Odpowiedź prawnika:
Wady oświadczenia woli można podzielić na dwie grupy:
1) Wady powodujące bezwzględną nieważność oświadczenia
woli
2) Wady powodujące wzruszalność oświadczenia woli
Ad.1
Jeżeli ma miejsce wada oświadczenia woli powodująca bezwzględną
nieważność tego oświadczenia, wówczas skutek jest taki, jakby ta
czynność nigdy nie została dokonana. Taka nieważność wynika z
mocy samego prawa, a czynność jest nieważna od początku (czyli
właśnie tak, jak gdyby nigdy nie miała miejsca). Ponadto każdy
może się na taką wadę powołać (a więc w tym wypadku nie tylko
składający oświadczenie woli mężczyzna, ale także np. matka, czy
w ogóle jakakolwiek inna osoba), a jeśli sąd uzna, że taka wada
miała miejsce, wówczas uwzględnia ją z urzędu, bez względu na
to, czy którakolwiek ze stron się na nią powoływała, czy też
nie. Te tzw. bezwzględne wady oświadczeń woli mogą mieć dwojaką
postać:
A] Brak świadomości woli – art.82 kc- Nieważne jest
oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek
powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome, albo
swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w
szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego, albo
innego, chociażby nawet przemijającego zaburzenia czynności
psychicznych.
Poza przykładami wymienionymi w tym artykule, może to więc być
np. upojenie alkoholowe czy nawet skrajne wyczerpanie organizmu.
Jeżeli jednak ten stan był przemijający, należy udowodnić nie
tylko to, że w chwili składania oświadczenia woli ten stan
istniał, ale również to, że wykluczał on możliwość świadomego,
albo swobodnego powzięcia decyzji i wyrażenia woli.
B] Pozorność – Nieważne jest oświadczenie woli złożone
drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Tutaj chodzi o
sytuację, w której zarówno osoba składająca oświadczenie woli,
jak i osoba przyjmująca to oświadczenie wiedzą o tym, że
składający oświadczenie nie chce wywołać skutków prawnych i na
to się godzą. Jednak uznaje się, że ta przeszkoda nie może
istnieć w przypadku uznania dziecka, bowiem jest to czynność
jednostronna, a organ, przed którym to oświadczenie jest
składane, nie jest jego adresatem.
Ad.2
W razie zaistnienia którejś z wad należących do tej grupy,
oświadczenie woli jest ważne i wywołuje skutki prawne, ale
składający oświadczenie, może uchylić się od skutków, które ono
wywołuje. Jednakże inaczej niż w przypadku bezwzględnych wad
oświadczeń woli, jeżeli składający oświadczenie nie skorzysta z
tego uprawnienia przez określony czas (w przypadku art. 80 krio
jest to 1 rok), następuje konwalidacja (uzdrowienie) tego
oświadczenia woli, a zatem nie występuje tutaj nieważność z mocy
samego prawa. Do grupy tych wad należą:
A] Błąd – czyli mylne wyobrażenie o rzeczywistości lub
brak takiego wyobrażenia. Błąd musi dotyczyć treści
czynności prawnej. A więc można powołać się jedynie na taki
błąd, który jest związany z okolicznością, która jest objęta
daną czynnością prawną, a nie na taki, który dotyczy
jakiejkolwiek okoliczności. Poza tym art. 84 §2 kc wymaga, aby
był to błąd istotny, a więc chodzi o taką sytuację, w
której uzasadnione jest przypuszczenie, że gdyby składający
oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę
rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia woli tej treści. A więc
generalnie mowa jest o takich wypadkach, w których gdyby
składający oświadczenie woli znał prawdziwy stan rzeczy, to by
nie złożył tego oświadczenia, a przynajmniej nie o tej treści.
B] Podstęp – Chodzi o sytuację, w której (zgodnie z
art. 86 kc) błąd wywołała druga strona podstępnie, a więc
świadomie. W przypadku podstępu następuje złagodzenie wymogów co
do samego błędu. Mianowicie nie musi on być istotny ani nie
musi dotyczyć treści czynności prawnej.
C] Groźba Tutaj jest wymagane spełnienie określonych
warunków:
– groźba musi być bezprawna, a więc nie chodzi o to, że
inna osoba ostrzega składającego oświadczenie woli o tym, że np.
wytoczy przeciw niemu powództwo, jeżeli ma takie uprawnienie
– groźba musi być poważna art. 87 kc mówi bowiem, że z
okoliczności musi wynikać, iż osobie składającej oświadczenie
woli lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste
lub majątkowe. A więc należy ustalić, na ile realna jest
możliwość spełnienia tej groźby i na czym ona polega
– musi istnieć związek między ta obawą wywołaną groźbą,
a złożonym oświadczeniem woli, tzn. składający oświadczenie robi
to z powodu tej groźby
Istnieje jeszcze jedna okoliczność, która uznawana jest za wadę
oświadczenia woli, mianowicie wyzysk . Ale ta
okoliczność dotyczy jedynie umów ( i to wzajemnych), a więc w
tym wypadku nie ma zastosowania.