Sygnatura:
6111 Podatek akcyzowy
Hasła tematyczne:
Prawo pomocy
Skarżony organ:
Dyrektor Izby Celnej
Data:
2010-07-22
Sąd:
Naczelny Sąd Administracyjny
Treść wyniku:
Oddalono zażalenie
Sędziowie:
Krystyna Anna Stec /przewodniczący sprawozdawca/

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący : sędzia NSA Krystyna Anna Stec po rozpoznaniu w dniu 12 sierpnia 2010 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej zażalenia J. C. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w K. z dnia 21 czerwca 2010 r., sygn. akt III SA/Kr 788/09 w zakresie odmowy przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi J. C. na decyzję Dyrektora Izby Celnej w K. z dnia […] maja 2009 r., nr […] w przedmiocie podatku akcyzowego postanawia: oddalić zażalenie

Uzasadnienie wyroku

Postanowieniem objętym zażaleniem Wojewódzki Sąd Administracyjny w K. odmówił J. C. przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie z jego skargi na decyzję Dyrektora Izby Celnej w K. z dnia […] maja 2009 r. w przedmiocie podatku akcyzowego za czerwiec 2002 r.Sąd orzekał w następującym stanie sprawy. Wnioskiem z dnia 1 lipca 2009 r. skarżący zwrócił się o zwolnienie od kosztów sądowych. W piśmie oświadczył, że nie posiada żadnych oszczędności, akcji, obligacji, papierów wartościowych ani innego wartościowego majątku nadającego się do spieniężenia. Pozostaje we wspólnym gospodarstwie z żoną oraz córką. Prowadzona działalność gospodarcza nie przyniosła mu w 2008 r. dochodów do opodatkowania. Nadto we wniosku skarżący podał, że prowadzono wobec niego postępowania egzekucyjne, w wyniku których doszło do zabezpieczenia na kontach, ruchomościach i nieruchomościach. Dodatkowo jest obciążony kredytami oraz zadłużony wobec ZUS na kwotę 450.000,00 zł i wobec Skarbu Państwa na kwotę 7.144.121,48 zł. Jednocześnie skarżący wskazał na rozdzielność majątkową z żoną M. C.Nadto w odpowiedzi na wezwanie Sądu J. C. przedłożył zaświadczenie o zatrudnieniu od dnia 1 marca 2009 r. na umowę o pracę na czas nieokreślony z wynagrodzeniem równym 1001,79 zł. Przedstawił kopię zeznania podatkowego za 2008 r., z którego wynika, że jego przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej wykonywanej w formie usług hotelarskich i gastronomicznych wyniósł w 2008 r. 2.405.160,08 zł, koszty – 2.200.383,67 zł, więc dochód 204.776,41 zł. Jednocześnie z uwagi na zaliczenie straty powstałej w 2006 r. w wysokości 187.807,16 zł, dochód po odliczeniu straty wyniósł 10.975,34 zł. J. C. przedstawił także dokument księgowy o ustaleniu dochodu osiągniętego w 2009 r. w miesiącach od stycznia do sierpnia 2009 r. wskazujący, iż przychód w tym okresie wyniósł 1.551.517,93 zł, zakupy 893.581,94 zł, inne wydatki 706.443,27 zł – strata za ten okres wyliczona została na kwotę 48.507,28 zł. Z deklaracji PIT z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w formie usług hotelarsko – gastronomicznych za czerwiec 2009 r. wynikał przychód 237.164,66 zł, koszty – 229.820,99 zł i dochód 7.343,67 zł, za lipiec 2009 r. strata w wysokości 6.236,50 zł, natomiast za sierpień dochód w kwocie 27.665,52 zł. Skarżący przedstawił ponadto umowę majątkową małżeńską z 2001 r. potwierdzającą wprowadzenie rozdzielności majątkowej między małżonkami, a także oświadczenie małżonki M. C., że główna księgowa firmy prowadzonej przez żonę skarżącego przebywa na urlopie wypoczynkowym w terminie od 12 do 23 października 2009 r. i w związku z tym nie ma możliwości przygotowania jej dokumentacji finansowo – księgowej i podatkowej. Przedstawił również wydruki z kont bankowych z adnotacją, że konta te są zablokowane i służą jedynie do wypłaty wynagrodzenia pracownikom, które są dotowane przez PFRON. W toku postępowania skarżący oświadczył, że pozostaje na utrzymaniu żony, od której otrzymuje 500 zł miesięcznie. Nie ponosi kosztów utrzymania gospodarstwa domowego i mieszka u teściowej. Na utrzymaniu skarżącego pozostaje studiująca córka A. C. Od syna Łukasza C. otrzymuje 700 zł miesięcznie.Zarządzeniem z dnia 27 kwietnia 2010 r. Sąd wezwał ponownie J. C. do przedstawienia sytuacji majątkowej jego żony, w szczególności do udokumentowania osiąganych przez nią dochodów, a także posiadanych ewentualnych nieruchomości, cennych ruchomości, oszczędności jak również jej rachunków bankowych.W odpowiedzi skarżący podniósł, że od 2001 r. pozostaje z żoną w rozdzielności majątkowej, w związku z powyższym nie posiada wiedzy o osiąganych przez nią dochodach, czy też posiadanych oszczędnościach. Podkreślił, że żona nie ma obowiązku pokrywania kosztów prowadzonych przez niego postępowań i obowiązku tego nie można utożsamiać z obowiązkiem wzajemnej pomocy pomiędzy małżonkami określonym w art. 23 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.Wojewódzki Sąd Administracyjny w K. uzasadniając swoje rozstrzygnięcie podał, że skarżący nie przedłożył dokumentów pozwalających ocenić sytuację majątkową jego żony. Informacje te Sąd uznał zaś za niezbędne, dla dokonania prawidłowej oceny sytuacji majątkowej samego J. C. Zdaniem Sądu, w przypadku osób będących w związku małżeńskim, powyższej oceny dokonuje się zawsze z uwzględnieniem sytuacji majątkowej współmałżonka. Powołując się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 1967 r., sygn. akt I CZ 37/67 Sąd podał, że między małżonkami istnieje obowiązek pomocy wynikający z art. 23 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który obejmuje swym zakresem także pokrywanie kosztów związanych z prowadzonymi procesami sądowymi. Zniesienie wspólności ustawowej między małżonkami tego obowiązku nie niweczy. A zatem prawo pomocy nie może być przyznane jednemu z małżonków w sytuacji, gdy sytuacja majątkowa drugiego nie została sądowi przedstawiona. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 29 czerwca 2009 r., sygn. akt I FZ 229/09 (niepubl.) rozdzielność majątkowa odnosi się bowiem nie do wzajemnych obowiązków małżonków, lecz do ich majątków.W ocenie Sądu nie można było zatem przyjąć, że skarżący dokonał wszelkich starań, by przedstawić swoją sytuację w sposób kompletny. Niewyjaśniona sytuacja materialna żony rodziła poważne wątpliwości, co do rzeczywistych możliwości finansowych skarżącego i uniemożliwiła weryfikację twierdzeń zawartych w złożonym oświadczeniu. Nadto Sąd stwierdził, że nie był zobowiązany do prowadzenia dochodzenia w sytuacji, gdy przedstawione przez skarżącego informacje nie pozwalały na ocenę jego stanu majątkowego. Wobec powyższego Wojewódzki Sąd Administracyjny w K. orzekł na podstawie art. 246 § 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., dalej jako: p.p.s.a.).Na powyższe postanowienie J. C. złożył zażalenie, w którym wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przyznanie prawa pomocy ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy WSA w K. do ponownego rozpoznania. Postanowieniu zarzucił naruszenie art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. poprzez dokonanie błędnej oceny stanu faktycznego i przyjęcie, że skarżący jest w stanie pokryć koszty postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.W uzasadnieniu zażalenia J. C. powtórzył argumenty przedstawiane w toku postępowania dotyczące możliwości poniesienia przez niego kosztów postępowania w sprawie. Skarżący nie zgodził się z twierdzeniem Sądu, iż nie udowodnił swojej sytuacji materialnej i finansowej uzasadniającej przyznanie prawa pomocy, gdyż realizował wezwania Sądu, przedstawił dokumentację świadczącą w jego ocenie w sposób jednoznaczny o jego sytuacji.Ponadto, odnosząc się do twierdzenia o niewykazaniu stanu majątkowego żony, ponownie wskazał na fakt istnienia pomiędzy małżonkami rozdzielności majątkowej, która w jego ocenie, w znacznym stopniu zmienia wzajemne relacje majątkowe pomiędzy małżonkami, w szczególności w sytuacji, gdy prowadzone sprawy sądowe dotyczą działalności prowadzonej przez skarżącego osobiście. Takiej sytuacji nie można w jego ocenie utożsamiać z obowiązkiem wzajemnej pomocy pomiędzy małżonkami, określonym w art. 23 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:W niniejszej sprawie kontroli instancyjnej poddane zostało postanowienie Sądu I instancji, którym odmówiono J. C. przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie obejmującym zwolnienia od kosztów sądowych.Na wstępie rozważań należy zauważyć, że stosownie do art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie częściowym następuje, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Wskazany przepis stanowi odstępstwo od generalnej zasady ponoszenia kosztów postępowania sądowoadministracyjnego zawartej w art. 199 p.p.s.a. Strona ubiegająca się o przyznanie prawa pomocy musi zatem uprawdopodobnić, iż jej sytuacja majątkowa jest na tyle trudna, że uzasadnia wyjątkowe traktowanie i przyznanie pomocy z budżetu państwa. Przesłanki przyznania prawa pomocy są przy tym określone ogólnie, a więc uznaniu sądu pozostawił ustawodawca ocenę okoliczności przemawiających za rozstrzygnięciem korzystnym dla strony.Strona wnosząca o przyznanie prawa pomocy składa stosowny wniosek na urzędowym formularzu (art. 252 § 2 p.p.s.a.). Sporządzony w ten sposób wniosek ma na celu ogólne zobrazowanie sytuacji majątkowej i finansowej wnoszącego. W razie pojawienia się wątpliwości co do przedstawionych na formularzu danych, bądź, jeśli okażą się one niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych, sąd administracyjny może, na podstawie art. 255 p.p.s.a., wezwać stronę do złożenia dodatkowych oświadczeń lub przedłożenia dokumentów źródłowych dotyczących stanu majątkowego i dochodów. Sąd ma bowiem dopiero wówczas możliwość przyznania prawa pomocy, gdy strona wykaże obiektywny i rzeczywisty brak możliwości poniesienia wymaganych kosztów.Z możliwości określonej w art. 255 p.p.s.a. skorzystał Sąd pierwszej instancji, wzywając skarżącego do przedłożenia odpowiednich dokumentów i wyjaśnień. J. C. jednakże nie przedstawił Sądowi pierwszej instancji wszystkich żądanych informacji. Na wezwania Sądu pierwszej instancji z dnia 2 października 2009 r. i 29 kwietnia 2010 r. Skarżący nie przedstawił sytuacji majątkowej swojej żony, M. C., w szczególności poprzez udokumentowanie osiąganych przez nią dochodów, posiadanych ewentualnych nieruchomości, cennych ruchomości, oszczędności i rachunków bankowych. Uchylenie się od tego obowiązku, poprzez powoływanie się na rozdzielność majątkową małżonków, nie pozwala na prawidłowe zweryfikowanie aktualnej sytuacji finansowej skarżącego. Powtórzyć bowiem należy za Sądem pierwszej instancji, że przepisy prawa rodzinnego nakładają na małżonków i członków najbliższej rodziny obowiązki w zakresie udzielania pomocy i wsparcia finansowego członków rodziny. Stosownie do art. 27 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 ze zm.), małżonkowie są obowiązani, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zgodnie z art. 23 tej ustawy małżonkowie są zobowiązani do wzajemnej pomocy oraz do współdziałania dla dobra rodziny. Z obowiązku tego nie zwalnia drugiego małżonka nawet istnienie rozdzielności majątkowej (por. postanowienie NSA z dnia 29 września 2005 r., II FZ 572/05, niepubl.). W związku z powyższym, należy stwierdzić, że skarżący myli się co do skutków pozostawania z żoną w ustroju rozdzielności majątkowej. W razie ustanowienia rozdzielności majątkowej, małżonkowie nadal obowiązani są do zaspokajania potrzeb rodziny. Wykazanie zatem sytuacji materialnej obojga małżonków, przynajmniej w zakresie wystarczającym do scharakteryzowania rzeczywistych możliwości płatniczych małżonka domagającego się dofinansowania z budżetu państwa, jest w postępowaniu w przedmiocie przyznania prawa pomocy konieczne.Konkludując, należy przyjąć, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w K. zasadnie przyjął w zaskarżonym postanowieniu, że brak wszystkich wymaganych dokumentów, uniemożliwił niepozostawiające wątpliwości rozstrzygnięcie w kwestii oceny stanu finansowego i możliwości płatniczych wnioskodawcy. Skarżący uchylił się od przedstawienia wskazanej przez WSA dokumentacji, zaś Sąd pierwszej instancji prawidłowo uznał, iż w takiej sytuacji nie miał obowiązku prowadzenia dalszego dochodzenia rzeczywistej sytuacji skarżącego, na którym w istocie spoczywa obowiązek wykazania przesłanek uzasadniających przyznanie prawa pomocy w żądanym zakresie. Zgodnie bowiem z art. 243 p.p.s.a. sąd administracyjny orzeka o przyznaniu prawa pomocy jedynie na wniosek strony, zatem to w jej interesie jest przedstawienie i uwiarygodnienie okoliczności uzasadniających ten wniosek. W gestii sądu administracyjnego pozostaje zaś ocena przedstawionych okoliczności.Podkreślić należy, że również na etapie zażalenia skarżący nie wskazał na żadne nowe okoliczności lub dokumenty, które uzasadniałyby pozytywne rozpoznanie wniosku o zwolnienie z kosztów sądowych.Mając na uwadze powyższe Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a. postanowił jak w sentencji.