Czy zatrzymanie obywatela przez Policję na 48 godzin może nastąpić
bez podania wiarygodnej przyczyny? Ponadto, czy funkcjonariusz
Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego dysponuje większymi (innymi?)
uprawnieniami od funkcjonariusza Policji wobec osoby fizycznej?

Odpowiedź prawnika:

O zatrzymaniu obywatela przez uprawnione służby stanowi już art. 41 ust. 3 Konstytucji RP. Zgodnie z tym przepisem każdy zatrzymany powinien być niezwłocznie i w sposób zrozumiały dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Wynika więc z tej regulacji fakt konieczności istnienia przyczyn zatrzymania. Przepis ten nie jest zbyt konkretny, niemniej jednak zawiera go najwyższy akt prawny w Polsce, jak również Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych Wolności i Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, toteż należało zacząć od jego przytoczenia.
Realizacją tej konstytucyjnej zasady wolności osobistej człowieka na poziomie ustawowym jest art. 244 §1 i 2 kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z tą regulacją policja (jak i Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Straż Graniczna, Żandarmeria Wojskowa, itd.) ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby, albo zatarcia śladów przestępstwa, bądź też nie można ustalić jej tożsamości. Zatrzymanego należy natychmiast (czyli już przy zatrzymaniu) poinformować o przyczynach zatrzymania i o przysługujących mu prawach oraz wysłuchać go. Jak więc widać nie można bez żadnej przyczyny zatrzymać osoby, a przyczyny wymienione w tym przepisie stanowią katalog zamknięty.
Uprawnienia funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego są w ogóle zbliżone do uprawnień Policji, choć wymienione w innej ustawie. Poza tym funkcjonariusze ci podlegają prokuratorowi w takim zakresie jak i policjanci. ABW ma częściowo inny zakres kompetencji, jednak co do osób fizycznych funkcjonariusze tej służby mają te same uprawnienia, co policja. Cytowany powyżej przepis kodeksu postępowania karnego ma zresztą zastosowanie do wszystkich służb uprawnionych do zatrzymań.
Jeżeli doszło do naruszenia cytowanych powyżej przepisów, to poszkodowanemu służy roszczenie o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne zatrzymanie, na mocy art. 552 §4 kpk.