Sygnatura:
6118 Egzekucja świadczeń pieniężnych
Hasła tematyczne:
Egzekucyjne postępowanie
Skarżony organ:
Dyrektor Izby Skarbowej
Data:
2009-07-16
Sąd:
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie
Treść wyniku:
Oddalono skargę
Sędziowie:
Jacek Surmacz /przewodniczący/
Małgorzata Niedobylska
Maria Serafin-Kosowska /sprawozdawca/

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w składzie następującym: Przewodniczący S. NSA Jacek Surmacz Sędziowie NSA Maria Serafin-Kosowska /spr./ WSA Małgorzata Niedobylska Protokolant st.sek.sąd. Teresa Tochowicz po rozpoznaniu w Wydziale I Finansowym na rozprawie w dniu 17 listopada 2009r. sprawy ze skargi Prokuratora Apelacyjnego w L. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej z dnia […] maja 2009r. nr […] w przedmiocie odmowy dokonania zabezpieczenia – oddala skargę –
Uzasadnienie: I SA/Rz 730/09
UZASADNIENIE
Prokurator Prokuratury Krajowej – Biuro do Spraw Przestępczości Zorganizowanej Wydział V Zamiejscowy w Lublinie złożył do Naczelnika Urzędu Skarbowego :
– Zarządzenie zabezpieczenia nr 13 z dnia 21 stycznia 2009r.,
– postanowienie z dnia […] października 2008r. sygn. […] wydane na podstawie art. 291, art. 292, art. 293 § 1 kodeksu postępowania karnego o zabezpieczeniu na mieniu A.S. – podejrzanemu o popełnienie czynu z art. 228 § 1 w związku z art. 12 i art. 65 § 1 kodeksu karnego – przepadku równowartości uzyskanych z przestępstwa korzyści majątkowych; w postanowieniu tym orzeczono również, że zabezpieczenia tego środka karnego należy dokonać przez zajęcie ruchomości tj. samochodu osobowego marki Audi A6 2,5 TDI nr rej. […] oraz ustanowiono zakaz zbywania lub obciążania przedmiotowego pojazdu,
– protokół z dnia 28 października 2008r. sporządzony na podstawie art. 295 § 1 kodeksu postępowania karnego przez funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego dotyczący tymczasowego zajęcia przedmiotowego samochodu.
W powołanym wyżej zarządzeniu zabezpieczenia, w rubryce 41 jako rodzaj należności wskazano grożącą karę grzywny, przepadek przedmiotów osiągniętych z przestępstwa i obowiązek naprawienia szkody, jednakże zarządzeniem z dnia 11 lutego 2009r. prokurator sprostował oczywistą omyłkę w tym zakresie przez zastąpienie tego zapisu sformułowaniem: "przepadek uzyskanych z przestępstwa korzyści majątkowych". W piśmie z dnia 11 lutego 2009r. – w odpowiedzi na wezwanie Naczelnika Urzędu Skarbowego . – prokurator poinformował, że postanowienie z dnia 31 października 2008r. o zabezpieczeniu majątkowym nie zostało zaopatrzone w klauzulę wykonalności, ponieważ – jak wynika z art. 27 kodeksu karnego wykonawczego oraz z § 169 Regulaminu wewnętrznego urzędowania prokuratury – klauzula taka nie jest wymagana, jeśli zabezpieczenie dotyczy tylko grożącego podejrzanemu przepadku korzyści uzyskanych z przestępstwa.
Postanowieniem z dnia […] marca 2009r. nr […] Naczelnik Urzędu Skarbowego w L. orzekł o odmowie dokonania zabezpieczenia i o zwrocie wierzycielowi wniosku w przedmiocie zabezpieczenia.
Po rozpoznaniu zażalenia prokuratora, Dyrektor Izby Skarbowej postanowieniem z dnia […] maja 2009r. nr […] utrzymał w mocy powyższe postanowienie organu I instancji z powołaniem się na art. 138 § 1 pkt.1, art. 144 kodeksu postępowania administracyjnego w związku z art. 18 ustawy z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji /Dz.U. nr 98 poz. 1071 z 2000r. z późn. zm./.
W uzasadnieniu powyższego postanowienia, organ II instancji wskazał, że przepis art. 292 kodeksu postępowania karnego określa różne sposoby zabezpieczenia uzależnione od jego przedmiotu a mianowicie: zabezpieczenie grzywny, roszczeń o naprawienie szkody, obowiązku jej naprawienia, zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, świadczenia pieniężnego i nawiązki następuje według przepisów procedury cywilnej; natomiast zabezpieczenie grożącego przepadku według § 2 cyt. artykułu następuje przez zajęcie ruchomości, wierzytelności i innych praw majątkowych oraz przez ustanowienie zakazu zbywania i obciążania nieruchomości. Zabezpieczenie majątkowe co do zasady podlega wykonaniu w trybie przepisów kodeksu postępowania cywilnego a przepis art. 743 tegoż kodeksu – przewidujący stosowanie odpowiednio przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym – rozróżnia dwa systemy wykonania a mianowicie: w drodze egzekucji / § 1/, w inny sposób /§ 2/.
Wykonanie orzeczeń w postępowaniu karnym odbywa się na podstawie przepisów kodeksu karnego wykonawczego / ustawa z dnia 6 czerwca 1997r. – Dz.U. nr 90 poz. 557 z późn. zm./ i zgodnie z art. 27 tegoż kodeksu, egzekucję środka karnego przepadku oraz nawiązki na rzecz Skarbu Państwa prowadzi urząd skarbowy według przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji – jeśli przepisy tegoż kodeksu nie stanowią inaczej. Do egzekucji przepadku przedmiotów odnoszą się przepisy kodeksu karnego wykonawczego i w art. 195a § 1 tegoż kodeksu zawarto zasadę, że jeśli jednym postanowieniem zabezpieczono grożący przepadek oraz grzywnę, obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, świadczenie pieniężne albo nawiązkę, to prokurator /sąd/ może zlecić jego wykonanie w całości urzędowi skarbowemu. Przywołując treść art. 5 ust. 6a pkt. 3 ustawy z dnia 21 czerwca 1996r. o urzędach i izbach skarbowych /Dz.U. nr 121 poz. 1267 z 2004r. z późn. zm./ według którego do zakresu działania urzędów skarbowych należy wykonywanie kar majątkowych w zakresie określonym w kodeksie karnym wykonawczym i w kodeksie karnym skarbowym, organ II instancji stwierdził, że urząd skarbowy nie jest właściwy rzeczowo do wykonania postanowienia prokuratora /sądu/ o zabezpieczeniu grożącego przepadku rzeczy ani innych zabezpieczeń na majątku, wydanego na podstawie art. 291-293 kodeksu postępowania karnego.
Przepis art. 195 a kodeksu karnego wykonawczego jest przepisem szczególnym i musi być stosowany ściśle a z jego treści jednoznacznie wynika, że urząd skarbowy może wykonywać tylko takie postanowienie o zabezpieczeniu na majątku, w którym kumulatywnie zastosowano zabezpieczenie grożącego przepadku oraz innych wymienionych w tym przepisie kar i obowiązków. Przedmiotowe postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia dotyczy wyłącznie zabezpieczenia na mieniu podejrzanego grożącego mu przepadku korzyści osiągniętych z przestępstwa i wobec tego nie zostały spełnione przesłanki z art. 195 a kodeksu karnego wykonawczego, a zatem zgodnie z art. 157 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji brak było podstaw do przystąpienia do wykonania zabezpieczenia.
Prokurator A.Ł. – delegowana do Prokuratury Apelacyjnej w Lublinie – złożyła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie skargę na opisane wyżej postanowienia z wnioskiem o ich uchylenie jako wydanych z naruszeniem art. 157 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, art. 27 i art. 195 a kodeksu karnego wykonawczego.
W uzasadnieniu skargi, strona skarżąca odnosząc się do uzasadnienia postanowienia organu I instancji zarzuciła, że brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia konieczności zaopatrywania postanowienia o zabezpieczeniu w klauzulę wykonalności.
Odnosząc się natomiast do stanowiska organu II instancji odnośnie interpretacji przepisu art. 195 a kodeksu karnego wykonawczego zarzuciła, że stanowisko tego organu w tym zakresie jest z gruntu wadliwe. Zgodnie bowiem z art. 27 kodeksu karnego wykonawczego, egzekucję środka karnego przepadku i nawiązki na rzecz Skarbu Państwa prowadzi urząd skarbowy według przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji a dalsze przepisy tego kodeksu rozwijają tę regułę; w szczególności art. 187 tego kodeksu przesądza, że wykonanie przepadku następuje w trybie administracyjnym /art. 2 § 1 pkt. 5 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji/ – tak więc wykonanie zabezpieczenia grożącego przepadku powinno nastąpić w tym samym trybie. Prawidłowa wykładnia treści art. 195 a kodeksu karnego wykonawczego prowadzi do stwierdzenia, że jeśli jednym postanowieniem zabezpieczono grożący przepadek, grzywnę, obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, świadczenie pieniężne albo nawiązkę, prokurator / sąd/ może zlecić jego wykonanie w całości urzędowi skarbowemu; jeśli zaś przepadek zostanie rzeczywiście orzeczony, to urząd skarbowy któremu zlecono egzekucję, prowadzi ją także co do grzywny, kosztów, naprawienia szkody, zadośćuczynienia, świadczenia pieniężnego, nawiązki. W doniesieniu do powyższych należności -poza przepadkiem – jest to odstępstwo od zasady z art. 25 kodeksu karnego wykonawczego kierującej wykonanie ich zabezpieczenia na "drogę komorniczą". Gdyby przyjąć, że zabezpieczenie przepadku co do zasady odbywa się w przewidzianym w kodeksie postępowania cywilnego "trybie komorniczym", to zdaniem strony skarżącej " powstaje kwestia jakie przesłanki miałyby sprawiać, że w powiązaniu z innymi należnościami odbywa się to w trybie administracyjnym". W takiej bowiem sytuacji, te inne należności musiałyby podlegać wykonaniu w trybie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji ale nie pozwala na to treść art. 25 kodeksu karnego wykonawczego. W ocenie strony skarżącej, to właśnie okoliczność, że wykonanie zabezpieczenia przepadku podlega trybowi administracyjnemu, powoduje, iż w tym samym trybie wyjątkowo z mocy art. 195a kodeksu karnego wykonawczego wykonywane może być na zlecenie prokuratora /sądu/ zabezpieczenie pozostałych należności.
W odpowiedzi na skargę, Dyrektor Izby Skarbowej wniósł o jej oddalenie i podtrzymał stanowisko wyrażone w zaskarżonym postanowieniu.
Rozpoznając wniesioną skargę, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie zważył co następuje:
Jak wynika z okoliczności przytoczonych wyżej, przedmiotowym postanowieniem z dnia 31 października 2008r. zabezpieczono przepadek uzyskanych z przestępstwa korzyści majątkowych. Podstawą prawną wydania tegoż postanowienia był między innymi przepis art. 292 ustawy z dnia 6 czerwca 1997r. Kodeks postępowania karnego /Dz.U. nr 89 poz. 555 z późn. zm./ – powoływanej dalej jako kpk- według którego zabezpieczenie następuje w sposób wskazany w kodeksie postępowania cywilnego /§ 1/, przy czym w § 2 wskazano sposób zabezpieczenia grożącego przepadku. W przypadku gdy jednym postanowieniem zabezpieczono grożący przepadek oraz grzywnę, obowiązek naprawienia szkody, świadczenie pieniężne itd., prokurator który wydał to postanowienie może zlecić jego wykonanie w całości organowi administracyjnemu tj. urzędowi skarbowemu właściwemu ze względu na siedzibę sądu pierwszej instancji /art. 195 a w związku z art. 187 ustawy z dnia 6 czerwca 1997r. Kodeks karny wykonawczy /Dz.U. nr 90 poz. 557 z późn. zm./ – powoływanej dalej jako kkw/ i do tego organu skierował je skarżący w niniejszej sprawie.
Kwestią sporną podlegającą ocenie w niniejszej sprawie jest kwestia właściwości organu egzekucyjnego tj. czy organ I instancji – a stanowisko tego organu podzielił organ II instancji – zasadnie odmówił dokonania tegoż zabezpieczenia ze względu na brak jego kognicji wobec objęcia zabezpieczeniem wyłącznie przepadku korzyści majątkowych uzyskanych z przestępstwa, czy też – jak twierdzi strona skarżąca – również i w tym przypadku powinien dokonać zabezpieczenia /kwestia dotycząca klauzuli wykonalności jest bowiem w niniejszej sprawie kwestią, która ewentualnie podlegałaby rozważaniu w dalszej kolejności/.
W przepisie art. 292 § 1 kpk postanowiono, że zabezpieczenie następuje w sposób określony w przepisach kodeksu postępowania cywilnego z tym, że w § 2 zastrzeżono sposób dokonywania grożącego przepadku, czyli w tym zakresie w tym ostatnim przepisie zawarto uregulowanie szczególne. Ponieważ wykonywanie orzeczeń w postępowaniu karnym odbywa się według przepisów kodeksu karnego wykonawczego z zastrzeżeniem "chyba, że ustawa stanowi inaczej" a jako organy wykonujące te orzeczenia wskazano: sądowy lub administracyjny organ egzekucyjny, urząd skarbowy /art. 1 § 1, art. 2 pkt. 7 i 8 kkw/, analizy wymagają stosowne przepisy tegoż kodeksu.
W związku z tym podnieść należy, że w art. 25 § 1 kkw również wskazano przepisy kodeksu postępowania cywilnego jako mające zastosowanie do prowadzenia egzekucji zasądzonych w postępowaniu karnym roszczeń cywilnych, grzywny, świadczenia pieniężnego, należności sądowych, zwrotu korzyści majątkowych uzyskanych z przestępstwa, z tym jednak zastrzeżeniem, że przepisy kodeksu postępowania cywilnego mają zastosowanie tylko wówczas, gdy w kodeksie karnym wykonawczym nie zawarto odmiennych regulacji. Z mocy art. 25 § 2 kkw unormowanie powyższe ma zastosowanie także do wykonania postanowień o zabezpieczeniu ale tylko w zakresie zasądzonych roszczeń cywilnych lub zadośćuczynienia oraz grzywny. Natomiast w art. 27 kkw jako zasadę wskazano prowadzenie egzekucji przez urząd skarbowy według przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji odnośnie egzekucji środka karnego przepadku i nawiązki na rzecz Skarbu Państwa ale z zastrzeżeniem, że zasada ta nie ma zastosowania, jeśli w przepisach kodeksu karnego wykonawczego postanowiono inaczej. Uzupełnieniem tej regulacji jest przepis art. 187 kkw nakazujący sądowi – w przypadku orzeczenia środka karnego przepadku lub nawiązki na rzecz Skarbu Państwa – przesłanie odpisu wyroku właściwemu urzędowi skarbowemu.
Uzasadnione jest przy tym przyjęcie, że odnośnie zabezpieczenia przepadku, sposób jego dokonania musiałby być zgodny z art. 292 § 2 kpk.
Z powyższych regulacji wynika więc, że – co do zasady – wykonanie /egzekucja/ orzeczonego przepadku i nawiązki na rzecz Skarbu Państwa przekazana została do właściwości urzędów skarbowych, natomiast roszczenia cywilne, grzywna, świadczenie pieniężne, należności sądowe, zwrot korzyści majątkowej – do egzekucji sądowej.
Jednakże w art. 195 a § 1 kkw zawarto regulację szczególną a mianowicie jeśli jednym postanowieniem zabezpieczono grożący przepadek oraz grzywnę, obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, świadczenie pieniężne albo nawiązkę, sąd lub prokurator, który wydał to postanowienie ma prawo wyboru organu "wykonawczego" tj. może "zlecić" wykonanie tego postanowienia urzędowi skarbowemu. Jeśli skorzysta z tego przepisu i dokonana takiego wyboru, to wówczas – zgodnie z § 2 cyt. artykułu – tenże organ czyli urząd skarbowy prowadzi również egzekucję grzywny, kosztów sądowych, obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, świadczenia pieniężnego albo nawiązki.
W niniejszej sprawie – jak wskazano wyżej – prokurator skorzystał z powyższego przepisu kierując wykonanie całości przedmiotowego postanowienia urzędowi skarbowemu. Jeśli tak, to sięgnąć należy do przepisów ustawy z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji /Dz.U. nr 229 poz. 1954 z 2005r. z późn. zm./ – powoływanej dalej jako u.p.e.a . Zakres przedmiotowy tej ustawy obejmuje między innymi – art. 1 pkt. 2- regulacje dotyczące prowadzenia przez organy egzekucyjne postępowania i stosowane przez nich środki przymusu służące doprowadzeniu do wykonania lub zabezpieczenia wykonania obowiązków wymienionych w art. 2 tejże ustawy. W powołanym art. 2 cyt. ustawy wskazano obowiązki podlegające egzekucji administracyjnej i są to między innymi należności pieniężne przekazane do tej egzekucji na podstawie innych ustaw / § 1 pkt.5/ – a więc między innymi przez ustawę kodeks karny wykonawczy. Wskazać także należy na przepis art. 4 cyt. ustawy nakazujący stosowanie egzekucji administracyjnej do obowiązków wynikających z decyzji, postanowień lub innych orzeczeń niż określone w art. 3 i art. 3 a , ale tylko wówczas, gdy tak stanowią odrębne ustawy. Jeśli chodzi o zabezpieczenie należności wskazanych w tymże § 1, to z mocy § 2 cyt. artykułu mają do nich zastosowanie tryb oraz zasady określone w dziale IV a więc między innymi w przepisach art. 154 – 166b cyt. ustawy ale z zastrzeżeniem, że ten tryb i te zasady stosuje się wówczas, jeśli nie jest to uregulowanie "innymi przepisami". W art. 19 § 1 cyt. ustawy wskazano naczelnika urzędu skarbowego jako organ egzekucyjny uprawniony do stosowania wszystkich środków egzekucyjnych w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych a także do zabezpieczenia tych należności według trybu i zasad wymienionych w powołanym już wyżej dziale IV tej ustawy /art. 155 i n./. Równocześnie w art. 170 § 1 cyt. ustawy zawarto uregulowanie o pozostawieniu w mocy przepisów ustaw szczególnych dotyczących administracyjnego postępowania zabezpieczającego na podstawie orzeczenia prokuratora /i innych wymienionych organów/ " o zabezpieczeniu rzeczy, w stosunku do których może być orzeczony przepadek".
W uwzględnieniu naprowadzonych wyżej okoliczności Sąd uznał, że zaskarżone postanowienie nie narusza obowiązującego prawa i wobec powyższego brak jest podstaw do uwzględnienia skargi a zatem podlega ona oddaleniu w oparciu o art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270 z późn. zm./.

Uzasadnienie wyroku