Sygnatura:
6111 Podatek akcyzowy
Hasła tematyczne:
Prawo pomocy
Skarżony organ:
Dyrektor Izby Celnej
Data:
2011-02-25
Sąd:
Naczelny Sąd Administracyjny
Treść wyniku:
Oddalono zażalenie
Sędziowie:
Zofia Przegalińska /przewodniczący sprawozdawca/

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący : sędzia NSA Zofia Przegalińska po rozpoznaniu w dniu 16 marca 2011 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej zażalenia J. C. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w K. z dnia 27 stycznia 2011 r., sygn. akt III SA/Kr 788/09 w zakresie odmowy przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi J. C. na decyzję Dyrektora Izby Celnej w K. z dnia […] maja 2009 r., nr […] w przedmiocie podatku akcyzowego postanawia: oddalić zażalenie

Uzasadnienie wyroku

Wojewódzki Sąd Administracyjny w K. postanowieniem z 27 stycznia 2011 r., sygn. akt III SA/Kr 788/09, odmówił J. C. przyznania prawa pomocy obejmującego zwolnienie od kosztów sądowych.Sąd orzekał w następującym stanie sprawy.J. C. wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w K. skargę na decyzję Dyrektora Izby Celnej w K. z […] maja 2009 r. w przedmiocie podatku akcyzowego za miesiąc czerwiec 2002 r.Postanowieniem z […] listopada 2009 r. referendarz sądowy oddalił wniosek skarżącego o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.W następstwie wniesienia sprzeciwu przez skarżącego od tego postanowienia, Wojewódzki Sąd Administracyjny w K. postanowieniem z dnia […] czerwca 2010 r. odmówił przyznania prawa pomocy.Następnie Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem z […] sierpnia 2010 r., sygn. akt I GZ 268/10 oddalił zażalenie J. C. na powyższe postanowienie.Zarządzeniem z […] września 2010 r. skarżący został wezwany do uiszczenia wpisu sądowego od skargi. W odpowiedzi na to wezwanie skarżący złożył kolejny wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych.W piśmie tym oświadczył, że w obecnej chwili utrzymuje się on jedynie z renty w wysokości 942,64 zł, z czego 300 zł przekazywane jest na konto komornika. Suma zadłużenia wobec kontrahentów, w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą wyniosła na dzień 8 października 2010 r. 3.095.347,00 zł. Ponadto skarżący posiada liczne zobowiązania finansowe zaciągnięte w związku z toczącymi się postępowaniami sądowymi.J. C. podniósł, że nie korzysta z pomocy żony – M. C. oraz syna Ł. C.. Zamieszkuje u teściowej, a świadczenie rentowe pozwala jedynie na pokrycie kosztów leczenia oraz utrzymania na poziomie minimum egzystencji.W odpowiedzi na wezwanie Sądu odnośnie przedstawienia dokumentów obrazujących wysokość uzyskiwanych przez skarżącego oraz małżonkę dochodów, J. C. złożył oświadczenie w którym potwierdza, iż pozostaje w rozdzielności majątkowej z żoną. Przy tym wskazał, że nie jest właścicielem domu ani mieszkania, nie korzysta też z pomocy opieki społecznej. Do pisma dołączono zeznanie podatkowe za rok 2009, deklaracje VAT za miesiące sierpień, wrzesień, październik 2010 r., historie rachunku bankowego za miesiące lipiec, sierpień, wrzesień 2010 r., zawiadomienia o zajęciu rachunków bankowych, zawiadomienie o wpisie hipotek kaucyjnych, protokół z […] lutego 2010 r. o stanie majątkowym skarżącego sporządzony przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w O. oraz kserokopię aktu notarialnego znoszącego majątkową wspólność ustawową.Referendarz sądowy postanowieniem z […] grudnia 2010 r. oddalił wniosek skarżącego o zwolnienie od kosztów sądowych.Wojewódzki Sąd Administracyjny w K., rozpoznając wniosek na skutek sprzeciwu skarżącego, odmówił J. C. przyznania prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.Sąd pierwszej instancji wskazał, że ponowne rozpoznanie wniosku skarżącego o przyznanie prawa pomocy, jako kolejnego wniosku, winno nastąpić w kontekście art. 165 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.; dalej: p.p.s.a.), zgodnie z którym "postanowienia niekończące postępowania w sprawie mogą być uchylane i zmieniane wskutek zmiany okoliczności sprawy, chociażby były zaskarżone, lub nawet prawomocne", z uwzględnieniem przepisów materialnych stanowiących podstawę przyznania prawa pomocy.Zdaniem Sądu, skarżący nie wykazał obiektywnego i rzeczywistego braku możliwości poniesienia kosztów sądowych. J. C. poczynając od pierwszego wniosku o przyznanie prawa pomocy, konsekwentnie odmawiał przedstawienia informacji o sytuacji finansowej żony M. C. powołując się na rozdzielność majątkową. Powyższe nie pozwala na prawidłowe zweryfikowanie aktualnej sytuacji finansowej skarżącego.Sąd podkreślił, że przepisy prawa rodzinnego nakładają na małżonków i członków najbliższej rodziny obowiązki w zakresie udzielania pomocy i wsparcia finansowego członków rodziny. Stosownie do art. 27 ustawy z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 ze zm.), małżonkowie są obowiązani, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zgodnie z art. 23 k.r.o. małżonkowie są zobowiązani do wzajemnej pomocy oraz do współdziałania dla dobra rodziny. Z obowiązku tego nie zwalnia drugiego małżonka nawet istnienie rozdzielności majątkowej. Skarżący mylił się odnośnie skutków pozostawania z żoną w ustroju rozdzielności majątkowej. W razie ustanowienia rozdzielności majątkowej, małżonkowie nadal obowiązani są do zaspokajania potrzeb rodziny. Wykazanie zatem sytuacji materialnej obojga małżonków, przynajmniej w zakresie wystarczającym do scharakteryzowania rzeczywistych możliwości płatniczych małżonka domagającego się dofinansowania z budżetu państwa, jest w postępowaniu w przedmiocie przyznania prawa pomocy konieczne.J. C. wniósł zażalenie na powyższe postanowienie domagając się jego uchylenia i rozpoznania sprawy poprzez orzeczenie o przyznaniu skarżącemu prawa pomocy w zakresie całkowitym bądź częściowym. Ewentualnie wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy WSA w K. do ponownego rozpoznania oraz o wstrzymanie wykonania zaskarżonego postanowienia do czasu rozstrzygnięcia niniejszego zażalenia.Postanowieniu zarzucił naruszenie art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. poprzez dokonanie błędnej oceny stanu faktycznego i przyjęcie, że skarżący jest w stanie pokryć koszty postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.W uzasadnieniu zażalenia J. C. powtórzył argumenty przedstawiane w toku postępowania, dotyczące możliwości poniesienia przez niego kosztów postępowania. Skarżący nie zgodził się z twierdzeniem Sądu pierwszej instancji, iż nie udowodnił swojej sytuacji materialnej uzasadniającej przyznanie prawa pomocy, gdyż realizował wezwania Sądu, przedstawił dokumentację świadczącą w jego ocenie w sposób jednoznaczny o jego trudnej sytuacji finansowej.Ponadto, odnosząc się do twierdzenia o niewykazaniu stanu majątkowego żony, ponownie wskazał na fakt istnienia pomiędzy małżonkami rozdzielności majątkowej, która w jego ocenie, w znacznym stopniu zmienia wzajemne relacje majątkowe pomiędzy małżonkami, w szczególności w sytuacji, gdy prowadzone sprawy sądowe dotyczą działalności prowadzonej przez skarżącego osobiście. Takiej sytuacji nie można utożsamiać z obowiązkiem wzajemnej pomocy pomiędzy małżonkami, określonym w art. 23 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.Na wstępie należy podnieść, że rozpoznanie kolejnego wniosku skarżącego o przyznanie prawa pomocy winno nastąpić w kontekście art. 165 p.p.s.a., który stanowi, iż postanowienia niekończące postępowania mogą być uchylane bądź zmieniane wskutek zmiany okoliczności sprawy. Przez pojęcie "zmiany okoliczności sprawy" należy rozumieć wszelkie zmiany występujące zarówno w okolicznościach faktycznych sprawy, jak i w obowiązującym prawie. Muszą to być jednak takie zmiany, które uzasadniają zmianę dotychczasowego rozstrzygnięcia.W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z treścią art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a., prawo pomocy może zostać przyznane osobie fizycznej w zakresie częściowym gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Zwolnienie od opłat sądowych oznacza prowadzenie postępowania sądowego na koszt Skarbu Państwa, a zatem może dotyczyć tylko wyjątkowych sytuacji. Takich wyjątkowych okoliczności Sąd pierwszej instancji w niniejszej sprawie nie dostrzegł i ocenę taką w niniejszej sprawie Naczelny Sąd Administracyjny podziela.W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, podniesione przez skarżącego "diametralne" zmiany w relacjach łączących go z małżonką – w postaci istnienia rozdzielności majątkowej – nie uzasadniają zmiany postanowienia z […] stycznia 2011 r. odmawiającego przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych. Żona skarżącego pozostaje z nim we wspólnym gospodarstwie domowym i – mimo rozdzielności majątkowej małżonków – na podstawie art. 27 k.r.o. i zasad współżycia społecznego jest zobowiązana, według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyła wraz ze skarżącym. Uwzględniając ten obowiązek żony skarżącego zasadnie referendarz sądowy WSA w K. dążył do ustalenia, poprzez wezwanie J. C. do przedłożenia dokumentów potwierdzających wysokość uzyskiwanych przez M. C. dochodów, m.in. poprzez złożenie zeznania podatkowego za rok 2009, deklaracji VAT za sierpień, wrzesień, październik 2010 r. oraz wyjaśnienia jakim majątkiem ruchomym i nieruchomym dysponuje żona skarżącego (k. 215 akt sądowych) – oraz jakie są koszty utrzymania rodziny i jak kształtuje się partycypacja każdego z małżonków w ponoszeniu tych ciężarów finansowych. Należy w tym miejscu podkreślić, że oceniając zasadność przyznania wnioskodawcy prawa pomocy obejmującego zwolnienie od kosztów sądowych, należy odnieść sytuację majątkową wnioskodawcy do wysokości kosztów, które jest on zobowiązany ponieść. Porównanie takie jest konieczne dla oceny możliwości finansowych partycypowania przez stronę w kosztach postępowania sądowoadministracyjnego na zasadzie wyrażonej w art. 199 p.p.s.a. Ustanowienie rozdzielności majątkowej nie wyłącza przy tym stosowania przepisów regulujących małżeńskie stosunki majątkowe, niezależnie od ustroju majątkowego obowiązującego małżonków. Chodzi tu między innymi o stosowanie art. 27 K.r.o. (por. M. Sychowicz, w: H. Ciepła, B. Czech, T. Domińczyk, S. Kalus, K. Piasecki, M. Sychowicz, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, pod red. K. Piaseckiego, Warszawa 2009, s. 320). Stąd też, również w razie ustanowienia rozdzielności majątkowej (czy nawet prowadzenia odrębnych gospodarstw domowych), małżonkowie nadal obowiązani są do zaspokajania potrzeb rodziny i są zobowiązani do wzajemnej pomocy.Wojewódzki Sąd Administracyjny wszechstronnie rozważył wskazane we wniosku okoliczności dotyczące sytuacji majątkowej skarżącego oraz jego warunków rodzinnych, wyprowadzając z nich niedający się zakwestionować wniosek, iż przedstawiając swoją sytuację majątkową i rodzinną skarżący nie dopełnił powinności przekonującego wykazania, iż nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów dalszego postępowania.W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, J. C. nie uzupełnił wniosku o przyznanie prawa pomocy o dokumentację niezbędną dla prawidłowej oceny stanu majątkowego jego oraz małżonki. Na wezwanie Sądu pierwszej instancji z […] listopada 2010 r. skarżący nie przedstawił sytuacji majątkowej żony M. C., w szczególności poprzez udokumentowanie osiąganych przez nią dochodów, posiadanych ewentualnych nieruchomości, cennych ruchomości, oszczędności i rachunków bankowych. Uchylenie się od tego obowiązku, poprzez powoływanie się na rozdzielność majątkową małżonków, nie pozwalało na prawidłowe zweryfikowanie aktualnej sytuacji finansowej skarżącego. Dodać należy, że J. C. świadomie nie wywiązał się z obowiązku przedstawienia sytuacji materialnej małżonki, w tym charakteru oraz wysokości osiąganych przez nią stałych dochodów. Sąd pierwszej instancji, mając do dyspozycji przedstawione przez stronę dokumenty, słusznie więc uznał, iż dane zawarte we wniosku oraz złożonych dodatkowo wyjaśnieniach nie dają podstaw do jego uwzględnienia. Strona winna mieć świadomość, iż wnosząc o zwolnienie z obowiązku ponoszenia kosztów postępowania musi uprawdopodobnić w sposób bardzo dokładny okoliczności przemawiające za uwzględnieniem złożonego w tym przedmiocie wniosku. Przytoczone we wniosku okoliczności, jak również przedstawione dokumenty powinny wykazywać, iż wnioskujący znajduje się w sytuacji materialnej kwalifikującej go do przyznania prawa pomocy. Na wnioskodawcy spoczywa więc w tym zakresie ciężar dowodu. Tymczasem skarżący nie wywiązał się z powyższego obowiązku w sposób rzetelny, ponieważ stan rodzinny podmiotu wnioskującego o przyznanie prawa pomocy nie jest, jak uważa skarżący, nieobojętny dla określenia jego sytuacji materialnej. W całości podzielić należy więc ustalenia Sądu pierwszej instancji, który przyjął, iż wyjaśnienia odnoszące się do relacji skarżącego z żoną nie mają dla sprawy decydującego znaczenia, ponieważ małżonkowie są obowiązani przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny oraz do wzajemnej pomocy (art. 23 i 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Wobec powyższego nietrafny jest pogląd autora zażalenia odnośnie skutków pozostawania z żoną w ustroju rozdzielności majątkowej.Mając na uwadze wszystkie te okoliczności Naczelny Sąd Administracyjny doszedł do przekonania, że skarżący nie uzasadnił prawidłowo swojej ciężkiej sytuacji rodzinnej i finansowej, a przez to nie wykazał dostatecznie zasadności swego wniosku o przyznanie mu prawa pomocy i dlatego jego zażalenie na postanowienie WSA w K. uznał za nieuzasadnione.Z powyższych względów Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji.