Sygnatura:
6300 Weryfikacja zgłoszeń celnych co do wartości celnej towaru, pochodzenia, klasyfikacji taryfowej; wymiar należności celny
6110 Podatek od towarów i usług
Hasła tematyczne:
Przywrócenie terminu
Sygn. powiązane: I SA/Ol 313/09
Skarżony organ:
Dyrektor Izby Celnej
Data:
2009-08-10
Sąd:
Naczelny Sąd Administracyjny
Treść wyniku:
Oddalono zażalenie
Sędziowie:
Jerzy Sulimierski /przewodniczący sprawozdawca/

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący : sędzia NSA Jerzy Sulimierski po rozpoznaniu w dniu 26 sierpnia 2009 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej zażalenia "B. P." Spółki z o.o. w P. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w O. z dnia 29 czerwca 2009 r. sygn. akt I SA/Ol 313/09 w zakresie przywrócenia terminu w sprawie ze skarg "B. P." Spółki z o.o. w P. na decyzje Dyrektora Izby Celnej w O. z dnia […] lipca 2007 r. nr […] z dnia […] lipca 2007 r. nr […] z dnia […] lipca 2007 r. nr […] z dnia […] lipca 2007 r. nr […] z dnia […] lipca 2007 r. nr […] z dnia […]lipca 2007 r. nr […] w przedmiocie uznania zgłoszenia celnego za nieprawidłowe oraz określenia kwoty podatku od towarów i usług postanawia: oddalić zażalenie.
Uzasadnienie: Wojewódzki Sąd Administracyjny w O. postanowieniem z dnia 29 czerwca 2009 r., sygn. akt I SA/Ol 313/09 przywrócił Dyrektorowi Izby Celnej w O. termin do złożenia zażalenia na postanowienie tego sądu z dnia 29 kwietnia 2009 r., sygn. akt j.w., w przedmiocie orzeczenia o kosztach postępowania oraz wstrzymał wykonanie powyższego postanowienia w zakresie orzekającym o kosztach postępowania sądowego.
Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie Sąd stwierdził, że odpis postanowienia WSA w O. z dnia 29 kwietnia 2009 r. został doręczony organowi w dniu 6 maja 2009 r., wraz z pouczeniem, iż na postanowienie przysługuje skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Orzeczenie zawierało rozstrzygnięcie o umorzeniu postępowania oraz o kosztach postępowania sądowego. Zgodnie z art. 163 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.; dalej: p.p.s.a.), postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym sąd doręcza z urzędu stronom, a gdy stronie przysługuje środek zaskarżenia, postanowienie należy doręczyć z uzasadnieniem i w przypadku, gdy strona działa bez adwokata lub radcy prawnego, należy ją pouczyć o dopuszczalności, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia. W niniejszej sprawie strona została pouczona o środku zaskarżenia przysługującym na rozstrzygnięcie w przedmiocie umorzenia postępowania.
Sąd wskazał, że – również – zgodnie z art. 194 § 1 pkt 9 p.p.s.a. na postanowienia wojewódzkiego sądu administracyjnego, których przedmiotem jest zwrot kosztów postępowania, jeżeli strona nie wnosi skargi kasacyjnej, przysługuje stronie zażalenie do NSA, w terminie 7 dni od doręczenia postanowienia (art. 194 § 2 p.p.s.a.). Pouczenia w tym zakresie stronie nie udzielono. Zażalenie organu zostało nadane w placówce pocztowej w dniu 4 czerwca 2009 r., a zatem po upływie 7 dniowego terminu, liczonego od dnia doręczenia postanowienia (6 maja 2009 r.). Tym niemniej, pismo zostało wniesione z zachowaniem terminu 30 dni, wskazanym w pouczeniu o przysługującym prawie do wniesienia skargi kasacyjnej. Sąd uznał zatem, że skoro strona nie została pouczona o terminie do wniesienia zażalenia, uchybiła terminowi bez swojej winy.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w O. stwierdził na koniec, że rozpatrywany wniosek powinien być adresowany do tego Sądu a nie do NSA. Skoro jednak właściwym do rozpoznania wniosku był tenże sąd w O., mimo błędnego zaadresowania wniosek rozpoznał.
W zażaleniu na powyższe postanowienie "B. P." Spółka z o.o. w P. wniosła o jego uchylenie w całości i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego. Orzeczeniu zarzuciła naruszenie art. 86 § 1 i art. 87 § 2 p.p.s.a. poprzez ich zastosowanie i przyjęcie, że organ nie ponosi winy za niezłożenie w terminie zażalenia na postanowienie z dnia 29 kwietnia 2009 r. oraz przyjęcie, że organ we wniosku uprawdopodobnił brak winy w złożeniu w terminie zażalenia na to postanowienie, a także naruszenie art. 88 p.p.s.a. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że wniosek o przywrócenie terminu został złożony w terminie 7 dni od ustania przyczyny uchybienia terminu.
Spółka nie zakwestionowała, iż organ nie został pouczony o przysługującym mu zażaleniu na postanowienie w przedmiocie kosztów postępowania. Stwierdziła jednak, że nie można postawić znaku równości miedzy brakiem pouczenia a brakiem winy w niedochowaniu terminu, która jest wymogiem pozytywnego orzeczenia o przywróceniu terminu w świetle art. 86 § 1 p.p.s.a. Z brakiem winy można mieć do czynienia w sytuacji, gdy strona z usprawiedliwionych powodów nie jest świadoma faktu, że może dokonać określonej czynności bądź też nie wie, w jakim terminie czynność ta powinna zostać dokonana. Brak wiedzy może wynikać z braku pouczenia lub jego wadliwości. Spółka podkreśliła, że podstawą do przywrócenia terminu jest właśnie usprawiedliwiony brak wiedzy, a nie sam brak pouczenia. Brak pouczenia może być jedynie przesłanką stwierdzenia braku winy, ale nie okolicznością tożsamą.
Zdaniem Spółki, organ w dacie otrzymania postanowienia w przedmiocie kosztów postępowania wiedział, iż podlega ono zaskarżeniu w drodze zażalenia, które należy złożyć w terminie 7 dni od daty doręczenia postanowienia. Organ, występując w niezliczonych postępowaniach przed sądem administracyjnym, nie może nie zdawać sobie sprawy z zasad, jakie obowiązują w takim postępowaniu, zwłaszcza, że w większości z nich jest reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika. Nawet gdyby reprezentacji takiej nie posiadał, informację o zasadach składania zażaleń na postanowienia w przedmiocie kosztów postępowania mógł powziąć uczestnicząc w sprawach z udziałem Spółki, która niejednokrotnie już środki zaskarżenia co do ww. kosztów wnosiła. Organ sam zresztą nie twierdził, że nie zna właściwych terminów zaskarżenia i podniósł we wniosku jedynie, że nie został o nich pouczony.
Spółka stwierdziła ponadto, że wniosek o przywrócenie terminu został złożony z naruszeniem 7 dniowego terminu przewidzianego w art. 87 § 1 p.p.s.a., jak również nie zawiera wskazania okoliczności uprawdopodabniających brak winy w uchybieniu terminu. Wniosek o przywrócenie terminu winien zostać złożony w terminie 7 dni od daty, w której organ dowiedział się, w jakim terminie należy składać zażalenia na postanowienia w przedmiocie kosztów postępowania. W ocenie Spółki, nie jest możliwe, aby Dyrektor Izby Celnej o obowiązujących przepisach dowiedział się dopiero po wydaniu zaskarżonego postanowienia – kandydat na stanowisko dyrektora izby celnej musi posiadać wiedzę zawodową i doświadczenie w pracy.
Spółka uznała również, że niewłaściwe było rozpoznanie wniosku o przywrócenie terminu skierowanego, mylnie, do Naczelnego Sądu Administracyjnego zamiast do Sądu I instancji. Sąd powinien przekazać pismo do NSA i dopiero ten odesłałby wniosek według właściwości. Dopiero data wpływu wniosku z NSA mogłaby być uznana za datę wniesienia pisma. Okres ten byłby dłuższy niż 7 dni, co czyniłoby wniosek spóźnionym.
W odpowiedzi na zażalenie Dyrektor Izby Celnej w O. wniósł o oddalenie zażalenia. Stwierdził, że art. 140 § 1 p.p.s.a. nakłada na sąd administracyjny obowiązek pouczenia strony działającej bez adwokata bądź radcy prawnego o przysługującym jej prawie i terminie wniesienia zażalenia. Organ nie zgodził się ze stwierdzeniem, iż był reprezentowany przez radcę prawnego. Załączone do zażalenia pełnomocnictwo ogólne nie oznacza, że pełnomocnik ten był upoważniony do reprezentowania organu we wszystkich sprawach przed sądami administracyjnymi. Dla ustanowienia pełnomocnika w danej sprawie wymagane jest złożenie pełnomocnictwa w tej konkretnej sprawie.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zażalenie nie posiada usprawiedliwionych podstaw.
Zgodnie z art. 163 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.; dalej: p.p.s.a.), postanowienia wydane na posiedzeniu niejawnym sąd doręcza z urzędu stronom. Gdy stronie przysługuje środek zaskarżenia, postanowienie należy doręczyć z uzasadnieniem. Doręczając postanowienie należy pouczyć stronę występującą w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego o dopuszczalności, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia.
Zaskarżonym w sprawie postanowieniem z dnia 29 czerwca 2009 r. Sąd I instancji przywrócił organowi termin do wniesienia zażalenia na wcześniejsze postanowienie z dnia 29 kwietnia 2009 r., którym Sąd ten rozstrzygnął w dwóch przedmiotach: umorzenia postępowania sądowoadministracyjnego w sprawie ze skarg na decyzje Dyrektora Izby Celnej w O. z […] lipca 2007 r. i […] lipca 2007 r., połączonych w celu ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygnaturą I SA/Ol 313/09, oraz zasądzenia od organu na rzecz Spółki zwrotu kosztów postępowania sądowego. Jest to zatem jeden akt w znaczeniu formalnym, lecz zawierający dwa rozstrzygnięcia o charakterze materialno-prawnym.
Nie było w sprawie kwestionowane, iż odpis orzeczenia z dnia 29 kwietnia 2009 r. został doręczony stronom z pouczeniem o przysługującym środku zaskarżenia – skardze kasacyjnej. Zgodnie z treścią pouczenia zawartego w piśmie otrzymanym przez organ, na ww. postanowienie przysługiwała stronie skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego, w terminie 30 dni od daty doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem, za pośrednictwem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w O. (k-162 akt). W pouczeniu zawarto ponadto rygor odrzucenia w przypadku niezachowania terminu, jak również niesporządzenia skargi kasacyjnej przez profesjonalnego pełnomocnika.
Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnia, że żaden przepis ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie daje sądowi administracyjnemu uprawnienia do dokonania wyboru, co do którego rozstrzygnięcia zawartego w wydanym orzeczeniu pouczyć stronę o środkach zaskarżenia. Jeżeli bowiem w jednym akcie zawarto dwa rozstrzygnięcia merytoryczne i mogą być one przedmiotem osobnego zaskarżenia, to w sytuacji określonej w art. 163 § 2 p.p.s.a. obowiązkiem sądu administracyjnego jest pouczyć stronę uprawnioną do zaskarżenia postanowienia o wszystkich dopuszczalnych środkach zaskarżenia. To od decyzji strony zależy, czy zaskarży orzeczenie w całości, czy jedynie w części dotyczącej kosztów postępowania (wówczas będzie miał zastosowanie art. 194 § 1 pkt 9 p.p.s.a.).
Naczelny Sąd Administracyjny nie podziela stanowiska Spółki, iż organ administracji nie może powoływać się na usprawiedliwiony brak wiedzy co do sposobu wnoszenia środków zaskarżenia od orzeczeń sądu administracyjnego ze względu na częstotliwość występowania jako strona w postępowaniu sądowoadministracyjnym, jak również ze względu na wymogi zawodowe, jakie stawia się kandydatom na stanowisko dyrektora izby celnej.
Istotna w sprawie jest okoliczność, że organ nie był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika w rozumieniu art. 175 § 1-3 p.p.s.a. Nie mają znaczenia dla sprawy powoływane przez Spółkę okoliczności związane z innymi postępowaniami, w których uczestniczyły obie strony. W aktach rozpatrywanej sprawy brak jest pełnomocnictwa ogólnego udzielonego przez organ adwokatowi lub radcy prawnemu do reprezentowania go przed sądami administracyjnymi ani też pełnomocnictwa wystawionego do tego konkretnego postępowania; zatem nie można przyjąć, że organ ten był przez ww. osoby reprezentowany.
Art. 163 § 2 zd. 3 p.p.s.a. stanowi o obowiązku sądu administracyjnego do pouczenia strony występującej bez adwokata lub radcy prawnego. Przez stronę należy rozumieć zarówno podmiot, będący stroną postępowania administracyjnego podlegającego obecnie kontroli sądowoadministracyjnej, jak i organ prowadzący owo postępowanie. Wynika to wprost z treści art. 33 p.p.s.a., zgodnie z którym w postępowaniu w sprawie sądowoadministracyjnej stronami są skarżący oraz organ, którego działanie lub bezczynność jest przedmiotem skargi. Przy dokonywaniu wykładni przepisów prawa obowiązuje zasada clara non sunt interpretanda (jasne przepisy nie wymagają interpretacji). Różnicowanie pozycji strony w postępowaniu ze względu na rodzaj przypisanej jej podmiotowości jest więc w rozważanym przypadku niedopuszczalne.
Naczelny Sąd Administracyjny nie podziela poglądu, iż podstawą przywrócenia terminu może być tylko usprawiedliwiony brak wiedzy o przysługujących środkach zaskarżenia a nie brak pouczenia o nich. Art. 86 § 1 p.p.s.a. stanowi o braku winy strony w uchybieniu terminu. Przesłanką stwierdzenia braku winy strony mogą być obie wymienione okoliczności (v. J.P. Tarno w: "Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz." Warszawa 2006, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, s. 302, a także B. Dauter w: "Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz." Wyd. II, praca zbiorowa pod red. B. Dautera, Wolters Kluwer Polska – Kantor Wydawniczy ZAKAMYCZE 2006, s. 209).
Odnosząc się natomiast do zarzutu naruszenia przepisów postępowania poprzez rozpoznanie sprawy bez uprzedniego przekazania akt sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu jako głównemu adresatowi wskazanemu w zażaleniu, należy zauważyć, że do uchybienia nie doszło. Zgodnie z art. 87 § 1 p.p.s.a. pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu wnosi się do sądu, w którym czynność miała być dokonana (…). Właściwym do rozpoznania wniosku o przywrócenie terminu był więc Wojewódzki Sąd Administracyjny w O., ponieważ zażalenie na postanowienie o kosztach zawarte w wydanym przez ten sąd postanowieniu powinno zostać złożone za jego pośrednictwem (art. 195 § 1 p.p.s.a.). Umieszczenie w nagłówku wniosku o przywrócenie terminu informacji, że strona kieruje go do NSA za pośrednictwem Sądu I instancji nie zmienia właściwości sądu, określonej ustawą. Adnotację tę należy potraktować zatem jako mylne oznaczenie adresata. Skoro pismo prawidłowo wpłynęło do właściwego rzeczowo sądu, błędne jest stanowisko skarżącej Spółki, że konieczne było przesłanie pisma do wadliwie wskazanego podmiotu. Na marginesie Naczelny Sąd Administracyjny zaznacza, że wadliwe oznaczenie głównego adresata wniosku mogło być skutkiem niepełnego pouczenia strony o jej prawach (została pouczona o możliwości wniesienia skargi kasacyjnej do NSA za pośrednictwem Sądu I instancji).
Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a, orzekł jak w sentencji.

Uzasadnienie wyroku