Mam 50 lat i 25 lat pracy. Parę lat temu mój zakład został zlikwidowany i od tego czasu jestem osobą bezrobotną. Jestem na utrzymaniu syna bez żadnych środków do życia. Syn też teraz stracił pracę. Czy przysługuje mi renta rodzinna albo jakiś zasiłek?
Odpowiedź prawnika:
Zasady ustalania prawa do zasiłków rodzinnych oraz zasady wypłaty określają przepisy ustawy z 1 grudnia 1994 r. o zasiłkach rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych (Dz. U. z 1998 r. Nr 102, poz. 651 z późn. zm.).
Po pierwsze, zasiłek rodzinny na dziecko przysługuje do ukończenia przez nie 16 lat, a jeżeli uczy się w szkole to do ukończenia 20 lat. Natomiast jeżeli dziecko jest niepełnosprawne w stopniu znacznym lub umiarkowanym (pod warunkiem, że niepełnosprawność powstała w wieku uprawniającym do zasiłku rodzinnego), zasiłek rodzinny przysługuje bez względu na wiek dziecka oraz na to, czy uczy się ono w szkole. Z treści Pani pytania domyślam się, że te warunki nie występują, a zatem zasiłek na dziecko nie będzie Pani przysługiwał.
Po drugie, prawo do zasiłku rodzinnego na małżonka przysługiwałoby, jeżeli ten spełniałby jeden z następujących warunków:
1) sprawuje opiekę nad dzieckiem, któremu przysługuje zasiłek pielęgnacyjny,
2) ukończyła 60 lat kobieta lub ukończył 65 lat mężczyzna,
3) jest niepełnosprawny w stopniu znacznym lub umiarkowanym.
W pytaniu nie wspomina Pani o mężu, dlatego najprawdopodobniej i te warunki uprawniające do wypłaty zasiłku nie występują.
Nadto należy pamiętać, że podstawowym wymogiem uzyskania zasiłku na uprawnionych członków rodziny (dzieci, małżonek) jest spełnienie warunku, by przeciętny miesięczny dochód na osobę w rodzinie uprawnionego, uzyskany w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy, nie przekraczał kwoty odpowiadającej 50% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego dla celów emerytalnych za ten sam rok kalendarzowy.
Natomiast jeżeli chodzi o rentę rodzinną, to zgodnie z ustawą z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 1998 r. Nr 162, poz. 1118 z późn. zm.), renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.
Do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny:
1) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,
2) przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej,
3) małżonek (wdowa i wdowiec),
4) rodzice.
Za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiające.
Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:
1) do ukończenia 16 lat,
2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo
3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.
Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.
Przyjęte na wychowanie i utrzymanie wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli:
1) zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku, oraz
2) nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli:
a) nie mogą zapewnić im utrzymania albo
b) ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.
Wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:
1) w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo
2) wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole – 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.
Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania w/w osób.
Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia w/w warunków miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.
Wdowa nie spełniająca warunków do renty rodzinnej i nie mająca niezbędnych źródeł utrzymania ma prawo do okresowej renty rodzinnej:
1) przez okres jednego roku od chwili śmierci męża,
2) w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od chwili śmierci męża.
Renta rodzinna wynosi:
1) dla jednej osoby uprawnionej – 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu,
2) dla dwóch osób uprawnionych – 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu,
3) dla trzech lub więcej osób uprawnionych – 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.