Odpowiedź prawnika:
Od 1 stycznia inaczej załatwiamy u notariuszy sprawy związane z darowiznami i spadkami.
Co prawda, nie zapłacimy więcej, ale za to notariusz, u którego będziemy sporządzali odpowiedni dokument, może nas kląć w żywy kamień. Ministerialne rozporządzenie nałożyło bowiem na niego dwa razy więcej obowiązków niż miał dotychczas.
20 grudnia 2002 roku ministrowie finansów i sprawiedliwości wydali rozporządzenia określające sposób poboru podatku od spadków i darowizn. Tym samym dokumentem nałożono dodatkowe obowiązki na notariuszy. Będzie on teraz musiał obliczać i pobierać podatek na miejscu nie tylko w przypadku darowizn, ale także np. przy zawartej w umowie klauzuli nieodpłatnego zniesienia współwłasności lub ugody.
Obywatel pod lupą
Jan Nowak postanowił podarować synowi mieszkanie. Uiszczono odpowiedni podatek w urzędzie skarbowym i obaj panowie udali się do notariusza celem sporządzenia odpowiedniej umowy. Tam przedstawili dokument zaświadczający, że wszelkie sprawy z fiskusem mają już uregulowane. I co?
W 2002 roku notariusz po prostu sporządziłby akt i to wszystko. – Jeżeli teraz klient pokazuje zaświadczenie o uiszczonym podatku, nie zwalnia go to z zapłacenia podatku u mnie. Jest jednak wyjście: nie podpisujemy na razie u mnie umowy, tylko czekamy na zaświadczenie z urzędu o zapłaconym podatku (występuje o nie notariusz – JK). Dopiero na podstawie takiego dokumentu mogę odstąpić od pobrania podatku przy podpisywaniu aktu notarialnego – mówi prowadzący kancelarię notarialną Jerzy Faliński.
Notariusz obłożony
Nowością jest zobowiązanie notariuszy do przesłania odpisu aktu notarialnego do urzędu skarbowego w przypadku, gdy "przedmiotem darowizny jest prawo majątkowe polegające na obowiązku świadczenia, którego wartości nie można ustalić w chwili sporządzania aktu", czyli – mówiąc prościej – gdy np. brak odpowiedniej wyceny. Notariusz musi wysłać odpis aktu w terminie dwóch tygodni. W każdym akcie notarialnym zobowiązany jest zawrzeć stwierdzenie o uiszczeniu podatku. Jeśli podatku nie pobiera, musi podać podstawę prawną zwolnienia, bądź powołać się na pismo zawierające zgodę urzędu skarbowego na jego niepobranie.
Rozporządzenie uściśla także kwestie związane z rejestrem podatku. Notariusz musi prowadzić odrębny rejestr na każdy rok kalendarzowy. Pobrany podatek notariusz przekazuje na konto urzędu skarbowego w terminie do 7 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym go pobrano. Ponadto wraz z odpisem rejestru za każdy miesiąc musi wysłać urzędowi skarbowemu odpisy sporządzonych i zarejestrowanych aktów notarialnych.
Nowe rozporządzenie ma zmusić obywateli do sumienniejszego rozliczania się z państwową kasą. Ale czy rzeczywiście zmusi?
Zapłacić podatek – czyli ile?
Załóżmy, że dziadek chce nam podarować mieszkanie własnościowe warte 40 tys. zł. Wówczas podatek nalicza się "dla grupy drugiej", biorąc przy tym pod uwagę wysokość kwoty zwolnionej od podatku, jaka przysługuje starszej osobie. W przypadku naszego dziadka minister finansów dopuszcza, by ten bez podatku podarował komukolwiek coś o wartości 9637 zł. Ponad tę kwotę trzeba zapłacić – w naszym przypadku 1260 zł. Jeśli jednak dziadek dogada się z babcią i razem nam podarują mieszkanie, wówczas będzie taniej. Każde z nich ma bowiem "wolnych od podatku" te ponad 9 tys. zł. Po zsumowaniu da to wolną od fiskusa kwotę ponad 19 tys. zł. Od reszty zapłacimy podatek w wysokości 630 zł.
Do tego trzeba doliczyć kwotę, której prawnie domagać się będzie za swoją pracę notariusz: tym razem (wraz z wszystkimi opłatami) to prawie 1300 zł (kwoty u notariuszy są różne). Plus wspomniany podatek… Dokument stwierdzający podarowanie mieszkania o wartości 40 tys. zł będzie nas kosztował zatem ok. 1930 zł.
Przy współpracy z Urzędem Skarbowym w Inowrocławiu.
———
KWOTY WOLNE
Według nowych przepisów podatek od spadków i darowizn osoby należące do:
* I grupy podatkowej płacić będą, gdy wartość nabytych pieniędzy, rzeczy lub praw majątkowych przekroczy 9637 zł (poprzednio 9057 zł),
* II grupy podatkowej – gdy wartość ta wyniesie 7276 zł (6838 zł),
* III grupy podatkowej – gdy wyniesie ona 4902 zł (poprzednio 4607 zł). Podatek płaci się od nadwyżki ponad kwoty wolne.
Limity te obejmują okres 5 lat i dotyczą dóbr uzyskanych od jednego darczyńcy lub spadkodawcy.
DAROWIZNY NA CELE MIESZKANIOWE
Wysokość darowizny na cele mieszkaniowe (pieniędzy lub np. materiałów na budowę) zwolnionej z podatku wynosi:
* od jednej osoby – 9637 zł (poprzednio 9057 zł),
* od kilku osób (np. ojca i matki) – 19.274 zł (poprzednio 18.114 zł).
Limity tego zwolnienia obejmują okres 5 lat, licząc od pierwszej darowizny. Przysługuje ono tylko należącym do I grupy podatkowej i obowiązuje niezależnie od kwot wolnych od podatku.
Uwaga! Jeżeli między nabyciem spadku a zapłaceniem podatku stawki ulegają zmianie, podatek od spadków i darowizn wymierza się według (zasadniczo) skal podatkowych i przy uwzględnieniu kwot wolnych obowiązujących w dniu powstania obowiązku podatkowego, a więc w praktyce w dniu uprawomocnienia się wydanego przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, zawarcia umowy darowizny.
GRUPY PODATKOWE
Grupa I: małżonek; dzieci, wnuki, prawnuki (zstępni); rodzice, dziadkowie, pradziadkowie (wstępni); pasierb, pasierbica, zięć, synowa; rodzeństwo (także przyrodnie); ojczym, macocha i teściowie. Za rodziców uważa się także rodziców adopcyjnych, a za zstępnych – dzieci adoptowane i ich dzieci, wnuki, prawnuki.
Grupa II: dzieci, wnuki i prawnuki rodzeństwa, czyli siostrzeńcy, siostrzenice, bratankowie, bratanice oraz ich dzieci, wnuki, prawnuki; rodzeństwo rodziców (ciotki, wujowie, stryjowie); rodzeństwo małżonków oraz małżonkowie rodzeństwa małżonków (bratowe, szwagierki, szwagrowie); małżonkowie innych zstępnych (mąż wnuczki, prawnuczki, żona wnuka, prawnuka).
Grupa III: obcy, czyli wszyscy dalsi krewni i powinowaci (nie należący do I i II grupy podatkowej) oraz inne osoby.
Każdą z tych grup obowiązuje odrębna, progresywna skala podatku od spadków i darowizn: najłagodniejsza dla nabywców należących do I grupy, najostrzejsza – dla zaliczanych do grupy III, a także odrębne kwoty wolne, przysługujące bez względu na to, co jest przedmiotem spadku lub darowizny. (Za "Rzeczpospolitą")Gazeta Pomorska