spółka nie została natomiast zawiadomiona o toczącym się postępowaniu zmierzającym do wydania decyzji przez Dyrektora […]OWNFZ. Tym samym została pozbawiona udziału w tym postępowaniu, w którym przysługiwały jej prawa strony, co stanowi przesłankę wznowieniową z art. 145 § 1 pkt 4 k.p.a. Jednocześnie wnioskodawca podkreśliła, że z uczestnikiem postępowania łączyły ją umowy o dzieło, a nie umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu. Tym samym decyzję organu należy uznać za bezpodstawną.Jednocześnie spółka wskazała, że zaskarżyła do sądu powszechnego – Sądu Okręgowego w […] decyzje ZUS ustalające wysokości podstaw wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne i uzyskała wyroki stwierdzające, iż umowy łączące ją z osobami fizycznymi – wykonawcami były umowami o dzieło, a nie umowami zlecenia. W konsekwencji Sąd ten zwolnił ją z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne.Postanowieniem z dnia […] lutego 2010 r. nr […] Dyrektor […]OWNFZ wznowił postępowanie w sprawie zakończonej decyzją ostateczną tego organu z dnia […] października 2009 r.Następnie zaś decyzją z dnia […] kwietnia 2010 r., Nr […] na podstawie art. 151 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.), dalej: "k.p.a.", art. 107 ust. 5 pkt 16 i art. 109 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (j. t. Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm.), dalej: "ustawa o świadczeniach" organ odmówił uchylenia ostatecznej decyzji z dnia […] października 2009 r. W ocenie organu spółka nie była stroną postępowania o ustalenie obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego G. W., gdyż decyzja z dnia […] października 2009 r. nie dotyczyła jej uprawnień ani obowiązków.Organ wskazał, iż zgodnie z art. 109 ust. 2 ustawy o świadczeniach sprawy z zakresu wymierzania i pobierania składek należą wyłącznie do właściwości organów ZUS, a nie do dyrektora oddziału wojewódzkiego NFZ. Zatem nałożenie na spółkę obowiązków decyzją ZUS nie dawało jej praw strony w postępowaniu o ustalenie obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego prowadzonego przez dyrektora oddziału wojewódzkiego NFZ.Od decyzji tej spółka złożyła odwołanie wnosząc o jej uchylenie i umorzenie postępowania lub uchylenie i orzeczenie co do istoty sprawy bądź uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia. Decyzji zarzucono naruszenie przepisów Kodeksu cywilnego przez uznanie spornych umów za umowy zlecenia oraz naruszenie przepisów postępowania: art. 6, art. 8, art. 9, art. 10 i art. 28 k.p.a. przez odmowę uznania skarżącej za stronę postępowania.Zdaniem Spółki przysługiwały jej prawa strony w postępowaniu prowadzonym przez Dyrektora […]OWNFZ. Następstwem tej decyzji jest bowiem powstanie obowiązków po stronie płatnika składek. W wyniku tego postępowania ZUS wydał decyzje ustalające wysokość podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne dla osoby świadczącej dla spółki usługi na podstawie umów zawartych przez tę osobę ze spółką. Tymczasem z naruszeniem art. 61 § 4 k.p.a. Spółka nie została powiadomiona o wszczęciu postępowania, a prawa strony przysługiwały jej jako płatnikowi naliczonych przez ZUS składek, co do których obowiązek naliczenia określił Dyrektor […]OWNFZ. Istotą postępowania przed Dyrektorem […]OWNFZ było ustalenie rodzaju umowy łączącej spółkę z uczestnikiem postępowania objętym obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym.Decyzją z dnia […] czerwca 2010 r. Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia, na podstawie art. 102 ust. 5 pkt 24 w związku z art. 109 ust. 5 ustawy o świadczeniach oraz art. 138 §1 pkt 1 k.p.a. utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję z dnia […] kwietnia 2010 r.W uzasadnieniu organ stwierdził, że Dyrektor […]OWNFZ zasadnie objął decyzją z dnia […] października 2009 r. osobę w niej wskazaną obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym, z tytułu świadczenia usług na podstawie umów zlecenia u płatnika składek B. Sp. z o.o. w okresie wskazanym w decyzji.Zdaniem organu odwoławczego decyzja ta nie nakładała na płatnika składek żadnych obowiązków ani nie dawała mu żadnych uprawnień, inaczej niż decyzja wymiarowa wydawana przez ZUS. W tej sytuacji skarżąca Spółka nie miała w rozumieniu art. 28 k.p.a. interesu prawnego w postępowaniu prowadzonym przez Dyrektora […]OWNFZ w sprawie stwierdzenia objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym G. W. – osoby będącej stroną umowy zawartej przez tę Spółkę. Przedmiot postępowania odnosił się wyłącznie do praw i obowiązków ściśle związanych z osobą G. W. i kształtował tylko jego indywidualną sytuację.Jednocześnie organ wskazał, iż o ile decyzje ZUS są wydawane osobie zainteresowanej oraz płatnikowi składek, to w postępowaniu przed organami Narodowego Funduszu Zdrowia płatnik nie jest stroną prowadzonego postępowania w rozumieniu art. 28 k.p.a. Mając powyższe na uwadze organ odwoławczy uznał, że spółka nie była stroną postępowania w sprawie o ustalenie obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego. Natomiast okoliczność, że ZUS nałożył na spółke pewne obowiązki, nie przesądza o jej prawach strony w postępowaniu dotyczącym ustalenia tego obowiązku.Na powyższą decyzję spółka złożyła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji i poprzedzającej ją decyzji Dyrektora […]OWNFZ z dnia […] kwietnia 2010 r. Decyzji zarzuciła naruszenie art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e), art. 67, art. 69 i art. 85 ust. 4 ustawy o świadczeniach i art. 28 k.p.a. przez przyjęcie, że zainteresowaną w sprawie była wyłącznie osoba związana umowami zawartymi przez tę osobę ze spółką i przez to odmówienie skarżącej spółce praw strony w postępowaniu administracyjnym prowadzonym przez Dyrektora […]OWNFZ. Ponadto zarzuciła naruszenie art. 6, art. 8, art. 9 i art. 10 k.p.a. oraz art. 45 i art. 78 Konstytucji RP przez pozbawienie jej prawa do zaskarżenia decyzji Dyrektora […]OWNFZ z dnia […] października 2009 r. i w konsekwencji uniemożliwienie rozpatrzenia skargi spółki przez sąd oraz naruszenie art. 109 ust. 1 i ust. 2 ustawy o świadczeniach przez błędna ich wykładnię i zastosowanie.W uzasadnieniu skarżąca wskazała, że decyzja ustalająca obowiązek ubezpieczeniowy odnosi również skutek w stosunku do płatnika, którym jest skarżąca spółka. Płatnik jest bowiem zobowiązany do uiszczenia składek i do sporządzenia dokumentów ubezpieczeniowych i bez znaczenia jest fakt, że to ZUS wydaje decyzje o wymiarze składek.W odpowiedzi na skargę Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia, podtrzymując swoje stanowisko o braku interesu prawnego skarżącej spółki w postępowaniu przed Dyrektorem […]OWNFZ w […] w sprawie ustalenia podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu, wniósł o oddalenie skargi.Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył co następuje;Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz.1269 z póżn. zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym w świetle paragrafu drugiego powołanego wyżej artykułu kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Chodzi więc o kontrolę aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej dokonywaną pod względem ich zgodności z prawem materialnym i przepisami procesowymi, nie zaś według kryteriów słuszności.Sprawy należące do właściwości sądów administracyjnych rozpoznają w pierwszej instancji, wojewódzkie sądy administracyjne (art. 3 § 1 ww. ustawy).Rozpoznając skargę w świetle powołanych wyżej kryteriów należy uznać, iż jest ona zasadna.Zaskarżona decyzja administracyjna zawiera rozstrzygnięcie w przedmiocie prawa skarżącej spółki do występowania w charakterze strony w postępowaniu administracyjnym dotyczącym objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym jej kontrahenta, z którym zawarła umowy odmiennie interpretowane przez organ i sama spółkę. Organ uznał te umowy za umowy o charakterze zlecenia, natomiast w ocenie spółki są to umowy o dzieło. Ma to decydujące znaczenie, gdyż w drugim przypadku na spółkę nie mogą zostać nałożone obowiązki, którymi została obciążona, zgodnie z art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e) ustawy o świadczeniach.Zdaniem organu skarżąca spółka nie jest stroną omawianego postępowania, gdyż nie dotyczy ono jej interesu prawnego. Dlatego też należało odmówić jej prawa strony w żądaniu zmiany/uchylenia decyzji dotyczącej objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym G. W. Stanowisko to w ocenie Sądu w składzie orzekającym jest błędne.Należy zauważyć, iż zgodnie z art. 28 k.p.a. stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie. Wymaga zatem ustalenia, czy omawiane postępowanie administracyjne dotyczyło interesu prawnego lub obowiązku skarżącej spółki.W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że interes prawny jest kategorią prawa materialnego. Interes prawny podmiotu do uczestnictwa w postępowaniu administracyjnym wywodzi się z bezpośredniego wpływu tego postępowania na sferę prawną tego podmiotu, który to wpływ wynikać musi z prawa materialnego. Stwierdzenie interesu prawnego sprowadza się więc do ustalenia związku o charakterze materialnoprawnym między obowiązującą normą prawa materialnego, a sytuacją prawną konkretnego podmiotu, polegającego na tym, że akt stosowania tej normy (np. decyzja administracyjna) może mieć wpływ na sytuację prawną tego podmiotu w zakresie prawa materialnego (szerzej M. Bogusz: Zaskarżanie decyzji administracyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego, Warszawa 1997, s. 22, a także T. Woś: Postępowanie sądowo – administracyjne, Warszawa 1996, s. 105 i nast.).Interes prawny nie wywodzi się z wewnętrznego przekonania osoby, która się na niego powołuje, lecz z wynikającego z przepisów prawa, rzeczywistego, bezpośredniego i aktualnego związku między sferą jej indywidualnych praw a prowadzonym postępowaniem.Oceniając interes prawny płatnika do uczestnictwa w postępowaniu dotyczącym objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym kontrahenta umów zawartych przez ten podmiot z daną osobą należy więc brać pod uwagę przepisy prawa materialnego określające czy i jaki status prawny ma skarżąca spółka w sprawie dotyczącej ustalenia podleganiu obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu osoby, z którą zawarła umowy.Zgodnie z art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e) ustawy o świadczeniach obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegają osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, lub osobami z nimi współpracującymi.W myśl natomiast art. 69 ust. 1 omawianej ustawy obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego powstaje i wygasa w terminach określonych w przepisach o ubezpieczeniach społecznych.Za osobę wykonującą pracę na podstawie umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia składkę jako płatnik oblicza, pobiera z dochodu ubezpieczonego zamawiający (art. 85 ust. 4 ustawy o świadczeniach ).Zgodnie zaś z art. 87 ust. 1 omawianej ustawy osoby, o których mowa w art. 85 (płatnicy) są obowiązane bez uprzedniego wezwania opłacić i rozliczyć składki na ubezpieczenie zdrowotne za każdy miesiąc kalendarzowy w trybie i na zasadach oraz w terminach przewidzianych dla składek na ubezpieczenie społeczne, a jeżeli do tych osób nie stosuje się przepisów o ubezpieczeniu społecznym – w terminie do 15 dnia następnego miesiąca.Składki na ubezpieczenie zdrowotne osób wykonujących pracę na podstawie umowy zlecenia są opłacane i ewidencjonowane w ZUS, który następnie, zgodnie z art. 87 ust. 6, przekazuje je do centrali Funduszu (art. 87 ust. 4 pkt 1 ustawy o świadczeniach).Zgodnie z art. 93 ust. 1 omawianej ustawy składki na ubezpieczenie zdrowotne podlegają ściągnięciu na zasadach określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych czyli ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.), dalej jako: "ustawa systemowa". W myśl zaś art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. c) i d) ustawy systemowej wymierzanie, pobieranie składek na ubezpieczenie zdrowotne i prowadzenie rozliczeń z płatnikami składek należy do ZUS.Z uregulowań powyższych wynika, że ustalenie w toku postępowania administracyjnego prowadzonego przez NFZ, iż badana umowa ma charakter umowy zlecenia, powoduje dalsze ustalenie w drodze decyzji, że osoba wykonująca pracę na podstawie tej umowy podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Stwierdzenie w drodze decyzji administracyjnej podlegania zleceniobiorcy obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu powoduje jednocześnie, iż zleceniodawca uzyskuje status płatnika składek na ubezpieczenie zdrowotne zleceniobiorcy. Rozstrzygnięcie o podleganiu zleceniobiorcy obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu wpływa zatem wprost na sferę prawną zleceniodawcy, gdyż nakłada na niego obowiązki płatnika składek za okres objęty umową i ubezpieczeniem.Okoliczność, że wysokość zaległości zostanie określona później odrębną decyzją wydaną w odrębnym postępowaniu prowadzonym przez ZUS, z udziałem płatnika, nie zmienia faktu, że to w postępowaniu decydującym o statusie ubezpieczonego rozstrzyga się jednocześnie status płatnika. Osoba statuowana jako płatnik ma więc własny, bezpośredni i aktualny interes prawny do uczestnictwa w tym postępowaniu. Wskazać należy, że tylko w postępowaniu o objęcie ubezpieczeniem zdrowotnym badany jest charakter umowy będącej w następstwie tego ustalenia źródłem obowiązkowego ubezpieczenia. Później ta kwestia jest już przesądzona konsekwencją ustaleń poczynionych w postępowaniu o ustalenie podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Ustalenie, że chodzi o umowę, z którą wiąże się obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego, pociąga za sobą wydanie decyzji o objęciu strony tej umowy (zleceniobiorcy) ubezpieczeniem zdrowotnym. Ustalenie zatem w drodze decyzji podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu wpływa na sfery prawne dwóch podmiotów: zleceniodawcy statuując go jako płatnika składek i zleceniobiorcy jako ubezpieczonego. Zatem obie strony umowy mają interes prawny do uczestnictwa w postępowaniu rozstrzygającym o charakterze łączącej je umowy i stwierdzającym o podleganiu obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu.Z omawianych względów Sąd uznał, że organ administracji z pominięciem powyższych uregulowań prawa materialnego wadliwie ocenił brak interesu prawnego skarżącej spółki do występowania w charakterze strony w postępowaniu dotyczącym objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym jej kontrahenta.Z tych względów w ponownie prowadzonym postępowaniu organ drugiej instancji rozpozna merytorycznie wniosek B. Sp. z o. o. w przedmiocie wznowienia postępowania mając na uwadze, iż skarżącej spółce powinien przysługiwać status strony w postępowaniu w sprawie dotyczącej objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym kontrahenta umów, które spółka z nim zawierała.W związku z powyższym Wojewódzki Sąd Administracyjny, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) i lit. c) oraz art. 152 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji wyroku, postanawiając o kosztach postępowania w oparciu o art. 200 w związku z art. 205 § 2 p.p.s.a.