Sygnatura:
6116 Podatek od czynności cywilnoprawnych, opłata skarbowa oraz inne podatki i opłaty
Hasła tematyczne:
Prawo pomocy
Skarżony organ:
Dyrektor Izby Skarbowej
Data:
2010-09-29
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach
Treść wyniku:
Odmówiono przyznania prawa pomocy
Sędziowie:
Teresa Randak /przewodniczący sprawozdawca/

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Teresa Randak po rozpoznaniu w dniu 3 stycznia 2011r. na posiedzeniu niejawnym sprawy ze skargi M. S. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w K. z dnia […] Nr […] w przedmiocie podatku od czynności cywilnoprawnych wskutek wniosku skarżącego o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym postanawia: odmówić przyznania prawa pomocy;

Uzasadnienie wyroku

W odpowiedzi na wezwanie do uiszczenia wpisu sądowego od skargi w wysokości 2000 zł, pismem datowanym na dzień 18 października 2010 r., M. S. zwrócił się do tut. Sądu o zwolnienie go od kosztów sądowych z uwagi na trudną sytuację finansową. W druku PPF oświadczył, że we wspólnym gospodarstwie domowym pozostaje wraz z córką i żoną, jednocześnie zaznaczając, że w ich związku małżeńskim występuje rozdzielność majątkowa. Jako posiadane składniki majątkowe wskazał na dom mieszkalny położony w C. wraz z działką o pow. 0,1927 ha (nieruchomość obciążona hipoteką) oraz na nieruchomość gruntową o pow. 0,4796 ha (obciążona hipoteką na rzecz wierzycieli, w tym urzędu skarbowego). Majątek ruchomy skarżącego to z kolei samochód marki BMW 530i rok prod. 2004 oraz Quad Renegate 800 rok prod. 2008. Oba pojazdy są zajęte przez Urząd Skarbowy w C. oraz Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w C. Dochód gospodarstwa domowego oszacowano na kwotę 1220 zł brutto, która to kwota pozyskiwana jest przez skarżącego z tytułu najmu.Następnie pismem z dnia 22 października 2010 r. referendarz sądowy wezwał skarżącego do uzupełnienia wniosku o przyznanie prawa pomocy poprzez złożenie dodatkowych wyjaśnień oraz nadesłanie dokumentów źródłowych, w szczególności przez: 1) przedłożenie kopii zeznań podatkowych za rok 2009 złożonych przez skarżącego i jego małżonkę albo zaświadczenia właściwego naczelnika urzędu skarbowego, iż zeznania takie nie zostały złożone; 2) wykazanie za pomocą kopii stosownych dokumentów (np. rachunki, faktury za media, w tym: gaz, woda, energia elektr., telefon; potwierdzenia wpłat z tytułu ubezpieczenia, aktualny nakaz płatniczy z tytułu podatku od nieruchomości itp.) jakiego rzędu kwoty aktualnie obciążają miesięcznie budżet domowy z tytułu stałych opłat związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego (należało w tych ramach nadesłać m.in. kopie dokumentów potwierdzających zapłatę należności z tytułu dostawy mediów); w przypadku występowania zaległości z tytułu tychże opłat należało przedstawić aktualne zaświadczenia właściwych podmiotów potwierdzające tą okoliczność; w tych ramach należało nadto wskazać, kto i w jakim zakresie partycypuje w ponoszeniu tych opłat; 3) przedłożenie wyciągów i wykazów z wszystkich rachunków bankowych posiadanych przez skarżącego i pozostałe osoby pozostające w gospodarstwie domowym, w tym rozliczeniowo-oszczędnościowych, obrazujących operacje dokonane w ich ramach w ciągu ostatnich sześciu miesięcy oraz dokumentów dotyczących lokat i kont; 4) udokumentowanie wysokości wszelkich dochodów uzyskiwanych przez skarżącego i jego małżonkę – należało w tym celu nadesłać zaświadczenia o wysokości wynagrodzeń, honorariów i innych należności oraz świadczeń z okresu ostatnich sześciu miesięcy (zaświadczenia winny uwzględniać kwoty netto oraz wszelkiego rodzaju obciążenia, jak również adnotację o sposobie wypłaty wynagrodzenia, tj. przelew bankowy, wypłata gotówkowa, inne); w przypadku dochodów z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej należy nadesłać kopie dokumentów księgowych za ww. okres, w tym: księgę przychodów i rozchodów (pełna wersja z opisem zdarzeń gospodarczych), deklaracji VAT, raportów kasowych; w tych ramach należało nadto nadesłać aktualną ewidencję środków trwałych i wartości niematerialnych prowadzonej działalności; należało nadto złożyć wyjaśnienia odnośnie prowadzonej przez skarżącego firmy "A" (w przypadku zawieszenia bądź zakończenia prowadzenia tej działalności trzeba te okoliczności udokumentować; jeśli zaś działalność jest w dalszym ciągu prowadzona to należało nadesłać kopie dokumentów, o których mowa wyżej); wezwano także do wyjaśnienia, czy skarżący w dalszym ciągu osiąga przychody z firmy A 5) nadesłanie kopii dokumentów, który potwierdziłyby fakt zajęcia posiadanych przez skarżącego ruchomości i nieruchomości.W odpowiedzi na powyższe skarżący nadesłał szereg dokumentów źródłowych, w tym: nakaz płatniczy łącznego zobowiązania pieniężnego z dnia 28 stycznia 2010 r. w kwocie 1.109,62 zł (do podstawy opodatkowania zaliczono grunty pozostałe o pow. 2756 m2 oraz użytki rolne o pow. 0,2040 ha); decyzję z dnia […] zmieniającą wymiar podatku od nieruchomości do kwoty 4.348,00 zł (do podstawy opodatkowania zaliczono: budynki mieszkalne o pow. 277,7 m2, pomieszczenia w budynkach mieszkalnych wykorzystywanych do działalności gospodarczej o pow. 495,8 m2, budynki pozostałe o pow. 30 m2, grunty związane z działalnością gospodarczą o pow. 516 m2, grunty pozostałe o pow. 3342 m2); PIT-36 za rok 2009 r. (wynika z niego, że skarżący osiągnął dochód w kwocie 2.186,25 zł, przy czym przychód wynosił 1.030.212,00 zł, zaś koszty uzyskania przychodu – 1.028.024,20 zł); wyciąg bankowy z A Bank Polska S.A. prowadzonego na rzecz firmy skarżącego (A), z którego wynika m.in., że dokonano na nim blokady środków do kwoty 9.653.301,00 zł; podatkową księgę przychodów i rozchodów prowadzoną na rzecz podmiotu "M. S." (wynika z niej, że w okresie od stycznia do września 2010 r. skarżący z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej poniósł stratę w kwocie 1.769,07 zł), deklaracje VAT-7 za okres od marca do września 2010 r.; wniosek o zaliczenie nadwyżki podatku naliczonego za maj 2010 r. na zaległość budżetową PIT-36 za 2009 r.; załącznik do ewidencji środków trwałych (na stanie ewidencyjnym pozostają: telefon Panasonic, budynek myjni samochodowej, zestaw komputerowy i instancja TV przemysłowej); akt notarialny dokumentujący zawarcie umowy wyłączającej wspólność majątkową małżeńską; pokwitowanie wpłaty kwoty 1256 zł tytułem polisy ubezpieczeniowej; zawiadomienia o zajęciu prawa majątkowego z rachunku bankowego na kwotę 186.691,68 zł (skierowane do 19 różnych banków); zawiadomienia o zajęciu środka transportu (przyczepa – laweta Niewiadów, Fiat Doblo Cargo, ww. Quad, motocykl Yamaha, ww. BMW) wraz z protokołami zajęcia; zawiadomienia o wszczęciu egzekucji z nieruchomości (należność główna wobec wierzyciela stanowi 7.559.026,22 zł); tytuł wykonawczy wierzyciela, tj. Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w C. (kwota główna zobowiązania skarżącego wynosi 149.400,00 zł z tytułu należności w podatku od czynności cywilnoprawnych); zawiadomienia o zajęciu praw majątkowych w postaci papierów wartościowych (skierowane do 16 różnych domów maklerskich na kwotę 210.170,16 zł); zawiadomienia o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego (skierowane do 8 różnych banków do kwoty głównej 7.559.026,22 zł); dokumentacja postępowania egzekucyjnego, w tym zawiadomienia o zajęciu, prowadzonego na wniosek wierzyciela PW B (kwota główna należności – 456.461,23 zł); ofertę sprzedaży komisowej Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w C. (dotyczącą sprzedaży zajętych składników mienia dłużnika/skarżącego, w tym: samochodu BMW, motocykla Yamachy i quada) wraz z zarządzeniem o sprzedaży ww. składników; dokumentacja postępowania egzekucyjnego, w tym zawiadomienia o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego, prowadzonego na wniosek ww. wierzyciela (kwota główna należności – 380.099,53 zł).W dalszej kolejności, postanowieniem z dnia 17 listopada 2010r. referendarz sądowy odmówił stronie przyznania prawa pomocy.W uzasadnieniu wskazano w pierwszej kolejności, iż skarżący nie udokumentował dochodów swojej żony. Nadto podano, że do mankamentów dowodowych sprawy należy także zaliczyć brak dokumentacji źródłowej wskazującej na wysokość stałych wydatków związanych z utrzymaniem gospodarstwa domowego skarżącego, a także, że zrodziły się w tej sprawie nieścisłości na gruncie dochodów skarżącego.Następnie w terminowo złożonym sprzeciwie od wyżej wskazanego postanowienia referendarza, skarżący wniósł o przyznanie mu prawa pomocy obejmującego całkowite zwolnienie od kosztów sądowych. W uzasadnieniu wskazał, iż przedłożenie wyciągów z rachunków bankowych jego żony nie jest możliwe z uwagi na fakt, iż żona nie ujawniła przed nim wysokości swoich dochodów, bowiem w momencie kiedy okazało się, że skarżący wpadł w kłopoty finansowe, żona przestała z nim rozmawiać na temat swoich finansów oraz swojej sytuacji materialnej. Postawa jego żony -chroniąca ją i ich wspólne dziecko przed konsekwencjami toczących się przeciwko skarżącemu postępowań egzekucyjnych w wyniku, kŧórych cały posiadany przez skarżącego majątek został zajęty przez komornika- jest w jej rozumieniu jedyną postawą. Z kolei pieniądze, które zostały przelane przez żonę skarżącego na jego rachunek bankowy zostały wpłacone na poczet kredytu zabezpieczonego hipoteką ustanowioną na nieruchomości, w kŧórej wspólnie mieszkają. Bank prowadzi rachunek, kŧóry przeznaczony jest na spłatę kredytu, z kolei żona wpłaca na ten rachunek środki bowiem wie, iż skarżący nie jest w stanie spłacić tych zobowiązań. Dalej podał, iż rozmawiał z żoną na temat wezwania Sądu, jednakże odmówiła mu udzielenia w tym przypadku pomocy, gdyż uważa iż nie są to środki, kŧóre mogłyby pomóc jej i ich dziecku. W tych ramach skarżący nadto wskazał, iż konieczność ujawnienia dokumentów finansowych nie może być zrównana z obowiązkami małżonka w stosunku do drugiego z nich, podobnie jak nie sposób stwierdzić, iż konieczność uiszczenia wpisu sądowego w sprawie dotyczącej wyłącznie jednego małżonka wynika z obowiązku zaspakajania potrzeb rodziny czy też z obowiązku alimentacyjnego. Nadto skarżący powołując się na orzecznictwo NSA wskazał, iż małżonka jego ma prawo zadecydować o swoim majątku w szczególności w tak ciężkiej sytuacji w jakiej znajduje się ich rodzina. Nie bez znaczenia test także fakt, którego żona skarżącego jest świadoma, iż w sytuacji, w której dałaby skarżącemu pieniądze, może mieć pewność, że już jej tych pieniędzy nie zwróci, gdyż nie będzie miał skąd wziąć na to środki finansowe. Wskazał nadto, iż obowiązek alimentacyjny to obowiązek dostarczania środków utrzymania, do których zalicza się wszystko co zaspakaja usprawiedliwione potrzeby osoby uprawnionej do alimentacji, w zakres ten nie wchodzą z kolei inne wydatki czyli np. koszty sądowe. Dalej stwierdził, że ustawodawca nie wymaga od wnioskodawcy dokumentów, których przedstawienie wynika wyłącznie z dobrej woli innego podmiotu, byłoby to nielogiczne i nieracjonalne. Wówczas bowiem osoba trzecia wyłącznie z powodu przepisów wpływałaby na przyznanie wnioskodawcy prawa pomocy, a więc wpływałaby na możliwość realizowania przez wnioskodawcę prawa do sądu. Jeżeli bowiem wnioskodawca ma wykazać swoją sytuację majątkową i rodzinną to nałożony na niego obowiązek musi być z góry możliwy do wykonania. W sytuacji, w której nałożony na wnioskodawcę obowiązek nie jest możliwy do wykonania, nie ma podstaw do obciążania go konsekwencjami nie wypełnienia tego obowiązku. Poza tym skarżący wyjaśnił, iż błędnie referendarz sądowy przyjął, że skarżący nie wykazał wysokości stałych wydatków związanych z utrzymaniem gospodarstwa domowego, przedstawił bowiem wszystkie dowody na ponoszone przez niego wydatki związane z gospodarstwem domowym tj. podatek od nieruchomości oraz ubezpieczenie. Dalej wskazał, iż w pozostałym zakresie wydatków nie ponosi, bowiem utrzymuje go żona. W zakresie zaś takim, jak woda czy prąd wydatki te rozliczane są częściowo na działalność gospodarczą, a częściowo na zużycie prywatne, koszty te są niewielkie i mieszczą się w granicach kilkuset złotych. Podał też, iż nie istnieją nieścisłości na gruncie dochodów, bowiem kwota 1.220,00 zł stanowi przychód, a nie dochód. Na koniec stwierdził, iż wykazał, że obciążenia finansowe oraz egzekucje komornicze prowadzone przeciwko niemu znacznie przekraczają jego możliwości finansowe, przekraczają nawet wartość całego jego dorobku życiowego.Wojewódzki Sąd Administracyjny rozważył co następuje.Na wstępie stwierdzić należy, iż z uwagi na skutecznie wniesiony sprzeciw postanowienie referendarza, przeciwko któremu został on wniesiony utraciło moc,a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlegała rozpoznaniu przez Sąd na posiedzeniu niejawnym. Konsekwencja taka wynika bowiem z art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm.)- zwanej dalej w skrócie p.p.s.a.Rozpoznanie wniosku strony o przyznanie prawa pomocy (zgodniez wskazaniem strony wniosek ten obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych) sprowadza się do ustalenia czy w niniejszej sprawie spełniona jest określona w art. 246 §1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, przesłanka przyznania prawa pomocy.Zgodnie bowiem z treścią powołanego przepisu przyznanie osobie fizycznej prawa pomocy w zakresie całkowitym uzależnione jest od wykazania, że strona nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania (art. 246 § 1 pkt.1 p.p.s.a.).Prawo pomocy w zakresie częściowym- obejmującym zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmującym tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego- może być natomiast przyznane osobie fizycznej, która wykaże, że uiszczenie pełnych kosztów postępowania skutkowałoby uszczerbkiem koniecznego utrzymania wnioskodawcy i jego rodziny.Odnosząc tę regulację do niniejszej sprawy stwierdzić należy, że skarżący nie wykazał, iż w jego sytuacji zachodzi przesłanka do uwzględnienia wniosku. Nie wykonał on bowiem wezwania do uzupełnienia danych zawartych we wniosku w wystarczającym stopniu tj. umożliwiającym ocenę tej sytuacji w sposób wolny od wątpliwości, nie udokumentował bowiem dochodów swej żony. Nie uczynił tego także po otrzymaniu postanowienia referendarza sądowego. Tymczasem utrwalony jest już w orzecznictwie sądowym pogląd, iż rozpoznając wniosek o prawo pomocy sąd oceniając sytuację materialną strony bierze pod uwagę również dochody uzyskiwane przez członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie ze stroną (postanowienie NSA z dnia 19 czerwca 2008r. sygn. akt I OZ 393/08 LEX nr 493832,również postanowienie NSA z dnia 26 maja 2008r. sygn. akt. 210/08 LEX nr 478983, postanowienie NSA z dnia 25 kwietnia 2008r. sygn. akt. II OZ 322/08 LEX nr 479084).W myśl z kolei art. 23 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) małżonkowie są zobowiązani do wzajemnej pomocy i z tego obowiązku nie zwalnia ich pozostawanie w rozdzielności majątkowej (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 października 2004 r., sygn. GZ 71/04, ONSAiWSA 2005, nr 1, poz. 8). Rozdzielność majątkowa, jak sama nazwa wskazuje, odnosi się przecież do majątków małżonków, regulując kwestie zobowiązań każdego z małżonków wobec osób trzecich oraz rozporządzania i zarządzania tymi majątkami, nie zaś ich wzajemnych obowiązków, w tym polegających na udzielaniu współmałżonkowi pomocy finansowej w zakresie prowadzonego postępowania sądowego (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 czerwca 2009 r., sygn. akt I FZ 230/09).Nadto wskazać należy, iż podstawę prawną do wystosowania wezwania do uzupełnienia danych zawartych we wniosku stanowił art. 255 p.p.s.a., który zresztą został wskazany w wezwaniu skierowanym do skarżącego. W myśl tego przepisu jeżeli oświadczenie strony zawarte we wniosku o przyznanie prawa pomocy okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości, strona jest obowiązana złożyć na wezwanie w zakreślonym terminie dodatkowe oświadczenie lub przedłożyć dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego. Wezwanie takie może przy tym odnosić się do osób trzecich pozostających z wnioskodawcą we wspólnym gospodarstwie domowym i to nie tylko dlatego, że informacje o tych osobach muszą być zamieszczone w odpowiednich rubrykach formularza wniosku o przyznanie prawa pomocy, ale przede wszystkim z uwagi na fakt, iż treść tych oświadczeń, co oczywiste, może w istotnym stopniu wpłynąć na rozstrzygnięcie wniosku (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 maja 2006 r., sygn. akt I OZ 657/06, LEX nr 181557). Skoro bowiem wnioskodawca pozostaje we wspólnocie rodzinnej i majątkowej z innymi osobami, to wydatki i potrzeby finansowe tych osób bezsprzecznie kształtują jego status majątkowy, czasami wręcz przesądzając o tym, czy może on ponieść koszty postępowania, czy też nie.Bezsprzecznie również stosownie do art. 255 p.p.s.a. wezwanie takie może być skierowane wyłącznie do osoby wnioskującej o prawo pomocy, a nie do osób trzecich czy innych podmiotów. Jeśli natomiast osoba trzecia odmówi współpracy z wnioskodawcą, to powinna się liczyć, iż swoją postawą naraża tegoż wnioskodawcę na negatywne konsekwencje w postaci odmówienia przyznania prawa pomocy.Podsumowując, skarżący miał obowiązek wykonać wezwanie w części odnoszącej się do osoby pozostającej z nim we wspólnym gospodarstwie domowym tj. jego żony i fakt, iż tego nie uczynił, nie pozwala na uwzględnienie jego wniosku.Niewykonanie wezwania w części odnoszącej się do małżonki skarżącego ma w niniejszej sprawie szczególne znaczenie, bowiem skarżący- jak to wynika z nadesłanych wyciągów z rachunku bankowego jego firmy w A Bank Polska S.A. stale otrzymuje od swej żony środki pieniężne (co miesiąc wpływa na jego konto kwota 9.900,00 zł). Kwoty te choć przeznaczane na spłatę kredytu hipotecznego, w znacznym stopniu przekraczają jednakże wysokość kosztów sądowych przewidzianych w niniejszej sprawie.W takim stanie rzeczy niemożliwość poczynienia ustaleń faktycznych w rozpatrywanym zakresie, pozwalających stwierdzić, czy dochody małżonki skarżącego pozwalają na choćby częściowe pokrycie kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla rodziny, wyklucza uwzględnienie rozpoznawanego wniosku.W tym stanie rzeczy na podstawie art. 246 § 1 pkt.2 p.p.s.a. działając w oparciu o art. 260 tej ustawy orzeczono jak w sentencji.