Sygnatura:
6118 Egzekucja świadczeń pieniężnych
Hasła tematyczne:
Egzekucyjne postępowanie
Sygn. powiązane: II FSK 946/08
Skarżony organ:
Dyrektor Izby Skarbowej
Data:
2007-05-18
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu
Treść wyniku:
Uchylono postanowienie I i II instancji
Sędziowie:
Katarzyna Wolna-Kubicka
Stanisław Małek
Włodzimierz Zygmont /przewodniczący sprawozdawca/

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Włodzimierz Zygmont (spr.) Sędziowie Sędzia NSA Stanisław Małek Sędzia WSA Katarzyna Wolna – Kubicka Protokolant st. sekr. sąd. Agnieszka Ratajczak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 lutego 2008r. sprawy ze skargi B. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w P. z dnia […]. nr […] w przedmiocie obciążenia wierzyciela kosztami postępowania egzekucyjnego I. uchyla zaskarżone postanowienie oraz poprzedzające je postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego w G. z dnia […] nr […]; II. uchyla postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia […] nr […] oraz postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego w G. z […]; III. zasądza od Dyrektora Izby Skarbowej w P. na rzecz B. kwotę […] zł ( złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego; IV. określa, że wymienione w punkcie I postanowienia nie mogą być wykonane do chwili uprawomocnienia się niniejszego wyroku. /-/ K.Wolna-Kubicka /-/ W.Zygmont /-/ St.Małek
Uzasadnienie: Naczelnik Urzędu Skarbowego w G. postanowieniem z dnia […] działając na podstawie art. 123 k.p.a. oraz art. 64c §3 i §7 ustawy z dnia 17.06.1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t j. z 2005r. Dz. U. Nr 229, poz. 1954 ze zm.) obciążył wierzyciela Burmistrza Miasta K. kosztami postępowania egzekucyjnego prowadzonego przeciwko zobowiązanemu T. B. w kwocie […] zł. Z akt sprawy wynika, że postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte na podstawie tytułów wykonawczych przesłanych przez wierzyciela (wpływ 16.08.2006r.) z załączonym zwrotnym potwierdzeniem odbioru upomnienia przez zobowiązanego.
W dniu 4.09.2006r. organ egzekucyjny dokonał zajęć rachunków bankowych z jednoczesnym zawiadomieniem zobowiązanego o podjętych czynnościach , a banki zrealizowały całą dochodzoną należność, którą przekazano wierzycielowi. W dniu 12.09.2006r. do organu egzekucyjnego wpłynęły zarzuty zobowiązanego na prowadzone postępowanie egzekucyjne z załączonymi kopiami udzielonego przez zobowiązanego pełnomocnictwa do sprawy o podatek od nieruchomości i odrębnego do sprawy o egzekucję zaległego podatku , złożonymi do akt sprawy administracyjnej w 2005r. a więc przed przesłaniem tytułów wykonawczych do organu egzekucyjnego (art. 33 pkt 7 ustawy egzekucyjnej). Zobowiązany podał, że upomnienie winno być doręczone ustanowionemu pełnomocnikowi.
Wierzyciel w postanowieniu z dnia […] zajął negatywne stanowisko wobec zarzutu w sprawie braku uprzedniego doręczenia upomnienia pełnomocnikowi zobowiązanego. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. postanowieniem z dnia […] uchyliło postanowienie – stanowisko i uznało zarzut zobowiązanego za słuszny wskazując, że pominięcie pełnomocnika skutkuje brakiem doręczenia go zobowiązanemu. Tym samym wierzyciel nie powinien kierować tytułów wykonawczych do organu egzekucyjnego.
W rezultacie orzeczenia organu odwoławczego Naczelnik Urzędu Skarbowego w G. postanowieniem z dnia […]. uznał za zasadny zarzut zobowiązanego na prowadzone postępowanie egzekucyjne ale nie umorzył na podstawie art. 34 § 4 ustawy postępowania egzekucyjnego ponieważ należność została wyegzekwowana przed zgłoszeniem zarzutu. Zgodnie z art. 64c § 3 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, jeżeli po pobraniu od zobowiązanego należności z tytułu kosztów egzekucyjnych okaże się, że niezgodne z prawem wszczęcie i prowadzenie egzekucji spowodował wierzyciel, organ egzekucyjny obciąża nimi wierzyciela. Organ egzekucyjnemu przyjął więc, że wierzyciel spowodował niezgodne z prawem wszczęcie i prowadzenie egzekucji i dlatego obciążył kosztami wierzyciela.
W zażaleniu wierzyciel Burmistrz Miasta K. domagał się uchylenia powyższego postanowienia i obciążenie kosztami postępowania egzekucyjnego zobowiązanego ewentualnie obciążenie kosztami organu egzekucyjnego. W uzasadnieniu wskazał, że wszczęcie postępowania egzekucyjnego należy wyłącznie do organu egzekucyjnego. Do niego należy podjęcie wszelkich działań mających na celu zbadanie poprawności zarówno wniosku wierzyciela o wszczęcie postępowania egzekucyjnego jak i samego tytułu wykonawczego. Ryzyko wszczęcia postępowania egzekucyjnego i jego skuteczności z chwilą podjęcia wyżej opisanych działań, przechodzi na organ egzekucyjny. W momencie stwierdzenia przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w G. braku skutecznego doręczenia zobowiązanemu upomnienia, winien był zwrócić tytuły wykonawcze wierzycielowi.
Dyrektor Izby Skarbowej w P. postanowieniem z dnia nr […] na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 w związku z art. 144 k.p.a. oraz art. 18 i art. 64 c § 3 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji utrzymał w mocy w mocy postanowienie obciążające wierzyciela Burmistrza Miasta K. kosztami postępowania egzekucyjnego prowadzonego przeciwko zobowiązanemu T. B.. Uzasadniając postanowienie organ odwoławczy stwierdził, że wierzyciel nie doręczył zobowiązanemu w sposób prawidłowy upomnienia, czym spowodował niezgodne z prawem wszczęcie i prowadzenie postępowania egzekucyjnego. Działanie takie naruszało zasadę zagrożenia, która obliguje do uprzedniego wezwania zobowiązanego celem dobrowolnego wykonania obowiązku. W fazie wstępnej postępowania – art. 29 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji – organ egzekucyjny zobowiązany jest do weryfikacji przesłanych przez wierzyciela dokumentów. Analiza ta może odbywać się w oparciu o przedstawiony przez wierzyciela rzeczywisty stan faktyczny sprawy. Wierzyciel składając wniosek egzekucyjny wraz z tytułami wykonawczymi, w ogóle nie poinformował organu egzekucyjnego o ustanowionym w sprawie pełnomocniku zobowiązanego. Dopiero w dniu 12.09.2006r., a więc w toku prowadzonego już postępowania egzekucyjnego, zobowiązany załączył do akt dane o pełnomocnictwie. Organ egzekucyjny nie może ponosić winy za powstałe zaniechania, jeżeli nie posiadał i co ważniejsze nie mógł posiadać nawet przy zachowaniu jak największej staranności, jakiejkolwiek wiedzy o okolicznościach powodujących niezgodne z prawem wszczęcie i prowadzenie przedmiotowego postępowania egzekucyjnego. Gdy wszczęcie i prowadzenie egzekucji było niezgodne z prawem wówczas zgodnie z art. 64 c § 3 ustawy egzekucyjnej powstałe w toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego koszty obciążają wierzyciela lub organ egzekucyjny w zależności od tego kto spowodował takie niezgodne z prawem wszczęcie i jego prowadzenie.
W skardze wierzyciel domagał się uchylenia powyższego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. a także o przyznanie kosztów postępowania według norm przepisanych, w przypadku, gdy skarga zostanie uwzględniona. Zaskarżonemu postanowieniu, podobnie jak postanowieniu organu I instancji, zarzucił naruszenie art. 15 § 1 i art. 64 c § 3 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji poprzez uznanie, że wszczęcie postępowania egzekucyjnego jest zawinione przez wierzyciela w sytuacji, gdy po stronie organu egzekucyjnego leżało dokonanie kontroli formalnych przesłanek do wszczęcia tego postępowania. W uzasadnieniu skargi twierdził, że organ egzekucyjny wszczął postępowanie bez wystarczającego sprawdzenia podstaw formalnych takiego postępowania i zamiast zwrócić tytuł egzekucyjny z poleceniem uzupełnienia go o doręczenie skutecznego upomnienia, doprowadził do całkowitej realizacji zajęcia rachunku bankowego dłużnika. Organ egzekucyjny stwierdzając brak wymaganych czynności przedegzekucyjnych po stronie organu podatkowego jest zobowiązany do zwrotu wniosku egzekucyjnego wierzycielowi. Ryzyko wszczęcia postępowania egzekucyjnego i jego skuteczne przeprowadzenie, z chwilą podjęcia decyzji o tym wszczęciu, przechodzi w całości na stronę organu egzekucyjnego. Organ egzekucyjny wszczął postępowanie bez wystarczającego sprawdzenia podstaw formalnych takiego postępowania i zamiast zwrócić tytuł egzekucyjny z poleceniem uzupełnienia go o doręczenie skutecznego upomnienia, doprowadził do całkowitej realizacji zajęcia rachunku bankowego dłużnika. Trudno więc uznać, że to wierzyciel przeprowadził niezgodną z prawem egzekucję.
Dyrektor Izby Skarbowej w P. wskazując na brak jakichkolwiek nowych argumentów, które mogłyby stanowić przesłankę do rozstrzygnięcia odmiennego niż wyrażone w zaskarżonym postanowieniu, wniósł o oddalenie skargi.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga jest zasadna.
Istota sporu sprowadza się do rozstrzygnięcia kwestii, czy wierzyciel Burmistrz K., był zobowiązany przesłać pisemne upomnienie, o którym mowa w art. 15 § 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji ( tekst jedn. w Dz. U. 2005 r. Nr 299 poz. 1954, ze zm.) zobowiązanemu T. B., czy też jego pełnomocnikowi J. K., który został ustanowiony pełnomocnikiem " w sprawach związanych z ustawą o postępowaniu egzekucyjnym w administracji , a dotyczących należności pieniężnych od podatku od nieruchomości" ( tak: pełnomocnictwo zał. do k. 6 akt adm.). Rozstrzygnięcie tego sporu pozwoli stwierdzić, czy wierzyciel ponosi winę za wszczęcie postępowania egzekucyjnego i w rezultacie, czy organ egzekucyjny zasadnie obciążył wierzyciela kosztami postępowania egzekucyjnego.
Dokonując wykładni art. 15 § 1 wymienionej wyżej ustawy należy przyjąć, że wskazane w tym przepisie upomnienie należy doręczyć bezpośrednio zobowiązanemu. Do takiego rezultatu wykładni skłaniają następujące spostrzeżenia. Po pierwsze, stosując dyrektywy wykładni językowej należy zauważyć, że przepis ten wskazuje wyraźnie, iż wymienione w art. 15 § 1 ustawy zawiadomienie należy skierować do zobowiązanego. Po drugie, słusznie podkreślono w literaturze prawniczej, że omawiany przepis przedstawia sytuacje, które stanowią przykład dla obowiązującej w postępowaniu egzekucyjnym zasady zagrożenia (tak: Z. Leoński, Postępowanie egzekucyjne w administracji. Komentarz, (red.) R. Hauser, Z. Leoński, A. Skoczylas, C.H. Beck, Warszawa 2005, s. 65; D. Jankowiak, Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Komentarz, UNIMEX, Wrocław 2004, s. 171). Owa bezpośredniość zagrożenia prowadzi do wniosku, że adresatem zawiadomienia powinien być bezpośrednio zobowiązany, gdyż to jego majątku, a nie majątku pełnomocnika, dotyczy bezpośrednie zagrożenie ingerencją ze strony państwa. Celem upomnienia jest bowiem skłonienie zobowiązanego do dobrowolnego wykonania obowiązku i to bez prowadzenia egzekucji, jeśli uda się już przez samo zagrożenie doprowadzić zobowiązanego do wykonania obowiązku. Po trzecie, doręczenie zawiadomienia następuje przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego, albowiem dopiero skuteczne przesłanie upomnienia zobowiązanemu stanowi – poza wyjątkami wskazanymi w ustawie – jedną z przesłanek dopuszczalności wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Tak więc w momencie przesłania upomnienia nie toczy się jeszcze postępowanie egzekucyjne. W rezultacie nie jest również możliwe na ten okres skuteczne włączenie pełnomocnika. Dopiero od momentu wszczęcia postępowania egzekucyjnego ustanowiony przez zobowiązanego pełnomocnik może skutecznie wejść w postępowanie egzekucyjne. Po czwarte , na odrębność czynności wysłania upomnienia od samego postępowania egzekucyjnego wskazuje także ustawowe odesłanie w sprawie trybu ściągnięcia kosztów upomnienia do odpowiedniego stosowania przepisów o kosztach egzekucyjnych (tak P. Przybysz, Postępowanie egzekucyjne w administracji. Komentarz, LexisNexis, Warszawa 2006, s. 79 ). Uzupełniając argumentację godzi się wskazać, że wprawdzie druki urzędowe nie są źródłem prawa, to wzory upomnienia stanowiące załącznik rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji ( Dz. U. Nr 137, poz. 1541, ze zm.) nie przewidują, aby zawiadomienie to należało doręczać pełnomocnikowi.
Sąd potwierdza, że przyjęty w niniejszej sprawie rezultat procesu wykładni art. 15 § 1 ustawy jest zgodny z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11.05.2007r., sygn. akt II FSK 365/06, w którym to stwierdzono: "ze swej istoty wszczęcie każdego postępowania odnosi się do jego strony, wyznaczając zasadniczo moment, od którego przystąpić do sprawy może pełnomocnik. Należy przy tym uwzględnić odmienny charakter postępowania administracyjnego oraz postępowania egzekucyjnego, którego celem jest doprowadzenie do realizacji przez zobowiązanego jego obowiązków. Stąd też zgodnie z art. 18 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, stosowanie przepisów k.p.a. ma miejsce jedynie odpowiednio oraz tylko wtedy, gdy przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie stanowią inaczej. Z kolei z przepisów art. 32 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji i art. 40 § 2 k.p.a. w związku z art. 18 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji wyprowadzić można wniosek co do reprezentacji zobowiązanego przez pełnomocnika w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, a zgodnie z art. 26 § 5 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji wszczęcie egzekucji administracyjnej następuje z chwilą: 1) doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego lub 2) doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu wierzytelności lub innego prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego."
W rezultacie uprawnione jest zdaniem sądu stwierdzenie, że wierzyciel zgodnie z prawem, a więc ze skutkiem prawnym doręczył upomnienie zobowiązanemu T. B.. W sprawie jest bezsporne, że zobowiązany udzielił dwóch pełnomocnictw. Pierwsze z nich, tj. pełnomocnictwo z dnia 1.04.2005 r. znaczenia w niniejszej sprawie, albowiem dotyczyło ono postępowania wymiarowego w podatku od nieruchomości , a nie postępowania egzekucyjnego, które jest z natury rzeczy postępowanie odrębnym od postępowania wymiarowego. Natomiast drugie pełnomocnictwo z dnia 25.05.2005 r. , jak stwierdzono powyżej, rodziło uprawnienia do działania w zakresie adekwatnym do jego zakresu, dopiero od momentu wszczęcia postępowania egzekucyjnego..
Na rozprawie w dniu 20.02.2008r. wierzyciel wnioskował o zastosowanie art. 155 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Sąd jednakże stwierdził, że skoro rozstrzygnięcie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia […] oraz postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego w G. z […] okazały się sprzeczne z prawem, albowiem uznawały, że upomnienie, o którym mowa w art. 15 § 1 ustawy należy doręczyć pełnomocnikowi a nie bezpośrednio zobowiązanemu, przeto właściwym rozwiązaniem było wyeliminowanie ich z obrotu prawnego i zdecydował o ich uchyleniu na samoistnej podstawie wynikającej z 135 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Mianowicie w sprawie celem postępowania było orzeczenie o kosztach postępowania egzekucyjnego. Aby osiągnąć ten cel niezbędne było uchylenie powyższych decyzji , które w przeciwnym wypadku pozostając w obrocie prawnym trwałyby w opozycji do rozstrzygnięcia sądu, co podważałoby co najmniej zasadę pewności obrotu prawnego.
Organy rozpatrując sprawę powinny odstąpić od obciążenia wierzyciela kosztami postępowania egzekucyjnego, gdyż postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte i było przeprowadzone zgodnie z prawem. Winny także wyjaśnić , kto w chwili obecnej został ustanowiony pełnomocnikiem zobowiązanego T.B., będącego w niniejszej sprawie uczestnikiem, ponieważ w aktach administracyjnych są jedynie pełnomocnictwa udzielone J. K., które dotyczą spraw związanych z ustawą o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz brak jest pełnomocnictw radcy prawnego B. N., której – jako pełnomocnikowi T. B. – doręczono zaskarżone przez wierzyciela postanowienia obu instancji.
Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 145 § 1 pkt. 1 lit. b., art. 135, art. 200 i art. 152 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) orzekł jak w sentencji.
/-/ K. Wolna Kubicka /-/ W. Zygmont /-/ S. Małek

Uzasadnienie wyroku