Jeżeli w toku postępowania przygotowawczego zostanie ustalone, że sprawcą przestępstwa jest małoletni wówczas takie postępowanie jest umarzane z urzędu na podstawie art. 17 pkt 2 k.p.k. Jak wówczas traktować takie zdarzenie, które było podstawą wszczęcia dochodzenia? Czy przestępstwo zaistniało? Czy małoletniego można uznać za sprawce przestępstwa? A odpowiedzialność jego jest tylko uchylona ze względu na niemożność przypisania mu winy (art. 426 k.c.)?
Odpowiedź prawnika:
Zasadą jest, że odpowiedzialności karnej może podlegać tylko osoba, która ukończyła 17 lat – a w przypadku szczególnie ciężkich przestępstw, również osoba która ukończyła 15 lat.
Małoletni popełnił natomiast czyn karalny w rozumieniu ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich.
Zgodnie z art. 6 tej ustawy sąd rodzinny może:
1) udzielić upomnienia,
2) zobowiązać nieletniego do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia,
3) ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna,
4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania – udzielających poręczenia za nieletniego,
5) zastosować nadzór kuratora,
6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją,
7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów,
8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego,
9) orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej, w odpowiedniej placówce opiekuńczo-wychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym,
10) orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym,
11) zastosować inne środki zastrzeżone w niniejszej ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosować środki przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.
Jeśli zaś chodzi o odpowiedzialność cywilną, to wprawdzie zgodnie z art. 426 kc małoletni, który nie ukończył lat trzynastu nie ponosi odpowiedzialności, ale za to odpowiedzialność mogą ponieść jego rodzice lub opiekuni. Zgodnie z art. 427 kc ,,Kto na mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można, ten obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej przez tę osobę, chyba że uczynił zadość obowiązkowi nadzoru albo że szkoda byłaby powstała także przy starannym wykonywaniu nadzoru. Przepis ten stosuje się również do osób wykonywających bez obowiązku ustawowego ani umownego stałą pieczę nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można.